Bevrijding van Eindhoven
Aan de bevrijding van onze stad Eindhoven gaat nog een geschiedenis vooraf. Uniek verslag - september 1944 - over de dagen die aan de bevrijding van Eindhoven vooraf gingen.
Aan de bevrijding van onze stad Eindhoven gaat nog een geschiedenis vooraf. Uniek verslag - september 1944 - over de dagen die aan de bevrijding van Eindhoven vooraf gingen.
Op 3 september 1944, het was op een Zondagmiddag, verschenen plotseling bommenwerpers boven het vliegveld. Het waren Engelse toestellen van kleine afmetingen, ik denk Mustangs. Direct bij hun verschijnen begon het feest. De Flak [ Flugabwehrkanone, ook Fliegerabwehrkanone, was de benaming voor het Duitse luchtafweergeschut ] begon te knetteren en al spoedig vielen de bommen op de "Lufthaven". Vanaf het achtererf op de boerderij hebben we even het schouwspel gevolgd en tenslotte toch naar een veiliger plaats in ons schuilkeldertje op te zoeken. We hoefden er niet lang te blijven daar de vliegtuigen spoedig verdwenen waren en de rust was teruggekeerd. Dat was ongeveer 2 uur middags. We hadden pas gegeten en dat het Zondag was en bovendien stralend mooi weertje bleven we buiten rondlopen, nog druk pratend over de onverhoedse aanval van de Tommies.
We waren natuurlijk danig geschrokken en een beetje wit om de neus. Mijn neus zal wel het witste geweest zijn en ging daarom gemakkelijk, met al wat er aan vast zat, op de wei achter het huis liggen blaken in het koesterende zonnetje. Het was heerlijk september-weertje. Dat zou weldra blijken.
Had ik toen echter het vliegveld kunnen opbellen om te informeren of we soms nog meer "hoog bezoek in de loop van de middag konden verwachten dan was ik zeker niet doodgemoedereerd in het gras gaan liggen doezelen.
Extra informatie
Het vliegveld Welschap lag steeds vaker onder geallieerd vuur. Tot in 1944 werd het vliegveld zeer regelmatig aangevallen. Op Eindhoven waren jachtvliegtuigen en nachtjagers gestationeerd. Ook werden van hieraf onder meer bombardementsvluchten op Engeland uitgevoerd. In de eindfase van de oorlog vond de eerste grote aanval plaats op 14 juni 1944. Toen namen meer dan 60 Liberators het vliegveld ‘onder handen’. Op 15 augustus deed de Royal Air Force het dunnetjes over. Zij bestookten de Fliegerhorst Eindhoven (Duitse naam voor Welschap) met 115 zware Halifax- en Lancaster-bommenwerpers. Een tweede zware RAF-aanval op 3 september 1944 luidde het vertrek van de Luftwaffe in. Op 4 september 1944 vertrokken de laatste Duitse vliegtuigen.
https://www.bhic.nl
Flak 1942 in Eindhoven Welschap. Ook op de Philips gebouwen stonden diverse Flak's. Bron foto's https://beeldbankwo2.nl/
1944 verwoeste flak buurt van Eindhoven
Dit verhaal is gebaseerd op een getuigenverslag uit 1944, waarschijnlijk geschreven in 1945.
Klik hier voor originele documenten
foto's: https://beeldbankwo2.nl
http://www.gahetna.nl
http://www.geheugenvannederland.nl/
Opeens...kreten....waarschuwingen, ik doe mijn ogen open en zie in aangeduide richting een zwerm vliegtuigen langzaam aankruipen, iets boven de horizon. Ik keek nog eens beter en omdat ik midden op de wei lag kon ik goed in het rond zien, zodat wat de anderen niet zagen, ik heel goed zag. Van alle kanten zag ik zwermen vliegtuigen opkomen zetten, en gek...net of zo op mij afkwamen. Anders gingen ze altijd langs je heen. Maar dit keer stuurden de zwermen op mij aan. Ik begreep direct wat dat te betekenen had: het vliegveld. Maar meer dacht ik niet. De machines vlogen zo rustig en afweer hoorde ik nog niet. Niemand dacht aan iets ergs, Vol bewondering keken we naar de formaties in de lucht, die blikkerden in het zonnelicht. Ze waren tamelijk hoog. Doch dan zouden we niet blijven kijken. Boven onze hoofden verscheen plotseling een zestal bommenwerpers die regelrecht op het vliegveld aan vlogen. Iemand riep: ze laten wat vallen en ook wij zagen toen de ene tros bommen na de andere naar omlaag suizen. Dat was een vreemd schouwspel.
Je zag heel duidelijk hoe telkens een vracht bommen losgelaten werd en hoe de bommen tollend omdraaiden om tenslotte met de punt naar beneden op hun doel af te gaan en daar met een klap uit elkaar te spatten. En die klappen hoorden we spoedig: dat was op het vliegveld. En owee, wat ging er nou gebeuren? Na deze begin-roffel begon de werkelijke aanval pas. Alle vliegtuigen begonnen te cirkelen om het vliegveld heen, en stuk voor stuk kwamen ze over onze boerderij heen brommen, hun bommen loslatend. Weg! Weer in de schuilkelder, maar nu voor een klein uur.
