Familie Hoekstra-Vos in het verzet en hulp aan onderduikers.

Steun aan landelijk verzet vanuit het Villapark Eindhoven

Jan (Johannes) Hoekstra werd op 23 juli 1904 te Harlingen geboren. Hij haalde in 1922 zijn einddiploma HBS-B in Bussum. Daarna studeerde hij aan de gemeentelijke universiteit te Amsterdam, waar hij in 1929 het doctoraalexamen in de wis- en natuurkunde, hoofdvak scheikunde, behaalde.
Hij trouwde op 9 september 1931 op 27 jarige leeftijd in Amsterdam met de 30 jarige Corrie Vos. Zij is de eerste Nederlandse vrouwelijke goudsmid en had een eigen winkel in Utrecht in 1928. Haar opleiding was aan de kunstnijverheidsschool Quellinus.
Het gezin Hoekstra-Vos krijgen vijf kinderen en ze adopteren een kind.
In 1932 promoveerde hij aan de gemeentelijke universiteit te Amsterdam tot doctor in de wis- en natuurkunde op het proefschrift, getiteld ,,Onderzoekingen over de invloed van de aard der elektroden bij elektrolyse". Van 1931 tot 1935 was hij werkzaam als researcher scheikundige bij de Nederlandse Rubberfabrikanten.
In 1935 verhuisde hij naar Eindhoven en werd hij medewerker aan het NatLab van de NV. Philips. Het gezin Hoekstra-Vos woont in de oorlogsjaren aan de Fuutlaan 21. In het villapark waren veel grote woningen gebouwd door Philips die verhuurd werden aan het kaderpersoneel. De Tweede Wereldoorlog zorgt voor veel veranderingen in het gezin Hoekstra-Vos.

foto 1930. Hoek Goorstraat / Fuutlaan. Achterste villa is Fuutlaan 21 © foto Briët

Situatie van Fuutlaan 21 in Eindhoven. Het gekleurde pand heeft de voordeur bij Fuutlaan 21.

Onderduikers

[Esther Wertheim-Rosenfeld pop-up] is half 1942 bij de familie Hoekstra ondergedoken. Haar jongere zus Netty Rosenfeld, later bij Herrijzend Nederland en beroemde presentatrice, was bij de familie ir. E. J. Broekers (ook werkzaam bij Philips, hoofd Technische Bedrijven)
Op 3 oktober 1942 komt ook de eenjarige Sonja Khan in de woning van Johannes en Corrie Hoekstra.

Toen in de zomer van 1942 de definitieve jodenvervolging werd ingezet, besloten de Hilda en Evert Verwey-Jonker samen met goede vrienden [en Philips collega], de familie Hoekstra, ieder een klein joods kindje in huis te nemen. Joseph Khan werkt als ambtenaar bij het bureau arbeidsrecht en het gezin woont Pastoriestraat 87 [in 2017 afgebroken]. De Verwey's en Hoekstra's beloofden de ouders Khan zo lang mogelijk voor hun kinderen te zorgen. Sonja Khan kwam bij de Hoekstra’s terecht, de Verwey's namen de zorg voor haar vierjarige broertje Nico Khan op zich.
Het echtpaar Hoekstra had al vijf kinderen en aangezien Sonja alleen binnenshuis of in de kleine achtertuin mocht spelen, speelden de twee jongste kinderen, Cornélie en Constance, ook meisjes, om de beurt met haar. Sonja werd soms tijdelijk naar andere adressen gestuurd, een keer omdat Johannes tijdelijk was opgepakt en een andere keer omdat Duitsers hun huis hadden bezocht. Zijn oudere broer Henk was erg actief in het verzet. Bij meer werknemers van het NatLab werden zomaar huisdoorzoekingen gedaan, lees 13 november 1942 dagboek Feik Fast.
Ook Esther had te lijden onder de Duitse argwaan en als het de familie Hoekstra het te gevaarlijk leek ging Esther paar weken elders te logeren, of beter gezegd: te gaan werken - als dienstmeisje - bij de familie Telders in Mierlo. Meestal waren Sonja en Esther veilig bij de Hoekstra's en beide overleven de oorlog.

