Geheime Duitse kaart over Nederland - gebied: Eindhoven-Veldhoven Welschap/ Flugplatz Eindhoven.
Met Flak opstellingen rondom vliegveld / fliegerhorst
Geheime Duitse kaart over Nederland - gebied: Eindhoven-Veldhoven Welschap/ Flugplatz Eindhoven.
Met Flak opstellingen rondom vliegveld / fliegerhorst
Flugplatz Eindhoven
Eindhoven is door de Duitse bezetter beschouwd als een belangrijk te verdedigen doel.
1) Het vliegveld: dat weliswaar voor de oorlog uit grasbanen bestond en voor burgerluchtvaart werd gebruikt. Onder Duitse bezetting werden betonnen landingsbanen aangelegd en vanuit o.a. Eindhoven zijn Engelse doelen aangevallen.
2) Philips fabrieken: Een belangrijk productiebedrijf voor allerlei militaire onderdelen, die tijdens de eerste oorlogsjaren ongeschonden in Duitse handen kwamen
3) Trein knoppunt: Eindhoven had via Venlo een rechtstreekse verbinding met het Duitse Keulen. Ook richting Antwerpen was er toen nog een verbinding: Van 1866 tot 1959 was Eindhoven rechtstreeks verbonden met Valkenswaard, Hasselt, Antwerpen en Brussel. Het Bels lijntje in de volksmond.
4) Beatrixkanaal (1940) en Eindhovense kanaal voor aanvoer van cement, zand, grind, steenkolen en andere bulk materialen.
Alle Flak eenheden waren, van december 1942 tot september 1944, mobiele eenheden. Het afweergeschut is verplaatsbaar en werd ingezet tegen aanvallende vliegtuigen. Het aller zwaarste geschut, aanwezig in de laatste oorlogsjaren was op een trein gemonteerd en stond op het spoor bij de Fuutlaan.
Flak inzet Eindhoven December 1942 – Juni 1944
Een Flak afdeling kon bestaan uit diverse onderdelen zoals met zwaar geschut of licht luchtdoel artillerie. De bediening was in handen van Duitse jonge mannen die in dienst waren bij de Reichsarbeitsdienst (R.A.D.). Zij kregen een korte opleiding om het afweergeschut te bedienen. Meestal was er niets te doen, zeker in de eerste jaren van de oorlog. De RAD, de Reicharbeitsdienst, was een organisatie, opgezet in 1934, door de Nazi’s om de werkloosheid terug te dringen. Ze werden tewerkgesteld in de industrie en fabrieken. Na 1940 kregen deze Duitse mannen meerdere ondersteunende functies voor de Duitse Wehrmacht. In hun plaats gingen steeds meer Nederlanders (en arbeiders van andere veroverde landen) hun werk doen. Het was meestal dwangarbeid in de Duitse industrie. Er zijn honderdduizenden Nederlanders tewerkgesteld in Duitsland. De Duitse term hiervoor is "Arbeitseinsatz", en vele mannen zijn hierom ondergedoken.
De eerste jaren werden de Philipsgebouwen relatief eenvoudig verdedigd, lichte machine geweren en kleine stenen muurtjes ter bescherming. Het waren niet meer dan "luchtafweerposten". Door de Geallieerde luchtaanvallen voorjaar 1942, op de Renault fabrieken in Frankrijk, waardoor de de productie en levering van voertuigen aanzienlijk werden vertraagd, besefte de Duitse bezetter dat Philips en het vliegveld ook een doelwit kon zijn. Ook de Royal Air Force (RAF) werd vanaf 1942 krachtiger en breidde de luchtvloot gestaag uit. De Engelse luchtmacht wordt samengesteld uit piloten uit het Gemenebest en gevluchte vliegeniers uit door Duitsland bezette Europese landen. Nederland leverde zo'n 470 personen voor de R.A.F. De aanvallen op Duitse doelen neemt in omvang toe.
Vanaf eind 1942 tot begin 1943 waren vier afweergeschut bataljons in Eindhoven ingezet. Het 1e en 4e bataljon zwaar geschut en 5e en 6e bataljon licht geschut. Te verdedigen doelen waren: Philips fabrieken, Fliegerhorst Eindhoven (Welschap) en het NS- Station. Het afweergeschut werd bij en rond deze doelen geplaatst.