Als je nog nooit een bommenregen van dichtbij hebt meegemaakt weet je niet wat je hoort en voelt. Wij zaten maar vier kilometer van het vliegveld af, we hoorden motoren laag overronken, we hoorden de bommen fluiten, we hoorden de explosies, we hoorden het afweervuur, kanonnen en mitrailleurs. Er was een slag op leven en dood gaande. Mijn oren moest ik dichthouden, mijn trommelvliezen konden het getril van de lucht niet meer verdragen, ik hoorde mij zelf bijna niet meer praten. Een eigenaardig fluitend gezoem, dat je razend kan maken als je jezelf niet beheerst en je verstand niet gebruikt. Dat geluid is net zoiets als het ruisen van de telefoondraden wanneer de wind er langs jaagt, maar dan 100 keer zo sterk. Je wordt er angstig van, en de dames in onze schuilkelder begonnen te klagen te jammeren. Het was ook een leven als bij een laatste oordeel. Ook de grond trilde hevig van de ontploffingen; in onze nekken viel de aarde van de aarden loopgraaf met aarden dak. En buiten hield het maar niet op: het leek wel of de hele RAF naar Eindhoven gestuurd was. Stuk voor stuk wierpen de bommenwerpers hun last op het enorme vliegveld, pas daarna vlogen zij terug naar Engeland. Toen wij uit onze schuilplaats kropen, konden wij de laatste vliegtuigen zien afzwaaien. Maar het vliegveld dorsten wij bijna niet te kijken. Daar zagen we één grote rookwolk met een geweldige lange sliert; en nog steeds waren de ontploffingen niet van de lucht: tijdbommen en munitie- en benzinevoorraden. Het moet er geweldig gebrand hebben, anders was die massa rook niet te verklaren. Het branden en de explosies duurden de gehele middag, avond en nacht door.
Maar na enkele dagen zou blijken dat de luchtaanval niet afdoende geweest was. De Duitsers hadden nog 10 dagen nodig om alles volkomen onbruikbaar te maken. Door hun “Springkommando's” zijn we tien dagen en nachten opgeschrikt door geweldige ontploffingen. In de stad en ook op de boerderij zijn juist door deze ontploffingen de meeste ruiten vernield. Er zijn 8 verschrikkelijk harde slagen geweest.
Dat was op een nacht. Bij de eerste slag vlogen wij allemaal ons bed uit. We gingen buiten kijken en na enig wachten zagen we boven het vliegveld een grote rode vuurbal opstijgen. Deze verdween gauw genoeg, maar daarna een klap om van te duizelen. De latere Vliegende Bommen waren niet zo erg We stonden in de gang met de deuren open; zo hevig was de winddruk, dat onze pyjamabroeken gewoonweg om de benen fladderden en je een kleine duw kreeg die je finaal van de been zou werpen als je niet oppaste.
Kort na het bombardement begon hier de grote terugtocht van de Duitsers. Uit West Brabant, uit België en uit Frankrijk kwamen de vluchtelingen. Een eindeloze colonne. Vaak 2 en 3 rijen dik, naast elkaar voortjagend om maar zo vlug mogelijk over de Maas te komen. Allerlei uniformen zag je, van alle regimenten, alle soorten vehikels trokken door de straten, volgeladen met Duitsers, ook wel Franse en Belgische politieke vluchtelingen, en wat de Duitsers konden pikken namen ze mee, want je zag kippen, varkens, koeien en paarden als buit meevoeren.
Het opmerkelijke in deze dramatische stoet was de gejaagdheid, waarmede iedere man zich voort haastte, slechts bij de oude Wehrmachtssoldaten zag je soms groepjes die heel langzaam op de fiets kwamen aangepeddeld en hier en daar even afstapte om wat uit te blazen. Deze mensen zetten gezichten of zij zich van de hele beweging niets aan trokken: ze waren het oorlogvoeren moe. Toen de terugtocht begon dachten wij, dat de geallieerden de volgende dag wel in Eindhoven zouden binnentrekken, of anders de dag daarop. Maar je ziet hoe weinig kennis van strategie een leek kan hebben. Het duurde nog wel 14 dagen voordat we bevrijd werden.
In de verte hoorden wij het front al rommelen, dan weer een Zuidelijke richting, dan weer in ZW (zuidwestelijke) of ZO (zuidoostelijke) richting, en goed rommelen deed het ook. Soms waren er pauzes, dan wisten we dat de infanterie in de aanval was. Maar waar de aanval precies gaande was kon niemand zeggen. De hele stad zat echter in gespannen afwachting. Werken deed niemand meer, wel kwamen er dreigende bekendmakingen, maar die hadden niet veel invloed. Iedereen wilde de uittocht van het voormalige Duitse leger zien.
