De wielrenner Jan van Hout is donderdag 21 febr. 1935 te Eindhoven in het huwelijk getreden met mej. Annie Louwers.
Jan van Hout
De wielrenner Jan van Hout is donderdag 21 febr. 1935 te Eindhoven in het huwelijk getreden met mej. Annie Louwers.
Jan van Hout
Jan van Hout (Valkenburg, 17 oktober 1908 - Neuengamme, 22 februari 1945) was een wielrenner en Eindhovense verzetsstrijder. Jan's wielerprestatie leverde genoeg geld op om in Eindhoven een café te kopen. Zijn eerste café was in 1937 "Café nieuw Paradijslaan" en in december 1938 opende hij Café Sportpaleis. Eind 1940 sloot hij zijn zaak omdat hij niet voor de Duitsers wilde tappen. Daarna gingen hij en zijn vrouw Anneke (1916-2012) in het verzet en waren onder meer betrokken bij hulp aan onderduikers. Enkele maanden voor de bevrijding werd hij bij een razzia gearresteerd en overgebracht naar het concentratiekamp Neuengamme.
Jan van Hout was wielerprof van 1932 tot 1940, hij verdiende goed als zesdaagserenner. Jan van Hout reed in 1933 een werelduurrecord. Dat werd in 2008 herontdekt door journalist Dominique Elshout van het Eindhovens Dagblad. Het tijdschrift Achilles nummer 3 – inmiddels ter ziele – meldde in 2008 dat Jan van Hout in 1933 een werelduurrecord had gereden, dat onterecht nooit officieel is erkend. Meer over periode als wielrenner: http://www.elshout.nu/Koers/janvanhout.htm of https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_van_Hout_(wielrenner) of http://simcad.nl/1945-02-22-jan-van-hout/
Zijn vrouw vertelt later: “Het geld stroomde binnen. Terwijl een arbeider 25 gulden per week verdiende, kon hij voor een wedstrijd 200 gulden vragen. Tijdens een Antwerpse Zesdaagse fietste hij zelfs een hele uitzet en woninginrichting bij elkaar. Hij had in Duitsland nog veel meer kunnen verdienen, maar sinds Hitler het daar voor het zeggen had, paste hij daarvoor.” Jan van Hout beseft dat er in een tijd van oorlog van wielrennen niet veel zal komen. Daarom steekt hij zijn geld in een café, Sportpaleis geheten.
Het is gezellig in café Sportpaleis, er zijn allerlei muziek optredens zoals de "Henk van Bokhoven band" of de WHITE BOYS. Jan van Hout is een bekende Eindhovenaar in die tijd, Iedereen kende hem. Hij was de bezitter van een luxe Studebaker. Die auto's reden er niet veel van rond, S.J. Baron van Tuyll van Serooskerken, die op het kasteel in Heeze woonde, had er ook een. Bij de website deautovanmnopa.nl staat geen kenteken op zijn naam, maar kan hem ook gehuurd hebben voor een bepaalde periode. Wel veroorzaakt hij in 1934 tijdens dichte mist een noodlottig ongeluk om tegen een slecht verlichte handkar en persoon aan te rijden. In eerste instantie verklaarde de Bredase rechtbank hem vrij. Bron Haagsche courant 11-12-1934
Het Bosche hof wilde een voorbeeld stellen aan de grote hoeveelheid auto ongelukken en veroordeelt hem tot 50 gulden boete of een maand hechtenis. Een boete die hij moeiteloos kan betalen.
Bron Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant op 18-12-1934
De populariteit van Van Hout was ongekend. De directie van de Eindhovense wielerbaan De Zwaluw heeft het geweten. Vanwege een dispuut over geld had het de directeuren behaagd Jan van Hout maar eens een keer niet aan de start laten verschijnen op een van hun fijne sportmiddagen. Prompt werden er protestpamfletten gedrukt en verspreid, met luide teksten. ‘Wij eischen Jan van Hout op de Zwaluw-baan". En word er aan onzen wensch 24 mei niet voldaan, blijven wij netjes buiten hun poorten staan.’ Was getekend: ‘Massa supporters.’
De wielerclub Zwaluw bouwde in 1932 aan de Genneperweg in Gestel een een wielerbaan. In 1934 werd deze baan vervangen door een snellere houte baan waarbij de latten in de lengterichting werden gelegd, zoals het Sportpaleis in Antwerpen. Ook kwam er in Woensel bij de Oude Torende een betonnen wielerbaan Jordaens .