Bulletin no. 3 / Raad van Verzet in het Koninkrijk der Nederlanden. Klik op afbeelding voor volledige tekst
 Meer Bulletins bij https://geheugen.delpher.nl

Verzetsdaden

Zijn oudere broer Henk  (ir., Hendrik Arius Hoekstra,) was al vroeg in het verzet actief, hij verspreidde vanaf eind 1940 het illegale blad Vrij Nederland. Hij bouwde voor de Radio Dienst (RD) van de landelijk opererende Raad van het Verzet (RVV) in 1942 en latere jaren diverse illegale zenders om contact met Engeland te leggen. Deze zenders waren ook voor onderling contact tussen de diverse verzetsgroepen. Waarschijnlijk zijn veel Philips onderdelen van zijn broer afkomstig. J. Hoekstra was vooral organisatorisch actief voor deze Raad. Zijn broer werd 16 februari 1945 doodgeschoten bij een Duitse inval in zijn huis.

Chemicus dr. J. Hoekstra leverde in 1942 een groot aantal zenderonderdelen aan de PTT-medewerker Jan Thijssen. Deze hield zich bezig met de opbouw van een binnenlands radionet, eerst voor de OD en later voor de meer links georiënteerde Raad van Verzet. De zenderonderdelen waren overigens waarschijnlijk via een familielid van Hoekstra grotendeels afkomstig van de NSF fabriek (Nederlandsche Seintoestellen Fabriek) in Hilversum. Hoekstra werd in 1943 commandant van de Raad van Verzet voor Oost-Brabant. Bron 75 jaar Sinterklaasbombardement 1942 -2017, p. 45

Johannes Hoekstra had de leiding over een kleine RVV-groep in Eindhoven, die in januari 1944 was opgericht. De leden waren onder andere actief door deelname en assistentie aan de incidentele sabotage-acties, die de P.A.N. in de zomer van 1944 ondernam. De Eindhovense RVV-groep werkte nauw samen met anderen bij de grootscheepse sabotage-acties rond Dolle Dinsdag en kort voor de bevrijding; het contact met de RVV-top was inmiddels verbroken.
Waardering kreeg hij van Peter Zuid (Borghouts), die als gewestelijk sabotage commandant vanaf 3 september 1944 vanuit Eindhoven het LKP-sabotagewerk in het hele Zuiden coördineerde, was over de medewerking van Hoekstra en de zijnen zeer te spreken.
Na de bevrijding is dr. J. Hoekstra een aantal maanden betrokken bij arrestaties van landverraders. Hij is dan commandant Stoottroepen NBS (later Binnenlandse Strijdkrachten, NBS naam leek te veel op NSB) bezuiden de grote rivieren.

In het nationaal archief zijn een aantal documenten over zijn taak:
Brief van H.W.L. Frowein aan majoor Ch.H.J.F. van Houten betreffende bezoek van dr. J. Hoekstra aan generaal-majoor H.J. Kruls te Brussel en problemen bij commandant Zuid, 26 november 1944, alsmede brief van Ch.H.J.F. van Houten, chef Militair Gezag, aan prins Bernhard betreffende intrekking van machtiging aan dr. J. Hoekstra, 16 november 1944, alsmede verslagen besprekingen betreffende nieuwe voorlopige instructie arrestaties te Nijmegen, 13 en 14 november 1944, alsmede memorandum van dr. J. Hoekstra naar aanleiding van zijn ontslag, 1944.

In november 1944 werd hem een eervol ontslag aangeboden en hervat zijn werkzaamheden bij Philips.
Veel van zijn verzetsactiviteiten en -daden zijn onbekend gebleven, we hopen dit in de toekomst verder aan te vullen.

In 1952 werd hij benoemd tot adjunct-directeur van de N.V. Philips Roxane, en in 1953 tot directeur van de N.V. Philips Duphar. Vanaf 1960 trad hij in de functie van directeur voor bijzondere opdrachten op het gebied van kernsplijtstoffen en batterijen op als adviseur van de vice-president van de Raad van Bestuur van de N.V. Philips.
Zijn vrouw Corrie Vos (Hoekstra-Vos) maakt carrière als zilver- en goudsmid, sieraadontwerpster en later als schilderes.

De Nederlandse regering heeft Johannes Hoekstra postuum de Onderscheiding voor Verzetswerk toegekend.
Op 27 maart 1997 erkende Yad Vashem Johannes Hoekstra en zijn vrouw, Corrie Hoekstra-Vos, als Rechtvaardige onder de Volkeren.