Langs de wegen stond het dan ook zwart van de mensen. Het was echter een zwijgende nietszeggende menigte, die op de hoeken van de straten op Duitse manier dus met bedreiging van revolvers en repeteergeweren, uit elkaar gedreven werden, Lachen durfde niemand, want wie goed in de gezichten van de soldaten keek, zag verbeten woede en wanhoop, en dan is het zeer gevaarlijk om te lachen om hun overhaaste vlucht. Vooral bij de laatste troepen straalden moordlust en waanzin uit de ogen, deze zouden ook direct geschoten hebben bij de minste spierverrekking. Maar toen de laatsten ook doorgetrokken waren konden we spoedig de Tonnies verwachten.
Dagenlang had in het Zuiden het geschut gedreund. Het Albrechtskanaal [ bedoeld wordt Albertkanaal] was sterk verdedigd; bij Gheel [Deze Belgische stad kennen we nu als Geel] waren de Engelsen gestrand op terreinen van een Duitse artillerie school, waar modelschutters achter de kanonnen zaten en elk schot raak was. Dit hoorde ik later van Tommy Horton [ misschien gaat het hier om Majoor Oliver M. Horton ] van de Royal Engineers.
De Duitsers gebruikten elke natuurlijke hindernis om de oprukkende Engelsen tegen te houden, vandaar dat wij minstens 14 dagen elke dag onze bondgenoten in Eindhoven verwachtten. Bij het Albertkanaal werden de Engelsen zelfs teruggeslagen en dat maakte het er voor ons niet beter op.
Op 6 September begonnen de Duitsers in de buurt van onze boerderij stukken geschut op te stellen, terwijl infanterie de omgeving kwam verkennen teneinde de geallieerde soldaten een warme ontvangst te bereiden. Wij hebben deze infanteristen gezien: allemaal bejaarde mannen, te stijf om te bukken. Wij vermaakten ons met hun sluipachtige bewegingen langs de bomen van een stukje bos, waar de Tommies zeker nooit zouden komen. Maar na enige dagen verdwenen de heren weer en namen hun stukjes geschut ook maar weer nee, er was immers toch nog geen tank te zien. De volgende dag was het in de stad tamelijk rustig; in de verte konden we heel goed het zware geschut horen.
Dat de Engelsen in aantocht waren was dus niet meer te ontkennen. De Duitsers kwamen toen op het idee om fietsen te gaan vorderen; overal werden onverwachte posten uitgezet en heel wat argeloze fietsers raakten hun karretje kwijt. Deze fietsen werden verzameld in enkele stallingen bij het station, waar Duitse soldaten die niet vlug genoeg naar de grens konden komen een fiets konden halen.
De voedselvoorziening in deze dagen kwam ook achterop. Er was geen aanvoer meer van aardappelen, groenten en meel. De boeren leverden geen melk meer aan de fabrieken. Het publiek trok dus in grote getale "de boer op" voor melk, en ook voor aardappelen, fruit, boter, enz. In de stad waren de meeste winkels uitverkocht en gesloten. De stemming onder de mensen was zenuwachtig. De gekste geruchten deden de ronde. Maar ook de volgende dag zagen we alleen nog maar zenuwachtige Duitsers in de straten.
Het volk dat al net wraaklust in het hart rondliep, achtte de tijd al gekomen om deze wraaklust bot te vieren. Woningen van Rijksduitsers en NSB-ers werden geplunderd; door achterdeuren en door dakramen verschafte men zich toegang en sleepte alles uit de huizen wat maar te gebruiken was. Het gevolg was dat in de betreffende buurten de buurman met nog 10 anderen opgepakt werden en de kogel zouden krijgen wanneer niet binnen 24 uur alle goederen terugkwamen. Omstreeks dezelfde tijd kwamen vele gevluchte NSB-ers terug; Zij werden niet in Duitsland toegelaten. Wat zullen die angst in hun hart hebben gehad. Alleen de landwacht hield zich flink, deze keurtroep vertrok zingend uit de stad. Waar zij passeerde was het doodstil, en als ogen hadden kunnen doden, dan was er niet één landwachter levend weggekomen.
Ook zouden vandaag de Duitse telefonistes vertrekken en zou binnen enkele dagen de telefooncentrale vernietigd worden. Inderdaad werd deze centrale, evenals enige stoomketels van de Philips, H.K.P. garage en enkele bruggen in de omgeving vernield en voor de vijand onbruikbaar gemaakt.
Na al de werkloosheid van de laatste week zijn de fabrieken weer gaan draaien en zo moeten dus de meeste mensen zich weer op het werk melden. Veel animo was er natuurlijk niet, want telkens verschenen er Engelse jagers boven de stad en kon de elk ogenblik een offensief verwachten, Luchtalarm werd niet meer gegeven; dat ding kon wel aan het loeien blijven nu het front zo dicht bij was. Afweer hoorde je ook niet meer, de Flak [Flugabwehrkanone] was schijnbaar al vertrokken.
Het weer was inmiddels ook slecht geworden, echt herfst. Het regende en stormde nu en dan. Maar...de oorlog ging door. In de verte was nog steeds kanongedreun, soms aan drie kanten tegelijk. Nu en dan kwam het bericht door dat Engelse verkenners doorgedrongen waren in Waalre of in Valkenswaard. Het waren spitsen van de voorhoede, die evenwel na enige uren weer terugtrokken.