Het 1e bataljon stond met zwaar geschut rondom het zwembad De IJzeren Man. Een sectie van 5e bataljon lichte luchtdoel was aanwezig op de voormalige Volkstuinencomplex aan de Marconilaan. Rond Augustus 1943 werden de twee lichte kanonnen van deze afdeling bemand door Luftwaffe militairen. Verder aangevuld uit jongens van de R.A.D. (Reichs-arbeitsdienst). Daarnaast kwamen in de laatste maanden van 1943 en begin 1944 personeel van de Arbeitsdienst naar Eindhoven om de andere batterijen te bemannen. Zij werden ter plaatse opgeleid in het gebruik van de kanonnen en de zoeklichten.
De Duitsers hadden in eerste instantie geen en later een eenvoudig radar systeem. De laatste oorlogsjaren werd het Duitse Würzburg-radarsysteem ingezet. In de eerste oorlogsjaren waren alleen fysieke observatie posten die elkaar waarschuwde dat Engelse of geallieerde vliegtuigen in aantocht waren.
Hoge Flak bedding bij Habraken ten behoeve van het Fliegerhorst Eindhoven.
Habraken is een voormalige buurtschap van de gemeente Veldhoven. Het ligt één kilometer ten noorden van het dorp Oerle en direct ten zuiden van huidige Eindhoven Airport.
Kaart opstelling afweergeschut december 1942 - Vliegveld
1 Grote schuilkelder
2 "Etos kolen opslag
3 Bominslag Duits bombardement
4 Bominslag Duits bombardement
5 Inslag granaten
6 Machinefabriek
7 Neergestort Engels vliegtuig
8 Krankenrivier / ziekenboeg
9 Speeltuin
10 Evenwichtsbalk (??)
11 Stormbaan
12 Scholen
13 "Bunker" huizen
14 Wachthuisjes
15 Flak en zoeklichten
16 vierloops mitrailleur
17 Vliegtuig in gebouw gevlogen
Zoeklicht / Flakscheinwerfer
Foto omgeving Eindhoven
Begin Juni 1942 arriveerde de Flakscheinwerfer in Eindhoven. Deze eenheid beschikte over vijf zoeklichten. Voor dit 3e bataljon werden de schoolgebouwen en het Patronaat aan de Boschdijk in Woensel, compleet met keuken inventaris, apparatuur en alle gereedschappen van de Fröbelschool ingevorderd. De commandant en officieren hadden daar eigen ruimten in de gebouwen. Daarnaast was er een eetzaal voor de manschappen. Ook werd een pand aan de Hemelrijken gevorderd. De 5e bataljon nam haar intrek in een schoolgebouw en het Patronaat aan de Tongelresestraat. De Waffenwerkstatt (wapenwerkplaats) van deze zoeklicht batterij werd ingericht in Garage Smulders aan de Tongelresestraat 113. Ook daar werd de inventaris en alle aanwezige apparatuur gevorderd.
foto https://nimh-beeldbank.defensie.nl
Foto omgeving Nijmegen
Bernd Honermann: Arbeitsmann Reichsabeitsdienst 6/212 werd in Eindhoven als K1 aan het zoeklicht opgeleid; hij moest het zoeklicht bedienen en in het geval dat er een vijandelijk vliegtuig in aantocht was, moest hij zien dat hij dat vliegtuig met het zoeklicht kon lokaliseren. Met zijn armen in de lucht laat hij de beweging zien waarmee hij dat probeerde te doen. Hij volgt een patroon binnen een hoek van 90 graden, waarbij hij steeds dezelfde volgorde aanhoudt:
"En dan moest je steeds omhoog, dan weer naar beneden, opzij en als je het vliegtuig in het vizier had, dan werd onmiddellijk de telefoon opgenomen: Machine opgevangen! En als hij niet hoger was dan 2000 meter, dan schoot de 2 cm Flak!"
Honermann is later ingezet bij de slag om Arnhem. Hij overleefde de oorlog, zijn verhaal staat in het boek: Weggemoffeld!
ISBN:9789491634338, uitgave 2015
1943/1944 Bernd Honermann K1 RAD/612 in lichte overall.
Is tijdelijk in Eindhoven ingezet.
Zeer jonge Reichsarbeitsdienst (RAD) leden op een dak in Eindhoven.
RAD leden op een dak in Eindhoven.
Foto's beschikbaar gesteld door drs. Ingrid Maan, schijfster boek: Weggemoffeld!
