ir. A.J. Gelderblom




ir. A.J. Gelderblom
Zet de NSF voort

A.J. Gelderblom (geboren 10 april 1891) genoot een opleiding aan de HBS en de Marine-academie. Van 1909 tot 1920 was hij in actieve dienst bij de Koninklijke Marine. Op 16 juli 1929 trad hij in dienst bij Philips. Hij bekleedde diverse chef- en directiefuncties binnen het bedrijf en werd in 1937 benoemd tot procuratiehouder.

De foto hiernaast toont A.J. Gelderblom als luitenant-ter-zee der tweede klasse, tussen 1920 en 1930.

Vanaf september 1943 bestond de top van het NSF uit Van den Bosch, Walraven van Hall en Gelderblom. Later dat jaar versterkte Jaap Jacob Buijs (schuilnaam Ruys) de NSF top.

Na het wegvallen van zowel Iman van den Bosch als Walraven van Hall zette Philips-ingenieur A.J. Gelderblom de organisatie in het zuiden dapper voort. Douwe Westra was de beoogde opvolger van Van Hall in de Randstad.
De directie van Philips was waarschijnlijk op de hoogte van de activiteiten van Van den Bosch en andere betrokkenen bij de fondsenwerving. Er moet op zijn minst een plausibele, officiële verklaring zijn geweest voor zijn veelvuldige absentie. Om die reden lichtte Gelderblom Frits Philips in, toen hij de leiding van het Steunfonds in het zuiden overnam.

De meest gebruikte schuilnaam van A.J. Gelderblom in de illegaliteit was Van Dijk.

ir. A.J. Gelderblom Verzet binnen en buiten Philips

Ir. A.J. ("Dre") Gelderblom was een Philips-collega en persoonlijk bevriend met Iman Jacob van den Bosch; ze kenden elkaar uit hun tijd bij de marine.

Hoewel het illegale werk van Van den Bosch, Gelderblom en andere bij het Steunfonds betrokken Philips-medewerkers zich hoofdzakelijk buiten de onderneming afspeelde, lieten zij binnen het bedrijf geen kans onbenut om de bezetter te dwarsbomen. Zo vertraagden Dre Gelderblom en zijn medewerkers de productie van seleniumgelijkrichters, een kennelijk schaars artikel dat de Rüstungsinspektion graag bij Philips in licentie van de Nürnberger Schrauben Fabrik wilde laten vervaardigen. Door veelvuldig formalistisch overleg en het heen en weer sturen van tekeningen – een gebruikelijke tactiek in contacten met Duitse instanties – wist Gelderblom ook de productie van gegoten kleppen voor auto's te verhinderen. Opmerkelijk genoeg kreeg hij daarbij alle medewerking van de Duitse Ford-fabrieken, waaraan de kleppen geleverd hadden moeten worden. Vanzelfsprekend kreeg Gelderblom in dit soort zaken ook steun van directie, collega's en medewerkers. Met name de kring van bedrijfsleiders en bedrijfsingenieurs was in dit opzicht van belang. Deze technisch geschoolde academici genoten een grote bewegingsvrijheid, beschikten over contacten in alle lagen van de onderneming en waren overwegend sterk anti-Duits.

Na de bevrijding
Na de bevrijding van Eindhoven op 18 september 1944 werd al snel de behoefte gevoeld om de aanwezige verzetsmensen op te nemen in de Binnenlandse Strijdkrachten. Dit om mogelijke wilde, ongecontroleerde acties en chaotische situaties te voorkomen. Hiertoe maakte Dre Gelderblom afspraken met Prins Bernhard, de commandant van de Binnenlandse Strijdkrachten, waarbij het NSF zich garant stelde voor de betaling van de soldij. Dit was mede mogelijk omdat het NSF in het bevrijde zuiden geen geld meer hoefde uit te geven aan onderduikers. Die ontvingen nu, voor zover nodig, ondersteuning van de daarvoor geëigende instanties. Het NSF verzorgde na de spoorwegstaking (18 september 1944) de financiering van 30.000 gezinnen.

Gelderblom was in de eerste maanden na de bevrijding van Eindhoven enorm actief. Hij initieerde onder andere de actie "Zuid helpt Noord". Vervolgens richtte hij de Stichting Nationaal Steunfonds op. De oprichtingsakte werd verleden ten overstaan van notaris P.J. Steensma in Eindhoven.

Stichting Nationaal Steunfonds

Dre Gelderblom werd voorzitter van deze stichting. De mede-bestuurders waren I.J. van den Bosch (Eindhoven) en W. van Hall (Zaandam). Hierbij werd wel de kanttekening gemaakt dat, zolang deze personen door oorlogsomstandigheden feitelijk verhinderd waren hun bestuursfuncties uit te oefenen, de functie van Van den Bosch zou worden waargenomen door Dr. Ir. N.A.J. Voorhoeve (Eindhoven) en die van Van Hall door Ir. J. Wijsman (eveneens te Eindhoven).