Zondag 10 September 1944. Vanmorgen naar de kerk geweest in Meerveldhoven, een klein dorpske ten Z.W. van Eindhoven. Een oud kerkje waar een kleine honderd mensen in konden. Het bezoek was niet groot, het kon ook niet anders. De mensen waren veel te zenuwachtig om hun aandacht bij een preek te houden. De dominee deed wel zijn best, maar hij bleef dorps en kon ons niet boeien. Telkens dreunde de grond van het geschiet en vroegen wij ons af: zouden ze er nu al zijn? Het kopje koffie bij de dominee thuis smaakte goed en hebben we nog moeten aanhoren hoe de man zich in deemoed en offerzucht liet bestelen en zwart maken door een echtpaar dat hij menslievend onderdak had verleend en nu niet meer kwijt kon worden. Ik adviseerde hem om man en vrouw op straat te zetten, maar als geestelijke kon hij dat niet doen en aanvaarāde hij naar de beproevingen van God zonder klagen. Zo werd ik het verschil gewaar tussen dominees en gewone aardse wezens.
Hoe meer de vijand nadert des te minder mensen zie je op straat. De stad lijkt wel uitgestorven. Vanaf maandag moeten we om 8 uur binnen zijn. In de omgeving schijnen Duitse troepen zich in te graven. Dus het kon nog wel eens tot een gevecht komen. Zou Eindhoven verdedigd worden? De spanning neemt toe en ook wij zijn begonnen met het bouwen van een bunker. Koffers worden gepakt, voedsel wordt verzameld, een ieder krijgt zijn instructie voor het geval wij moeten vluchten. Zo leven we nog enige dagen in een zenuwachtige angst en wanneer we het fluiten van de eerste granaten horen weten we dat de Engelsen al dichtbij moeten zijn. De radio zegt dat Nederland door Nederlanders bevrijd zal worden; we hebben ze evenwel nooit gezien. Het waren de Amerikanen en Engelsen die Eindhoven bevrijdden.
Vrijdags [ 15 sept 1944] zijn we naar het vliegveld geweest om de ruïnes te bekijken. Er was vrij toegang. Honderden Eindhovenaren waren druk bezig de aardappelen te rooien. Alles wat los en vast stond werd meegenomen. Er was 250 ha aardappelen, verder rogge, haver, kolen, hout, wagens landbouwwerktuigen, tafels, stoelen, autobanden, gereedschappen, enz. enz.; Iedereen haalde wat hij krijgen kon. Onderhand gingen de ontploffingen van hangars, bunkers, gecamoufleerde boerderijen gewoon door. Kwam de waarschuwing van een explosie, dan zocht je vlug een kuil in de grond op, ging liggen en wachtte al. Na de knal ging je weer vlug door met rooien. Verschillende mensen hebben echter door onvoorzichtigheid het leven verloren, maar dat schrikte de anderen niet af. Honger is een kwaad ding, en dan kijk je niet op één ontploffing meer of minder.
Het is inmiddels Zondag [ 17 september 1944 ] geworden. De nacht van Zaterdag op zondag was al rumoerig; de nieuwe dag zou de grote verrassing brengen. Het begon 's-morgens om 11 uur. Zwermen bommenwerpers kwamen opzetten en al spoedig dreunde de aarde van de bommen. In de richting Best werd zwaar gebombardeerd. Het vliegveld werd gemitrailleerd. Om half één was de herrie voorbij. Maar om 2 uur kwamen de 2-staartige jagers aangesuisd en doken boven Best onophoudelijk naar beneden. Het begon nu aan alle kanten te schieten en te dreunen. De hel was losgebroken. In de lucht boven Best zagen we honderden parachutisten dalen. Steeds weer trokken drommen transporttoestellen die richting uit en keerden 5 minuten later weer terug, om 4 uur keerde de laatste terug. Dit was het offensief, dat Eindhoven zou vrij maken.
De Amerikanen lieten Best vrijwel ongemoeid en trokken op naar Eindhoven overal handgranaten gooiend, zwart van het stof, met een kauwgom achter de kiezen. De voorsten droegen een zendapparaat op de rug en spraken doorlopend met al hun kameraden in de andere straat, nog geen 100 meter van hen verwijderd. Wonderlijke dingen kon je soms zien. Maar nog verbaasder waren wij toen ‘s-Maandags, de 18de September, het Engelse leger binnenrolde. Alles gemotoriseerd. Niet een Tommy zag je lopen. Duizenden vrachtwagens renden over de straten; voorop gingen de zware tanks en de gepantserde wagens van de verbindingsofficieren. Honderđen jeeps en motorfietsen schoten kris-kras door de kolonnes heen. En alles ging bijna geruisloos, uitgezonderd de tanks die een leven als een oordeel maakten.
"De voorsten droegen een zendapparaat op de rug en spraken doorlopend met al hun kameraden in de andere straat, nog geen 100 meter van hen verwijderd. Wonderlijke dingen kon je soms zien."
"Iedere colonne had zijn radio-installatie en stond voortdurend in contact met het opperbevel of met de verbindingsofficieren."