In de laatste tien jaar voor de Tweede Wereldoorlog waren er in Eindhoven drie banen. Na vier jaar oorlog was er geen baan meer over. En ze kwamen ook nooit meer terug.
Lees verhaal in Wielerspiegel over de geschiedenis van de Eindhovense wielerbanen, dat eerder in het Eindhovens Dagblad stond op 5 mei 1977 .
7 juli 1939 rijden Jan van Hout en Cor Wals nog in dezelfde wedstrijd
Advertentie in De Zuid-Willemsvaart 03-07-1939.
Een jaar later kiezen ze beide een andere weg.
Jan van Hout in verzet
Toen in mei 1940 de Duitsers het land binnenvielen, verkocht hij enige tijd later zijn café Sportpaleis. Hij was een principieel antinazi, en wilde niet voor de bezetter tappen. Daarna gingen hij en zijn vrouw Anneke (1916-2012) in het verzet. Ze waren onder meer betrokken bij hulp aan onderduikers. Hij woonde in 1934 in Wilgenroosstraat 52 en later Heezerweg 157, Eindhoven.
Veel over zijn verzetsdaden hebben we nog niet kunnen achterhalen. Jan van Hout ging regelmatig logeren in Valkenburg in een hotel. Wat hij er deed, blijft ongewis. Zijn zoon weet het niet. Iets in het verzet ligt voor de hand. ‘Ik kan me nog herinneren dat er in de oorlog mensen bij ons thuis kwamen om naar de radio te luisteren. En mijn vader werd gewaarschuwd. ,,Vandaag of morgen komen ze je pakken’’.’
De nieuwe eigenaar van het Sportpaleis, veranderde de naam in café Boxmeer. Veel geluk rust er niet op dat pand. In 1941 brandt dat cafe af door kortsluiting en de schade was niet gedekt door de verzekering. Hierna werd op 19 september 1944, door een Duitsers bombardement, juist dat stuk van de Rechtestraat getroffen en verdwijnen de panden van Pierre, Lodewijks, het cafe, enz
Jan van Hout gevangen
In Eindhoven werd hij opgepakt terwijl hij zwom in het natuurbad De IJzeren Man. Duitsers van de Gestapo aan de waterkant sommeerden hem het bad te verlaten, Van Hout dreef door. Met een bootje hebben ze hem uiteindelijk uit het water gevist. Zijn vrouw, die hem net kwam ophalen, zag het gebeuren. Van Hout stelde haar gerust. ‘Anneke, vanavond ben ik weer thuis.’ Het zou anders lopen.
Feik Fast tekent in zijn dagboek op: "De 24ste augustus 1944 wordt de IJzeren Man [ door Duitsers soldaten ] omsingeld, om er mensen voor [herstelwerkzaamheden aan de landingsbanen van] het vliegveld uit te zeven!" Of Jan van Hout toen is gearresteerd en opstandig is geweest, blijft onduidelijk. Hij kan ook verraden zijn maar wel vreemd om hem te arresteren in een zwembad.
In die laatste oorlogsdagen traden de Duitsers gespannen en hard op. Ze hadden Parijs bijna verloren, op 25 augustus is deze stad bevrijd. De Duitsers voelde het verlies. Is Jan's zijn koppigheid hem fataal geworden?
Jan werd eerst naar Vught en later naar concentratiekamp Amersfoort gebracht. Eén keer kreeg hij daar nog bezoek van zijn echtgenote. ‘Dat was geregeld door het verzet’, weet zijn zoon te vertellen. Bij die gelegenheid zouden man en vrouw elkaar door het hek heen gekust hebben, waarbij J. van Houts trouwring werd veiliggesteld. ‘Mijn moeder heeft die ring nog.’
Op 10 september 1944 kwam Van Hout vanuit Amersfoort aan in concentratiekamp Neuengamme, dertig kilometer ten oosten van Hamburg. Hij had het kampnummer 49488 en de reden van zijn arrestatie was: verzet. Hij is aan ontbering op 22-02-1945 gestorven in Neuengamme op 36-jarige leeftijd. Van de ongeveer 106.000 gevangen die naar Neuengamme zijn gevoerd, zijn ongeveer 55.000 gevangenen in Neuengamme omgekomen. Er zaten bijna zevenduizend Nederlanders gevangen. Zijn naam staat niet bij verzetsstrijders-lijst van herinnerudenamen maar wel bij elders omgekomen Eindhovenaren. Kende ze zijn verzetsdaden niet?