Medewerkers NSF District Eindhoven, zie alle namen


Uitbetalen aan Onderduikers

Geld inzamelen en garanties verkrijgen is één ding, het uitbetalen aan onderduikers en stakers is een ander. Van de 1900 medewerkers van het NSF hield de meerderheid zich hier voornamelijk mee bezig. Koeriersters fietsten door het hele land met onwaarschijnlijk grote hoeveelheden geld, verstopt in de buizen van hun frame en de pinnen van hun zadel. Meestal ging dit goed. Tijdens de hele oorlog is slechts een beperkt aantal medewerkers van het NSF opgepakt, vaak omdat zij ook bij andere verzetsactiviteiten betrokken waren. Zie hier de lijst van 84 NSF-leden die zijn omgekomen in hun NSF-verzetswerk.

Een van de manieren om geld te verstrekken was als volgt: wie in aanmerking wilde komen voor een uitkering, moest een 'schadeformulier ongevallenverzekering' invullen met persoonlijke gegevens. Op deze manier werden de Duitsers misleid, want het leek alsof het om een verzekeringsmaatschappij ging. De hoogte van de uitkering was afhankelijk van onder meer de gezinssituatie en het laatstverdiende loon.

De personen op de lijst hiernaast zijn medewerkers van het N.S.F. district Eindhoven. Zij hebben allen de oorlog overleefd.


Stichting Nationaal Steunfonds

Op 20 november 1944 werd de Stichting Nationaal Steunfonds in Eindhoven notarieel vastgelegd door notaris P.J. Steensma. Het noorden van Nederland was op dat moment nog bezet.

Oprichting NSF 25-11-1944 in Eindhoven - VERKLARING

De ondergetekende, Andreas Gelderblom, ingenieur, wonende te Eindhoven,
in aanmerking nemende:

dat door hem bij akte van 20 november 1944, voor notaris P.J. Steensma te Eindhoven verleden, is opgericht de stichting: Stichting Nationaal Steunfonds, gevestigd te Eindhoven;
dat in de statuten van genoemde stichting onder meer is bepaald, dat de stichting wordt beheerd door een bestuur bestaande uit drie leden en dat het bestuur voor de eerste maal wordt gevormd door de stichter, benevens twee door hem binnen acht dagen na de dag der oprichting bij afzonderlijke akte aan te wijzen personen;
dat ondergetekende bij dezen tot aanwijzing van de medebestuurders, vorenbedoeld, wenst over te gaan;

verklaart
ter voldoening aan het in de statuten van genoemde stichting bepaalde, aan te wijzen tot medebestuurders:
de heer I.J. van den Bosch, wonende te Eindhoven;
de heer W. van Hall, wonende te Zaandam,
met dien verstande, dat zolang genoemde personen ten gevolge van de oorlogsomstandigheden feitelijk verhinderd zijn hun bestuursfuncties uit te oefenen, deze functie zal worden waargenomen:
a. voor de heer Van den Bosch, door de heer Dr. Ir. N.A.J. Voorhoeve, wonende te Eindhoven;
b. voor de heer Van Hall, door de heer Ir. J. Wijsman, te Eindhoven;

Getekend 25 november 1944.

A.J. Gelderblom.

Nieuwe Statuten en bestuursleden voor NSF 6 juli 1945

Oprichting Stichting Nationaal Steunfonds,  Andreas Gelderblom blijft bestuurslid.

Oprichting Stichting Nationaal Steunfonds

Op 5 juli 1945 verschenen voor mij, Willem Wijnand Rutgers, notaris te Amsterdam, in tegenwoordigheid van de nagenoemde getuigen:

De heer Mr. Gijsbert van Hall, bestuurder van het Amsterdamsch Trustee's Kantoor B.V., wonende te Blaricum, ten deze handelende voor zich en als lasthebber van:

de heer Siebren de Vries, fabrikant, wonende te Leeuwarden;
de heer Hendrik de Wit, burgemeester, wonende te Wildervank;
mejuffrouw Maria Hubertina Johanna de Wilde, secretaresse, wonende te Haren;
de heer Andreas Johannes Gelderblom, ingenieur, wonende te Eindhoven;
De heer Jacob Buijs, houthandelaar, wonende te Zaandam;
Kapelaan P.G. van Enckevort te Valkenburg.

Procuratiehouders zijn:

Mr. P. Plantenga te Nieuwer-Amstel;
De heer B.J. van der Wiele te Delft.

Ondertekend door: Van Hall, Jacob Buys, P.G. Westerhoff en J. Bosma.