Wie had zich zulk materiaal kunnen voorstellen. Na de vluchtende overblijfselen van het Duitse leger, was dit schouwspel van een militaire opmars een lust voor de ogen. Onverslaanbaar leek dit leger. Uren aan een stuk stonden de mensen langs de hoofdwegen. Telkens was er iets nieuws te zien, dan kwamen er een kolonne puinschuivers en mijnenvegers voorbij, dan zag je weer grote walsen voor het maken van wegen; dan weer geweldige kranen voor het opruimen van gesneuvelde tanks of tientallen zware kanonnen van de Royal Artillery; de benzine voor dit geweldige oorlogsapparaat werd aangevoerd in miljoenen liters tegelijk; iedere colonne had zijn radio-installatie en stond voortdurend in contact met het opperbevel of met de verbindingsofficieren; Rode Kruis auto's reden af en aan voor het vervoeren van de gewonden; wagens vol infanterie-soldaten reden onder groot gejuich van de bevolking de stad binnen, en wanneer hier of daar een wagen stopte, dan renden de mensen er op af om de bevrijders te bedanken en toe te juichen. Was er een "wegwijzer” nodig dan sprongen er soms drie of meer man in de wagen om in hakkelig Engels duidelijk te maken hoe de chauffeur moest rijden. Op deze bevrijdingsdag zal wel ieder huis zijn Tommy hebben gehad; er waren er genoeg. Dat de sigaretten en andere lekkernijen welkom waren is wel begrijpelijk; en er werd gul gegeven.
Ook de volgende dag [19 september ] was er overal feeststemming. Overal wapperden de vlaggen en iedereen droeg een lintje. Niemand bleef in huis, iedereen moest het oprukkende leger zien. De hele dag door trokken er stoeten van zingende en joelende mensen door de straten. Alleen op de etensuren was het minder druk in de stad. In de loop van de dag kreeg Eindhoven het aanzien van frontstad. Overal verscheen Amerikaanse infanterie, die op pleinen, in parken en op hoeken van straten in stelling ging liggen. Mitrailleurs werden opgesteld, evenals lichte kanonnen en dergelijke oorlogapparaten.
En daarachter lagen of zaten de Amerikanen. De een met een kauwgommetje achter de kiezen, de ander zijn sigaret rokend, weer een ander was zijn maaltijd aan het klaarmaken op een spiritustoestelletje, nog weer anderen amuseerden zich met de meisjes.
Dat de oorlog bij de bevrijding van de stad niet ophield zal iedereen begrepen hebben. Toch kan gezegd worden, dat door de feestroes de meeste mensen hun bezinning verloren hadden. Zij verkeerden in de mening dat bevrijding ook betekende geen oorlog meer. Hoe vreselijk bedrogen kwamen deze lieden uit.
Ook de volgende dag [19 september ] was er overal feeststemming. Overal wapperden de vlaggen en iedereen droeg een lintje. Niemand bleef in huis, iedereen moest het oprukkende leger zien. De hele dag door trokken er stoeten van zingende en joelende mensen door de straten. Alleen op de etensuren was het minder druk in de stad. In de loop van de dag kreeg Eindhoven het aanzien van frontstad. Overal verscheen Amerikaanse infanterie, die op pleinen, in parken en op hoeken van straten in stelling ging liggen. Mitrailleurs werden opgesteld, evenals lichte kanonnen en dergelijke oorlogapparaten. En daarachter lagen of zaten de Amerikanen. De een met een kauwgommetje achter de kiezen, de ander zijn sigaret rokend, weer een ander was zijn maaltijd aan het klaarmaken op een spiritustoestelletje, nog weer anderen amuseerden zich met de meisjes.
Dat de oorlog bij de bevrijding van de stad niet ophield zal iedereen begrepen hebben. Toch kan gezegd worden, dat door de feestroes de meeste mensen hun bezinning verloren hadden. Zij verkeerden in de mening dat bevrijding ook betekende geen oorlog meer. Hoe vreselijk bedrogen kwamen deze lieden uit.
Aan het einde van de tweede bevrijdingsdag, toen de zon achter de horizon begon weg te zakken, zou de bevolking van Eindhoven de volkomen ontnuchtering ondergaan. De feeststemming in de stad was algemeen. Het begon al donker te worden, het was tijd voor avondeten.
Plotseling ronkten vliegtuigen boven de stad. Dat was wat. Was het vriend of vijand? De mensen liepen hun huizen uit en waren stellig in de overtuiging dat Engelse vliegtuigen boven de stad cirkelden. In het duister verschenen oranje lichtballen, die de stad in een hel licht zetten en daar men meende de W van Wilhelmina te zien in de uitgeworpen lichtkogels geloofde men eerst met een feestelijke illuminatie [verlichting ] uit de lucht te doen te hebben. Maar het zou anders uitkomen. De lichtkogels hingen dicht boven de huizen, sommigen vielen zelfs in de straten. Dat was niet in orde. En toen kort daarop de bommen naar omlaag suisden en met geweld uit elkaar spatten, toen wist men dat de Duitsers de stad aan het bombarderen waren. Het bombardement was hevig, een leven als een oordeel. Overal explosies en vuur. Vanaf de buitenkant der stad konden wij alles goed zien. Grote branden braken uit, de vlammen sloegen hoog op tegen de donkere hemel. De luchtaanval duurde een klein half uur, hetgeen wij op maakten uit het cirkelen van de vliegtuigen boven de stad. De ontploffingen duurden evenwel de gehele nacht door, veel tijdbommen waren neergegooid. Behalve bommen vlogen munitiewagens de lucht in, ook benzinetanks, het was alles bijelkaar een angstwekkende schouwspel, dat wij op veilige afstand gade sloegen. Na de roffel van barstende bommen en het razende geronk der vliegtuigen kwam de ijzige stilte van de stikdonkere nacht, telkens onderbroken door explosies en het knetteren van de grote branden.