Ansichtkaart "Echte Fotografie": Leichte Flak in Stelling / LW Light FLAK in Position
2-cm-Flak luchtdoelkanon
Ansichtkaart Flakgeschütz im Feuer / zwaar afweergeschut
De Duitse jongens van de R.A.D 6/212 moest in Eindhoven de "5e Batt. van gemischte flak Abt.591" overnemen. Deze bemanning van de luchtdoelbatterij bestond uit vijf secties met elk drie 2-cm-Flak luchtdoelkanonnen en werd ingezet om de Philipsfabrieken, het NS-station en Fliegerhorst Eindhoven te verdedigen. Elke sectie was voorzien van een zoeklicht.
De secties met kanonnen waren gestationeerd bij het vliegveld, aan de Marconilaan, achter en bovenop het NS-station. Verder op het Philips complex en nabij het Philips ontspanningsgebouw. Als ook bovenop het uitgebrande Philips kantoor.
Zoeklicht stellingen waren neergezet op de Philips lichttoren en de ambachtsschool aan de St. Catharinastraat. Vanuit hun onderkomen aan de Barrierweg marcheerden de R.A.D eenheden naar de verschillende lucht- en zoeklicht instellingen om opgeleid te worden. Het onderkomen was eerst in de schoolgebouwen aan de Barrierweg, en later de Ambachtsschool aan de St. Catharinastraat. Later verhuisde zij naar barakken bij de Flak-stellingen aan de Marconilaan.
Op kunstmatig aangebrachte heuvels stonden drie 2-cm-Flak luchtdoelkanonnen. Langs de randen werden loopgraven, schuttersputten en versperringen aangebracht. De commandant had zijn eigen barak en voor bedienende personeel was er per kanon een barak voor zes á acht personen beschikbaar. Ook was er een barak voor de handwerkslieden zoals kleermakers en schoenmakers. Verder een barak voor personen met speciale taken.
De commandopost van het geschut aan de Marconilaan was gevestigd in het Victoria Hotel, hoek Mathildelaan/Gagelstraat. Ook daar werden enkele garages gevorderd waarin de centrale keuken van de eenheid gevestigd werd. Eten werd van daaruit met behulp van paard en wagen naar de de Flakstellingen gebracht.
In april 1944 verplaatst de RAD 6/212 eenheid zich naar het vliegveld Gilze Rijen. De stelling Marconilaan wordt overgenomen door een sectie van de "4de Batterie leichte flak Abt.831". De Duitse manschappen worden in de woningen aan Marconilaan 38 en 42 ondergebracht. Deze huizen werden gevorderd.
Philips complex / gebouwen voor 6 -12-1942 met ingetekend Flak geschut, schijnwerpers en barakken. Ingetekend door A. Hermens
Kastanjelaan - Proefstraat - Magazijnstraat - Philitestraat - Metaalstraat - Expeditiestraat - Torenstraat - Tankstraat - Mathildelaan - Beukenlaan
Philips complex / gebouwen voor 6 -12-1942 met ingetekend geschut en barakken. Ingetekend door A. Hermens
Willemstraat - Emmasingel - Parallelweg
Interne Philips straten: Dokters-straat - Kalverstr. - Hadererystr. - Bankwerkerstr. -Binnenplein - Gasstr. - Lampenplein - Argonstr. - Waterstofstr. -
Parallelweg Eindhoven, na bombardementen 1942 -1943 op de achtergrond Philips Complex en in de verte "Steentjeskerk"
Voorgrond Café Centraal / Tramhalte
Parallelweg Eindhoven en Philips fabrieken voor 1940
Sinterklaasbombardement van de Engelse Royal Air Force (RAF) op de Philipsfabrieken Eindhoven, 6 december 1942
Een stilstaand beeld uit de filmbeelden [YouTube] tijdens de aanval zijn gemaakt.
Tijdens deze aanval verliezen de Engelse 14 van de 94 deelnemende vliegtuigen en totaal 34 bemanningsleden. In Eindhoven worden vier vliegentuigen door Flak neergehaald en twee Engelse Ventura's botsen, boven Strijp, tegen elkaar. Een Ventura AE940 stort neer in het Philips gebouw 'SQ'. De Duitse Flak bemanning verloren zeven personen. De Eindhovense bevolking was de grootste verliezer met 133 burgerdoden. De schade bij Philips was groot maar de productie van radiolampen kan paar maanden later weer worden opgepakt.