Foto dr. J. Hoekstra 1962.
Dr. J. Hoekstra aanvaardde op 8 november 1961 in het openbaar het ambt van gewoon hoogleraar in de algemene scheikunde, in de afdeling der Scheikundige Technologie, met een rede, getiteld ,,Scheikunde als grondslag voor synthese". TU Delft

Na de oorlog

Toen Nederland werd bevrijd, bleef Sonja bij haar pleeggezin. In 1959 adopteerden ze haar officieel omdat ze ervoor koos bij hen te blijven in plaats van in te trekken bij familieleden die de oorlog hadden overleefd. Sonja Khan Hoekstra, geboren op 14 september 1940 in Woensel. Na een stage in het Kabouterhuis in Amsterdam onder leiding van de bekende kinderarts Fiedeldij Dop vertrok Sonja in 1961 als au pair naar Amerika. Daar een opleiding tot verpleegkundige te volgen. Ze werkte in diverse Amerikaanse ziekenhuizen, trouwde met David Foss, ze kregen samen drie kinderen: Danja 1969, David 1969 en Douglas 1972. Later volgt een echtscheiding. Kwam in dienst bij het Rode Kruis. Toen de kinderen volwassen waren aanvaardde ze in 1987 een positie bij het Rode Kruis in Oost-Afrika, eerst tien jaar in Zaïre, het tegenwoordige Congo, daarna bijna tien jaar in het Rwanda van na de genocide. In 2005, vanwege de politieke situatie vertrokken uit Rwanda, is Sonja bij vrienden in Israël op bezoek. Vastomlijnde plannen heeft ze niet, maar terwijl ze door het land trekt, daagt bij haar het besef dat dit de plek is waar ze oud wil worden. Sonja Khan-Hoekstra leeft nu in Israël. Bron: https://www.joodswelzijn.nl/sites/default/files/pdf/benjamin_pdf/Benjamin_118_Chanoeka_2019_voor_website.pdf

Johannes Hoekstra (Harlingen 1904  - Nooddorp 1967) TUDelft
Corrie (Cor) Vos  (Utrecht, 8 september 1901 – Nuenen, 19 mei 1992) Wikipedia en familie bron

Jaap Wertheim [ foto als 6 en 2 jarige hieronder], zoon van Esther en Herman  werd op 18 mei 1945 door Jan Broekers (schoonvader van Ankie Broekers-Knol) van zijn zijn onderduikadres in Laren bij de familie Van Blaaderen per jeep naar het tijdelijke huis van zijn moeder in Eindhoven gebracht. In 1948 verhuisd hij met zijn moeder Esther Wertheim-Rosenfeld naar Amsterdam
Jaap Wertheim vertelt later over deze en andere belevenissen: https://www.mauthausen.nl/herdenking-joods-verzet-25-feb/

November 2020 (versie 1) aanvulling foto Jaap: febr.2021/  extra info boek Verdriet en boterkoek : 5 mei 2021

Verdriet en boterkoek

Verdriet en boterkoek :

In 2021 verschijnt het boek "Verdriet en boterkoek" van Margalith Kleijwegt over belevenissen van haar moeder Netty Rosenfeld en andere familieleden hoe de drie ­generaties met de erfenis van de oorlog omgaan. Ook over de familie Hoekstra en situatie in Eindhoven komen aan de orde in dit boek.
ISBN 9789045042107, Uitgever Atlas uitgave: 20-04-2021

Jaap Wertheim bij zijn vertrek uit Laren (NH), waar hij bij de familie Van Blaaderen zat ondergedoken, klaar voor om op weg te gaan naar zijn moeder die bij Hoekstra was ondergedoken in Eindhoven, mei 1945.

Op de foto Jaap Wertheim op de arm van Nelly Bovers. Jaap werd geboren op 1 augustus 1939 in Geldrop. Hij is de zoon van Herman Wertheim en Esther Rosenfeld. De foto is gemaakt vlak voor mijn vertrek naar mijn onderduikadres. De foto is gemaakt in 1942 en Jaap was toen ruim 2 jaar oud. Op de foto verder: Louis de Folter, Nelly Bovers met op haar arm Japie Wertheim, Moeder Cisca Bovers-van Rooij en Ria Bovers.
Destijds was Nelly in betrekking bij deze Joodse familie en paste veelvuldig op Japie. In de oorlog is de vader van Jaap opgepakt door de Duitsers en in concentratiekamp Buchenwald, in nazi-Duitsland nabij de stad Weimar, omgekomen.
Herman Wertheim en Esther Rosenfeld woonden in het Witte dorp, Petrus Dondersstraat 24 Eindhoven.
Deze foto gevonden op de site www.eindhoveninbeeld.com. Door beheerder van deze website doorgestuurd naar Jaap. Hij was erg blij om deze voor hem totaal onbekende foto, te ontvangen, na 80 jaar.