Op onze hoofden viel een asregen neer, vermengd met half verbrande rekeningen, stukken krant, enz. van een of andere getroffen winkel. In de verte hoorden wij een vrouw hartverscheurend roepen om haar man, een kind riep om haar moeder, enige honden hielden niet op met blaffen; en om ons heen doodse stilte. Ingespannen luisterden wij naar voetstappen op de weg. Wij verwachtten vluchtelingen, die uit angst alles zouden achterlaten om elders een onderdak te zoeken. Doch pas de volgende morgen vroeg kwamen de eerste vluchtelingen. Vijftig mannen, vrouwen en kinderen hebben wij geherbergd gedurende veertien dagen. Allen zat de schrik in het hart en dachten dat spoedig weer een tweede bombardement zou volgen.
Gelukkig bleef het bij één luchtaanval.
Ondanks de verschrikkelijke aanblik, welke de ruïnes boden, is de schade meegevallen. Wel zijn enige grote gebouwen en vele huizen volkomen vernietigd en waren er 200 doden te betreuren, maar iedereen had verwacht dat alles veel erger zou zijn.
De feestvreugde was na de ramp geheel verdwenen. De vlaggen werden binnengehaald. Overal heerste rouw. De straten waren veelal onbegaanbaar van het puin en glas, terwijl overal nog het gevaar dreigde van blindgangers. De eerste week mocht ook niemand in de stad Eindhoven komen.
Zo zijn en de 18e én de 19e September 1945 [moet zijn 1944 ] voor de Eindhovenaren een blijvende herinnering geworden.
Toelichting
Verhaal is waarschijnlijk geschreven in 1945 door ons onbekende Eindhovenaar, die op een boerderij woonde. Hij beschrijft zijn situatie, die zich afspeelt in de buurt van het vliegveld Welschap, volgens hem op zo’n vier kilometer afstand. Waarschijnlijk woonde hij in de buurt van Oerle. Het geheel bestaat uit zes getypte velletjes, beschouwend beschreven verhaal met weinig persoonlijke kenmerken. Weinig typefouten en een goed ontwikkeld taalgevoel. Het is een mooi, eerlijk en soms ook wel hard verslag, hoe mensen september 1944 beleefden.
Dit verslag komt uit het archief van Frans Dekkers. Augustus 2018 gedigitaliseerd en met extra informatie, kleine verbeteringen en foto’s voorzien door Jan de Waal.
Sonniuswijk / Son, 17 september 1944.
Op zondagmiddag tegen 1 uur landden bij Son, Sint Oedenrode en Veghel de parachutisten en zweefvliegtuigen van de 101e Amerikaanse divisie. Er werden weinig verliezen geleden en de Duitse tegenstand was minimaal. De gelande paratroopers werden door nieuwsgierige Nederlandse burgers welkom enthousiast geheten. Een uur na de landing beginnen de Amerikaanse troepen met hun taak: de verovering van maar liefst twaalf oeververbindingen over de Brabantse waterwegen. Aan de rand van het landingsterrein ontmoeten Amerikaanse Airbornes buurtkinderen van Sonniuswijk. Sonniuswijk is een straat en buurtschap die zich bevindt ten noorden van het dorp Son.
In 1974 zocht veteraan Bernard. M. Nakla uit Seattle contact met het Eindhovens Dagblad. Hij was de soldaat rechts op de foto en wilde graag weten wie het meisje en de jongens op de foto waren. Pas in 1994 werden hun namen achterhaald.
Bij de vijftigste verjaardag van de bevrijding van Eindhoven, september 1994, verschijnt een herdruk van het boek over deze gebeurtenis. Die bevrijding vormde een onderdeel van operatie 'Market Garden', waarmee de geallieerden - naar weldra bleek tevergeefs - nog voor de winter van 1944-'45 een doorbraak trachtten te forceren in de Duitse verdediging. Die poging strandde bij Arnhem. Karel Margry beschreef als jong historicus in 1982 de bevrijding van Eindhoven en omgeving zeer gedetailleerd, op basis van literatuur, documentatie en gesprekken. De herdruk uit 1994 is op hoofdpunten ongewijzigd. De tekst is vlot, met uiteraard een sterk accent op het militaire aspect. Het relaas wordt versterkt door bijna 200 foto's, voorzien van Nederlands- en Engelstalige onderschriften, die hun eigen verhaal vertellen. Interessant voor inwoners van Oost-Brabant en voor velen, voor wie de Tweede Wereldoorlog nimmer een afgesloten hoofdstuk vormt.