Op 15 mei 2006 wordt Jan van Hout in zijn geboorteplaats Valkenburg geëerd met een monument. Eén van de initiatiefnemers voor het oprichten van de gedenkzuil op de Cauberg voor het Casino in Valkenburg is sportverslaggever Jean Nelissen. De onthulling wordt verricht door Van Houts weduwe Anneke Louwers en door Bernard Hinault.
Cor Wals
Cor Wals gearresteerd
Wielrenner Cor Wals
Onderstaande tekst is deels overgenomen van:
http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn5/wals en uit
Aanvullingen staan in cursief van http://www.elshout.nu/Koers/janvanhout.htm
Wikipedia schrijft: "Cornelis Dirk Wals ('s-Gravenhage, 26 februari 1911 - Veldhoven, 5 april 1994) was een Nederlands wielrenner, die in de jaren 30 een bekend zesdaagse-koppel vormde met Jan Pijnenburg.
Van de 39 zesdaagsen die hij reed won hij er zeven. Driemaal werd hij Nederlands kampioen stayeren. In 1939 plaatste Wals zich voor de finale van het WK, die echter niet werd gereden wegens het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog."
Tijdens de Duitse bezetting leek het leven voor prominente wielrenners gewoon door te gaan. Zesdaagsen werden niet meer georganiseerd, maar de topcoureurs kregen contracten voor andere wedstrijden, in Nederland, Duitsland en soms zelfs Zwitserland. Het publiek, dat toch al veel moest missen, kwam er gretig op af. Zo was het Olympisch Stadion in Amsterdam op zondag 20 juli 1941 goeddeels gevuld met belangstellenden voor de kampioenschappen van Nederland, de belangrijkste wedstrijd in bezettingstijd. Het programma verliep op gebruikelijke wijze, totdat de finale van de stayers begon. Op het moment dat de deelnemers zich van hun jassen ontdeden om op de fiets te stappen bleek Wals zijn shirt te hebben getooid met de twee runetekens van de SS. Beïnvloed door de pro-Duitse leden van zijn schoonfamilie had hij zich tijdens de oorlog al eerder positief over de bezetter uitgelaten, wat er bij een wedstrijd in Wageningen zelfs toe had geleid dat hij werd uitgefloten. Om die reden had de staf van de Nederlandsche SS bepaald dat hun leden zich in Amsterdam in burger tussen het publiek zouden begeven om tegenwicht te bieden bij eventuele demonstraties. Maar tegen de algemene woede die van de tribunes opsteeg, waren zij niet opgewassen. In weinige minuten was het beeld van een der sympathiekste sportfiguren veranderd in dat van een verrader. Tijdens de ereronde na zijn overwinning werden zelfs zitkussentjes naar hem gegooid.
Wals zelf vertelde later zich omwille van een weddenschap in het gewraakte shirt te hebben gestoken, een weinig overtuigende verklaring, gezien het feit dat hij sinds eind 1940 lid was van de Nederlandsche SS. Maar de wielercarrière was voor de dertigjarige renner ten einde: niemand in Nederland wenste hem nog te contracteren uit afkeer of uit angst voor rellen. Ook in Duitsland zou hij niet meer rijden. Zo betekende deze 20ste juli 1941 een keerpunt in zijn leven. Voor nazi-Duitsland was hij de volgende jaren een held en paradepaard, voor vrijheidlievend Nederland een paria, wat hij tot zijn dood zou blijven. Wals meldde zich in de herfst van 1941 bij de Waffen-SS, werd een maand later ingedeeld bij de Standarte 'Westland' en kreeg zijn opleiding in Klagenfurt.
Bij verslaggevers van met de bezetter sympathiserende omroepen of kranten vond hij gretig gehoor, zoals met zijn uitlating dat hij hoopte deel te nemen aan de eerste zesdaagse van Moskou na een door Duitsland gewonnen oorlog.
Aan het Oostfront trok Wals als Rottenführer (: soldaat 1ste klasse) ten strijde.
Over de verschrikkingen van het front heeft Wals nooit veel losgelaten. Barend en Van Dorp vroegen hem hoe het was, vechten in Rusland. ‘Niet leuk. Ik wil er niet te veel over zeggen. Ik was Rottenführer, een soort sergeant. Je raakte wel eens verzeild in een situatie van man tegen man. Dan was het: hij of ik.’