Boek: 75 jaar 'Sinterklaasbombardement' 1942-2017 : Philips en de productie van radiobuizen tijdens WO II : balanceren tussen aanpassing en verzet.
Zondag 6 december 1942 "Sinterklaasbombardement"
De Philipsfabrieken werden in de avond van 30 maart 1943 weer gebombardeerd, nu door een negental vliegtuigen. De aanval was voornamelijk gericht tegen de gedeelten Emmasingel en Willemstraat. Behalve grote schade bij Philips werd een 60-tal woonhuizen getroffen.
Hierbij werden 23 inwoners van Eindhoven gedood en er velen gewond.
Flak opstelling bij De IJzeren Man. Insulindelaan (opmerking nu Rondweg /Ring Eindhoven) geeft aan dat dit kaart na 1966 is getekend. Gegevens zijn wel authentiek.
Luchtafweer De IJzeren Man 7 a 8 kanonnen, twee mitrailleur koepels op verhogingen van hout en een lengte van tien meter hoog. Ook een radarinstallatie.
Zware kanonnen op treinwagons langs Fuutlaan. Alles stond in verbinding met elkaar. De mobiele trein kanonnen alleen vervoerbaar via treinrail, ze stonden daar tussen 1943 - 1944.
Nieuwe flak truppen /troepen tijdelijk in de garderobe bij De IJzeren Man als slaapgelegenheid. Vlakbij achter de Balistraat (huidige TU terrein) wordt een groot barakkenkamp opgetrokken. Dit is voor de zware Flak batterij die daar wordt opgesteld.
In de buurt van Eindhoven worden diverse Engelse en Amerikaanse vliegtuigen neergeschoten door het Duitse jachtvliegtuig: Messerschmitt Bf 109. In het verliesregister van vliegtuigen in de WOII, zijn diverse geallieerde vliegtuigen neergeschoten in de buurt van Eindhoven door deze en andere jachtvliegtuigen. Zie bijvoorbeeld: twee neergekomen op 31 januari 1994 Collse Hoeve Nuenen en Prinsenweide Nuenen. Op 30 november 1943 is een Engels vliegtuig neergeschoten en neergestort in Mousten Oirschot. Lees ook: https://www.bhic.nl/neergestorte-vliegtuigen-in-nuenen-gerwen-en-nederwetten-1940-1945.
Eindhoven: https://www.bhic.nl/ontdekken/verhalen/neergestorte-vliegtuigen-op-en-rond-vliegveld-eindhoven-1944
foto uit collectie Hermans 1940/1941
Rondom het vliegveld zijn acht locaties van Flak stellingen met licht- en middelzwaar geschut opgesteld. Vijf stellingen met drie 2-cm-Flak luchtdoelgeschut. Drie stellingen met 3,7-cm-flak. In staan in totaal 24 kanonnen opgesteld, bedoeld om de start- en landingsbaan, rolbanen, munitiedepots, werkplaatsen e.d. te beschermen.
De 2-cm-Flak werd bediend door vijf manschappen en een commandant.
De 3,7-cm-flak werd bemand door zeven militairen en één commandant.
Omgeving Strijp, Philips fabrieken en Emmasingel complex zijn drie stellingen met 3x2-cm-Flak en twee stellingen met 12-cm luchtdoelartillerie. Strijp complex “Glasfabriek “staan drie 2-cm-flak-vierling 38 kanonnen opgesteld.
Twee stellingen in de directe omgeving Strijp, Ekkerstraat en Marconilaan, drie stukken 2-cm-geschut.
Emmasingel complex, 2 x 2-cm-Flak en 3 x 2-cm-Flak-vierling.
Flak opstellingen vanaf Juni 1944
Flak abteilung 598 stond onder het bevel van Hauptmann Kansky, die tevens tot plaatselijke Flak-Führer van Eindhoven werd benoemd. De commandopost van de eenheid werd aan de Noordrand van het vliegveld, bij het kanaal vlakbij een molen ondergebracht. Hoewel het om een eenheid van de Luftwaffe ging behoorden ook de bedienende manschappen van de vier batterijen zwaar geschut van de afdeling 598 tot de "Reichsarbeitsdienst". Het merendeel van de bemanning van het geschut werd gevormd door jongens van "R.A.D gruppe 220 en 224".
