Onderduikers

Over de belevenissen van deze onderduikers is al veel geschreven door de historischekringlaren.nl en door de nabestaanden van deze tragedie. Zie bronnen.
Hoofdpersonen voor de Eindhovense situatie zijn Ella Schöndorff-Meyer en haar zoon, de vijfjarige Rolf (Rudolf) Amsterdam, 10 januari 1938 - heden).

In 1942 kregen Kurt Schöndorff en Ella Schöndorff-Meyer en hun zoon Rolf, de opdracht van de Duitse bezetter om vanuit Laren, verplicht te verhuizen naar Amsterdam.

Extra informatie:
Mei 1942: Veel Joden van buiten Amsterdam moeten naar Amsterdam verhuizen en worden ingekwartierd bij andere Joden. Alle Nederlandse Joden moeten een Jodenster dragen vanaf 3 mei 1942. Opzet van de Duitsers is om met die verhuizing alle Joden te concentreren in aparte wijken, om ze dan later eenvoudiger te deporteren. Het leeuwendeel van deze Joodse personen is later omgebracht.

Door deze verplichte verhuizing besloot het gezin Schöndorff onder te duiken. Zij kregen hierbij hulp van Joodse kennis: Edgar Simon Weinberg. Hij was voor de oorlog piloot in de burgerluchtvaart en vliegtuigtechnicus vliegveld Ypenburg. De Schöndorffs vonden een onderduikplek in Laren. Ella en Kurt werden naar één adres gebracht en hun zoontje Rolf werd op een ander adres verstopt.

In december 1943 moesten Ella en Kurt vertrekken van hun schuiladres. Gelukkig vonden ze een nieuw adres en verstopten zich in het zeer ruime huis van Johanna Bartels en haar dochters Mia en Els, adres: Bijenstand 1 Laren. Hun vader en man ir. Jan Bartels actief bij Ordedienst (O.D.), was al toen al gearresteerd. Hij was direct in het verzet, als reserveofficier, gegaan tegen de Duitse bezetter. Hij werd op 26 september 1941 gearresteerd en overleed later in gevangenschap.

Zijn echtgenote, Annie Bartels-Striethorst, verborg, ondanks het verzetsverleden van haar man, het echtpaar Walter Kattenburg en zijn vrouw Sophia Kattenburg-Polak. En van december 1943 Kurt Schöndorff & Ella Schöndorff-Meijer. Ook piloot Edgar Simon Weinberg voegde zich bij de andere onderduikers. Een tijd ging de situatie goed, hadden ze speciale verberg- en slaapplaatsen en ze versierden beenderen van koeien waarmee ze nog wat verdienden, door het als ‘kostbaar ivoor’ te verkopen.

Op 16 februari 1944 werd echter een inval in het huis gepleegd, door de Duitse bezetter, op basis van verraad door hun hulp in de huishouding die een verhouding had met een lid van het Duitse leger. Zij heeft hiervoor na de oorlog gevangenisstraf gekregen.
Op dat moment wist alleen Ella Schöndorff te ontsnappen, zij was toevallig in een andere ruimte van het huis. Ze rende naar buiten en het lukte haar om zich te verstoppen.
Ondanks de inval was nadien, in dit huis, een illegale radiozender en wapendepot gevestigd. De dochter des huizes, Els Bartels, vocht samen de knokploeg "Nijmegen" tegen de vijand. De andere dochter Mia was ook actief in het verzet.

Ella Schöndorff die op 16 februari 1944 wist te ontsnappen kreeg dezelfde dag nog hulp van verschillende mensen zoals Zusje Sinaasappel. Ze vond later onderdak op 8 maart 1944 in Laren bij Paul Brinkman en Mieke Brinkman--Overmeijer (Ze ontvangen in febr. 2020 de  YadVashem), waar ook haar zoon was ondergedoken. Dit was dezelfde dag dat haar man en de vader van Rolf in Auschwitz vergast werd. Deze moord komt ze pas na de oorlog te weten.

Het was gevaarlijk voor Ella om in Laren te blijven en daarom hielp het verzet Ella en haar zoon om in contact te komen met een ondergrondse groep in Laren die weer contact hadden met Eindhoven. De groep stuurde een koerier om Ella en haar zoon per trein te vergezellen naar Eindhoven, waar ze op 8 maart 1944 werden voorgesteld aan de familie Spoelstra. Jaap Spoelstra aarzelde aanvankelijk om ze op te nemen omdat hij zich zorgen maakte over zijn drie kinderen, maar Klazina Spoelstra drong aan ondanks het feit dat ze zwanger was van hun vierde kind. Het echtpaar Spoelstra vertelde hun kinderen en buren dat Ella en Rudolf de vrouw en zoon waren van een gearresteerd verzetslid.
Tijdens hun verblijf werkte Ella als huishoudster bij de Spoelstra's. De plaatselijke groenteman, een lid van de NSB, kwam bijna elke dag langs om eten te verkopen. Omdat Rudolf echter toevallig op de Spoelstra-kinderen leek en Ella er niet Joods uitzag, vermoedde hij nooit iets. Maar ze bleven vooral uit het zicht en voornamelijk binnen.
Na de bevrijding van Eindhoven op 18 september verbleven ze tot de bevrijding in mei 1945 nog in Eindhoven. Daarna vertrokken ze weer naar Laren.
Na de oorlog trouwde Ella met Edgar Simon Weinberg en onderhielden ze een warme band met de Spoelstra's.