De bevrijding van Eindhoven : operatie Market Garden, september 1944
Auteur(s) Karel Margry
Impressum Eindhoven : Lecturis, [1982]
Collatie 120 p. : ill. ; 30 cm
Annotatie Met lit. opg.
1e ISBN 0 70108 23 2
5e druk, 135 pagina's ISBN9789090053400
Hell's Highway Door John Antal, George E. Koskimaki Series: Brothers in Arms
Paperback: 160 pages
Publisher: Zenith Press; 1st edition (December 24, 2008)
Language: English
ISBN-10: 0760333483
ISBN-13: 978-0760333488
Tanks op de Boschdijk : Herinneringen aan de bevrijding van Eindhoven.
Op 18 september 1944 werd Eindhoven bevrijd door de geallieerden en daarmee kwam een einde aan een angstige tijd van vier en een half jaar bezetting. De in die tijd circa 120.000 inwoners beleefden een euforisch gevoel van vreugde en vrijheid. Nu gedenken wij op 18 september, elk jaar weer, deze bevrijding en vieren wij dat we leven in vrijheid.
Met het Vrijheidsfestival willen we de vreugde levend houden en uitdragen dat vrijheid een hoog goed is waar we met z'n allen zuinig op moeten zijn. Het is belangrijk de verhalen van de Tweede Wereldoorlog en andere oorlogen
te blijven vertellen. Omdat we de vrijheid alleen kunnen bewaren als we iets van de geschiedenis willen leren.
Deze uitgave, ''Tanks op de Boschdijk'', met herinneringen aan september 1944, verzameld door Jan van Hout, draagt bij aan dat doel. De kopij bevat een originele brief van een oud-strijder, een tiental verhalen en ooggetuigenverslagen van Eindhovenaren. Ook bevat het werk nooit eerder gepubliceerde foto's uit privécollecties.
Ik wens de lezers toe dat deze uitgave mag bijdragen aan het herdenken van de gebeurtenissen in 1944 en aan het vieren van de vrijheid. Ik spreek daarbij de wens uit dat we de vrijheid samen levend houden, oud en jong, in Eindhoven en daarbuiten, nu en in de toekomst.
isbn 9789491018206 , 80 pagina's augustus 2017
Ad Hermens (91) gebruikte zijn dagboek uit 1944 nog één keer voor een boek over de oorlog in Rosmalen. Eerder schreef hij zes boeken over de oorlog in Brabant, met nadruk op Rosmalen, Maarheeze, Eindhoven, Gemert /Handel, Geldrop en Mierlo.
Bij die herinneringen, opgetekend in een nieuw boek van zijn hand, hoort ook de geur van aangebrande aardappelen.,,Want moeder had net de aardappels op staan toen we een hevig gebrom hoorden", zegt Hermens over zondag 17 september 1944, de dag van de luchtlandingen bij Arnhem, Nijmegen, Veghel, Son en Grave. De vliegtuigen en zweefvliegtuigen vol Britse en Amerikaanse troepen vlogen via drie routes naar hun doelen en passeerden ook Rosmalen, waar de ouders van Ad het stationskoffiehuis Café Juliana hadden.
,,Wij naar buiten natuurlijk", vertelt Hermens, ook wel bekend als 'Ad van Toontje van de Smid'.,,De lucht zag bijna zwart van de vliegtuigen. We keken onze ogen uit en dachten dat we bevrijd waren. Hoe lang we naar de lucht hebben staan kijken, dat weet ik niet meer, maar toen we weer naar binnen gingen waren de aardappelen helemaal zwart."
Het is de nazomer van 1944 en de oorlog in Brabant loop op zijn eind. De geallieerden zijn drie maanden eerder geland op de stranden van Normandië en rukken op naar Nederland. De jonge Ad ligt er 's nachts wakker van, want er spookt van alles door zijn hoofd.,,Er gebeurde van alles in die tijd”, vertelt hij.
,,Moeder zei: ‘je moet het maar eens opschrijven'. En dat ben ik gaan doen."
Een flink aantal boeken
Hij hield het dagboek bij tot het einde van de oorlog in Nederland. Hij schreef niet alleen over de gebeurtenissen in zijn leven, hij maakte er ook tekeningen bij. Jaren later, in de jaren '80, kwam het dagboek weer tevoorschijn. Het werd een bron van inspiratie voor een flink aantal boeken over de oorlog in en boven Brabant en zijn geboortedorp in het bijzonder. Aan de reeks, die begon met Rosmalen in de vuurlinie; 1944-1945, komt nu met Zo zag ik operatie Market Garden een eind. Het boek verschijnt in een bescheiden oplage van 250 exemplaren.
Zijn afsluitende boekwerk bevat, geheel volgens Hermens' gebruik, een enorme hoeveelheid afbeeldingen. Maar liefst
driehonderd foto's zijn er te zien uit de enorme collectie die hij de afgelopen decennia opbouwde. De verhalen - hij kan er wel over blijven vertellen - vertonen hier en daar wel wat overlap met wat hij al schreef over de oorlogsjaren in Rosmalen. Zoals over de trein van het Rode Kruis die vanaf 18 september maandenlang bij het dorp stond."