De Flak eenheid betrok stellingen voor zwaar luchtdoelgeschut op Lievendaal, Acht, Oerle en bij De IJzeren Man. Deze stellingen boden doorgaans plaats aan zes stukken zwaar geschut van 7,5-cm of 8,8-cm en drie lichte flak's van 2-cm. Een 8,8-cm werd bediend door negen manschappen en één commandant.
De posities van de Flak's veranderen regelmatig bij het vliegveld. In totaal zo'n 38 kanonnen hebben posities bij de Emmasingel, het Strijp-complex, en de stellingen Marconilaan en Ekkerstraat.
Op 1 september 1944 worden de Flak manschappen ondergebracht in de St. Franciscusschool aan de Kootwijkstraat 33.
De Flak's die de Philips complexen verdedigden worden verplaatst naar Tilburg. Hierna zijn er geen luchtdoelgeschut meer op en bij de fabrieken. Diezelfde dag werd er een trein met drie 12,8-cm kanonnen van de 2de Batterij schwere flak, Abt.473 op het rangeerterrein in de buurt van het Station geplaatst. Deze stond onder het bevel van Kansky. De 12,8 cm Flak 40 was een zeer krachtig luchtafweergeschut en door zijn gewicht alleen op per trein te vervoeren.
Uitgeschakelde FLAK Woenselsestraat Eindhoven, 18 september 1944
uitgeschakelde Flak in de Woenselsestraat Eindhoven
Half september 1994 wordt de Duitser Oberst Helmuth von Hoffman benoemd tot "kampf-kommandant" van Eindhoven. Diverse Duitse Flak's zijn op het allerlaatst ingezet om de bevrijding van Eindhoven te voorkomen. De loop van de wapens stond nu horizontaal. In Woensel was het wapen opgesteld, in een woonwijk, na de luchtlanding van de Amerikanen. Een kanon dat vliegtuigen moet raken is een "overkill" wanneer dit wapen in een straat wordt ingezet. In de Woenselsestraat 464 en hoek Woenselsestraat / Kloosterdreef, stonden twee 88mm (8,8-cm) kanonnen. Diverse huizen zijn door deze flak's kapot geschoten. Bij de gevechten is een Flak door de bemanning zelf onklaar gemaakt toen ze merkte dat de Amerikaanse tegenstand te groot was en zij omsingeld waren. Zij vluchten de weilanden in, maar worden snel door Amerikaanse soldaten gevangen genomen.
Het andere kanon is door twee Amerikaanse soldaten (Sherwood en Homer Smith) uitgeschakeld met een granaat. De zeskoppige bemanning is in een huis gevlucht en door een granaat uitgeschakeld (1)
Ook bij de Aloysius-school in Son stond een 88 mm-kanon, deze is uitgeschakeld door een gericht bazooka schot.(2)
Bij het Wilhelminakanaal stonden twee 88 mm-kanonnen beschermd door mortieren en mitrailleurs, die veel dood en verderf veroorzaakte bij het Amerikaanse bataljon van majoor LaPrade van het 506e regiment. Deze Duitse stelling was door het verzet doorgegeven aan de Engelse troepen, maar deze informatie is niet bij de Amerikanen terecht gekomen. Deze kanonnen zijn uiteindelijk door geallieerde vliegtuigen uitgeschakeld. (3)
De belangrijkste verdedigingsstelling was die langs de Aalsterweg, tegen de oprukkende Engelse troepen, waar twee twee 88 mm-kanonnen waren opgesteld. Zie hiervoor de diverse gevechtskaartjes die door P.A.N.lid Kees Krijntjes uit Vessem naar de Britse troepen zijn gesmokkeld. Deze zuidelijke verdediging met Flaks hebben de Britse troepen veel kostbare bevrijdingstijd gekost en vele manschappen.
In de bijlage [pop=up] staat een overzicht van ruim twintig C-47 transportvliegtuigen (Dakota’s, die soms een zweefvliegtuig trokken) die zijn neergehaald door FLAK in en rond Eindhoven op 17 september 1944 bij de start van operatie Market Garden.
Na 18 september 1944 waren de Duitse FLAK's uit Eindhoven.
(1) Het gevecht in de Kloosterdreef, p. 44/47 in " De bevrijding van Eindhoven" door Karel Margry, 1982.
(2) Lees verhaal: p. 31 in " De bevrijding van Eindhoven" door Karel Margry, 1982.
(3) Lees verhaal: Het 506e regiment bij Son, p. 29 -31 in " De bevrijding van Eindhoven" door Karel Margry, 1982.