Contactvergadering NSF 8 juni 1945 met minuut stilte voor Walraven van Hall en Iman van de Bos(ch)
Verder praten ze over de toekomst van NSF. Ook N.V.H. Nederlands Volksherstel komt aan de orde.

Diverse toestemmingen en bedank van Prins Bernhard
Vordering van zijn auto Oldsmobile 

Hierna mag hij zijn eigen auto gebruiken

Grenswacht Nederland

Toestemming voor een meermalige reis naar België, in periode 24 febr. tot 21 maart 1945

Persoonlijke bedankje van Prins Bernhard

Bernhard van Lippe-Biesterfeld bedankt Gelderblom voor zijn inzet. 

Toestemming voor benzine

Niet iedereen kreeg benzine, december 1944 kreeg Mr. A. Gelderblom een vrijgeleide van max. 30 gallons per week, zo'n 115 liter benzine per week.

  

Eindafrekening en Nalatenschap Nationaal Steunfonds (NSF)
Voorlopige Eindafrekening (4 oktober 1946)

Een brief van het Centraal Bureau N.S.F. aan de bestuursleden, gedateerd 4 oktober 1946, geeft een voorlopig overzicht van de financiële situatie. De brief meldt vertragingen in de definitieve afrekening door het trage binnenkomen van gegevens van enkele districten. Echter, de vrees voor een tekort blijkt ongegrond. De volgende voorlopige cijfers worden gepresenteerd (in guldens):

Schatting totale illegale N.S.F. verantwoordingsmateriaal: 47.000.000
Zeemanspot: 5.500.000
Verantwoordingsmateriaal Ned. Spoorwegen: 33.800.000
Kassaldo na afsluiting van de illegale periode: 14.100.000
Totaal: 100.400.000
Aflossingen door het N.S.F. of rechtstreeks door het Rijk terugbetaald (incl. betalingen tijdens de bezetting): 98.000.000
Geraamd voordelig eindsaldo: 2.400.000
De brief benadrukt dat dit slechts een "zeer globaal en voorlopig karakter" heeft en dat er nog "belangrijke correcties" zullen volgen. Het Centraal Bureau is bezig met een uitvoerig rapport over de werkzaamheden na de bevrijding.

Activiteiten na de Oorlog
Het NSF bleef na de oorlog bestaan tot 1953. Het had nog ruim 2 miljoen gulden in kas. Dit geld werd onder meer gebruikt voor:

De bouw van het Nationaal Monument op de Dam.
De oprichting van het RIOD (het huidige NIOD, Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie).
In oktober 1944 was het NSF betrokken bij de oprichting van "Stichting 1940-1944" (later Stichting 1940-1945). Deze stichting, waarbij ruim twintig verzetsorganisaties waren aangesloten, had als doel financiële ondersteuning te bieden aan personen of nabestaanden van personen die tijdens de Tweede Wereldoorlog actief hadden deelgenomen aan het verzet.

 

Deel van de lijst van verzetspersonen en gijzelaars en getroffenen
voor bespreking met Hare Majesteit Wilhelmina

Lijst van personen voor bespreking met Hare Majesteit

Lijst van verzetspersonen en gijzelaars en getroffenen 
voor bespreking met Hare Majesteit Wilhelmina
maart 1945.
Ook A.J.Gelderblom is uitgenodigd als leider Zuiden NSF

Alle Eindhovense verzetsnamen op de namenlijst of download deze PDF lijst van verzetspersonen in gesprek met Wilhelmina

Trivia: Ir. A.J. Gelderblom en Dr. Ir. N.A.J. Voorhoeve - Adreswisselingen tijdens de Oorlog

Ir. A.J. Gelderblom woonde oorspronkelijk aan de Merellaan 10-A (nu nummer 12), maar verhuisde tijdens de oorlog naar het huis van zijn collega, Dr. Ir. N.A.J. Voorhoeve, aan de Parklaan 87 in Eindhoven. Voorhoeve zelf verhuisde tijdens de oorlog naar de Eindhovenseweg 54 in Geldrop. Een nadeel van de Parklaan was de ligging dicht bij het spoor, dat regelmatig werd gebombardeerd. De woning van Frits Philips, Parklaan 99, kreeg tot tweemaal toe bijna een voltreffer te verduren.

Bronnen

Archief A.J.Gelderblom rhc-eindhoven.nl

https://www.eindhoven4044.nl/50/Voorhoeve.html
https://www.eindhoven4044.nl/50/Voorwinde.html
https://www.eindhoven4044.nl/50/iman-j-vanden-Bosch.html
https://www.eindhoven4044.nl/50/Linthorst-Homan.html




Zuid helpt Noord

Klik op de video om te starten

A.J.Gelderblom was actief bij Zuid helpt Noord