Samen met zijn moeder en zus en anderen hielp Hermens om de gewonden bij een arts te krijgen Aan boord bevonden zich gewonde Duitsers die vanaf Rosmalen naar ander vervoer op zoek moesten op weg naar de Heimat. Toen de meesten weg waren, bleken er nog enkele geallieerde militairen in de trein te zitten, onder wie de Amerikaan Ed Jansen. Die raakte zwaargewond aan zijn been toen de Dakota waar hij uit wilde springen beschoten werd. Samen met zijn moeder en zus en anderen hielp Hermens om de gewonden bij een arts te krijgen. Het lukte Hermens ruim veertig jaar na de oorlog om Jansen op te sporen.
Hermens heeft zijn laatste boek opgedragen aan zijn recent overleden echtgenote Pia.,,Ze heeft gelukkig nog meegemaakt dat ik er aan begonnen ben." Hij hoopt in september bij de heemkundekring van Rosmalen een lezing te houden over Zo zag ik operatie Market Garden.
Verslag uit AD 16-maart-2024 geschreven door Bertjan Kers.
Boek bestellen:
adhermens.nl/contact_en_links.html
adhermens.nl/over_ad_hermens.html
adhermens.nl/gepubliceerde_boeken_1.html
Geallieerde voortijdige gliderlandingen in de
Nederlandse- en Belgische Kempen, september 1944
Omdat de Geallieerden eind 1944 WO-2 in Nederland en Duitsland snel wilden beëindigen ontwierp de Britse Gen. B .Montgomery een ingenieus plan dat de naam operatie Market Garden kreeg. De bedoeling was om nog voor Kerstmis snel over de grote rivieren te trekken en daarna in een ruk door naar Berlijn .Het was een pracht stuk logistiek voor die tijd! Zoals we nu weten is dit door diverse omstandigheden niet gelukt. Wel werd er een z.g. Corridor naar Arnhem gevormd en diverse plaatsen hierdoor snel bevrijd. Het einddoel Arnhem werd niet op tijd gehaald .
Op 17 september 1944 ,een mooie zonnige zondag, ging de operatie Market Garden van start. Het deel Market door de lucht vanuit Engeland en op de grond startte Garden met het 2 de Britse leger van het 21 Legercorps vanuit Lommel richting Arnhem. Market had als doel de landingsterreinen bij Arnhem en Groesbeek en bij Son in Brabant. 18 september werd Eindhoven bevrijd.
Boek is sinds augustus 2017 verkrijgbaar voor 39.95 euro, bestellen op http://www.adhermens.nl of bij boekhandel Van Pierre Eindhoven
feiten en achtergronden over de luchtaanvallen tijdens de periode 1940-1945
Auteur: Ad Hermens (1932-) Jaar: 2002, Omvang: 2 dl. (832 p.), Formaat: 30 cm,,ISBN: 90-802074-3-8 (set) Het bevat 830 pagina,s en 1220 foto,s en illustraties.
Het boek, dat uit 2 delen bestaat , handelt over 3 grote bombardementen op Eindhoven en Philips gedurende WO- 2.
Hiervoor zijn ongeveer 265 ooggetuigen door de schrijver benaderd. Hieruit bleek dat het nog erg leeft onder de ouderen.
De bombardementen werden uitgevoerd door de Britse Royal Airforce [6-12-1942] en [30-3-1943] en de Duitse Luftwaffe [19-9-1944]. De desbetreffende archieven zijn jarenlang door de schrijver geraadpleegd. zodat het boek waardevolle documenten en belevenissen van de bemanningen bevat. Ook worden losse bommen en vliegtuigcrashes uitvoerig beschreven.
Het boek werd door de schrijver aangeboden aan de burgemeester van Eindhoven en aan de familie Philips, die ook het voorwoord schreven. Het boek [ 2 delen] kost 65 euro.
https://www.adhermens.nl/gepubliceerde_boeken_3.html
Schrijver : Ad Hermens
Uitgever : Ad Hermens
Formaat : A-4 . 800 pagina's, 1200 illustraties.
ISBN nr : 90-802074-3-8
PRIJS : 65 EURO [per set ] +verzendkosten
Dit boek beschrijft de geschiedenis van Bevrijdingsherdenking in en om Eindhoven.
Het eerste exemplaar werd overhandigd aan Ken Woolley, een 92-jarige Britse veteraan, die een aantal jaren na de oorlog een Sons meisje trouwde. Dit boek, op initiatief van de Stichting 18 September tot stand gekomen uitgave, beschrijft de geschiedenis van de wijze waarop Eindhoven sinds zeventig jaar zijn bevrijding herdenkt en viert. Die is uniek in Europa, zowel in stijl als in omvang. Het boek is geschreven door Jan van Schagen.
uitgave: RHC - regionaal Historisch Centrum Eindhoven (2014) ISBN: 9789082262209
Het boek kost €19.95 en te bestellen op:
https://stichting18september.nl/boeken/