In november 1943 komt Wals van het Oostfront naar huis, naar Tilburg. In 1933 is hij daar getrouwd met Antoinetta Josina Anna van Geloven. [Youtube film trouwerij] De familie Van Geloven stond niet al te best te boek, die dagen. Haar broer Piet was aannemer voor de Duitsers. Hij bouwde mee aan Kamp Vught en de Atlantikwall, onder meer. In Polen leidde de firma Van Geloven werkkampen voor de Duitsers. In twee van die kampen, in "Baugeschaft" Sophiënwalde Krels Berent (West-Pruisen) en Bruce, werkte Wals als Arbeitseinsatzleiter. [bron: http://www.elshout.nu/Koers/janvanhout.htm]
Cor kampbewaarder, in Polen in het Kaschubische heuvelland, van een kamp waar voornamelijk Nederlandse dwangarbeiders waren ondergebracht. In Algemeen Handelsblad van 27-05-1944 zegt hij hierover "...dat hij
met een bijzondere opdracht in deze streken vertoeft." Volgens latere beschuldigingen zou hij hier een waar schrikbewind hebben uitgeoefend. Dit heeft hij echter altijd ontkend, en het is ook nooit bewezen.
Later ontkent hij ook dat hij ooit iemand heeft verraden. Dat hij kampbewaarder van Jan van Hout is geweest is niet mogelijk, hij was actief in Polen en Jan zat gevangen in de omgeving van Hamburg.
Kort na de ineenstorting van nazi-Duitsland ging Wals terug naar Nederland. Hij meldde zichzelf bij de autoriteiten, waarna hij werd opgesloten in kamp Vught. Pas twee jaar later werd hij berecht en veroordeeld tot vijftien jaar met aftrek van voorarrest. Vanuit een gevangenkamp in Eijgelshoven werd hij tewerkgesteld in de staatsmijn 'Maurits' bij Geleen. In 1952 kwam hij vervroegd vrij. Als een ontredderd mens, die door iedereen werd gemeden, keerde hij terug naar Tilburg.
Enkele jaren na zijn vrijlating kwam Wals opnieuw in het nieuws. Inmiddels gescheiden was hij een relatie aangegaan met de vier jaar jongere Anneke van Hout-Louwers uit Eindhoven. Zij was de weduwe van Jan van Hout, een talentvolle Eindhovense wielrenner die was omgekomen in het Duitse concentratiekamp Neuengamme, waar hij wegens verzetsactiviteiten had vastgezeten. Dat Wals juist de echtgenote van deze als held vereerde oud-renner als nieuwe levensgezellin koos, sloeg in als een bom. Hem werd het in ieder geval meer aangerekend dan zijn nieuwe partner.
Met haar woonde Wals enkele jaren in Eindhoven. In 1957 besloot hij echter zich in het net over de grens in het in Belgisch Limburg gelegen Lommel te vestigen. Als marktkoopman in textiel reisde hij jarenlang de wijde omgeving af en verdiende hij genoeg geld om een goed leven te kunnen leiden. Bijna dertig jaar lang bleef Wals in Lommel wonen, ver genoeg van de landgenoten die zich zowel zijn wielerprestaties als zijn wangedrag herinnerden en hem nu des te moeilijker konden vergeven.
In het isolement werd Wals een eenzelvig mens, die de aandacht ontvluchtte, urenlang alleen vissend op een bootje op het water dobberde, zijn honden verzorgde of thuis naar muziek luisterde. Met politiek - in welke vorm ook - wilde hij niets meer van doen hebben. Tegen wie hem aansprak op zijn gedrag in de oorlog zei hij steevast 'stom, stom, stom' te zijn geweest. [ luister naar Frits-barend-vertelt-helden]
In 1981 verhuisde hij, een onopvallende oudere man, naar Eindhoven. Op het einde van zijn leven kreeg hij steeds meer last van slecht functionerende nieren. Twee jaar voor zijn overlijden in april 1994 werd zijn roemrijke wielerverleden in herinnering geroepen. Het Sportpaleis in Antwerpen organiseerde in januari 1992 voor de 65ste keer een zesdaagse wielerwedstrijd en nodigde Wals uit als winnaar van de eerste editie in 1934 - toen samen met de in 1979 overleden Jan Pijnenburg - het startschot te lossen. Het applaus bij die gelegenheid raakte hem diep, als een wrange herinnering aan de glorie die hij in bezettingstijd verspeelde.
