Cor Hoogenbosch geboren 8-2-1902 in 's-Gravenhage, slaagt in 1922 voor gymnasium B. Hij volgt aan de universiteit van Utrecht een tandartsopleiding. In 1926 vestigt hij zich in Eindhoven als tandarts met als woon- en praktijkadres: Willemstraat 29. In 1927 trouwt hij met Bertha Kuijten, ze krijgen samen zeven kinderen. Zijn oudste zoon Ad is geboren in 1928. Daarna komen: Franny, Tine, Rose-Marij, Hans, Margriet en Kees. Kees is geboren in juli 1943.
Zijn vader woont in de periode 1926 ook in Eindhoven, Hoogstraat 333, in een villa die nu een gemeentelijk monument is. Zijn moeder is overleden in maart 1916, Cor was toen 14 jaar.
Op 1 februari 1950 draagt hij zijn tandartspraktijk over aan F.J.W. de Graaf en vertrekt naar Den Haag, waar hij een nieuwe praktijk begint.
Cor Hoogenbosch in Eindhoven 1926 - 1950
Willemstraat Eindhoven 1930. Collectie Jan Spoorenberg
Cor is een zeer actieve en serieuze zendamateur met zendernaam PAoNN. Ze noemen dit ook wel callsign of roepnaam.
Het is een unieke identificatiecode die wordt toegekend, namens de regering, door de Nederlandse Vereniging voor Radioamateurs (VARA). Voor de oorlog bestaat de roepnaam uit twee letters (landcode), gevolgd door een cijfer en twee of drie letters (individuele identificatie). De callsigns in Nederland beginnen altijd met de letters "PA".
Amateurs zonder vergunning worden uitgepeild in 1939
In 1939 had men last van clandestiene zenders schrijft de Avondpost: "in Twente schijnen heel wat mensen te zitten, die zonder vergunning uitzenden." "Dikwijls zijn dat werklozen, die met elkaar een zendertje gaan bouwen en door middel van het uitzenden van felicitaties en reclame tegen vergoeding, wat proberen te verdienen. Tégen deze boosdoeners treedt de Radio-Contróledienst streng op, want niet alleen is het een ongewenste toestand als iedereen maar op zijn eigen houtje begint uit te zenden, maar bovendien kan er storing door optreden op de buitenlandse golflengten, wat weer last en narigheid met zich mee brengt. Het opsporen van deze clandestiene zenders, die het voor de amateurs met een zendvergunning bederven, is een lastig karweitje en vaak zijn de ambtenaren van den Opsporingsdienst hele nachten in touw om peilingen te doen. Twee ploegen van den Radio-Contróledienst zijn naar Twente geweest waar enkele clandestiene zenders gesignaleerd waren en inderdaad is het, aldus de Contróledienst, gelukt zowel in Losser als in Glanerbrug proces-verbaal op te maken tegen enkele mensen, die een clandestiene zender gebruikten om grammofoonplaten te draaien en reclames en felicitaties om te roepen. Tegen de eigenaars en de medewerkers is proces-verbaal opgemaakt terwijl de installaties in beslag zijn genomen. Ze bewogen zich op de omroepband tussen de 200 en 500 M." Bron Avondpost 4-4-1939
Overzicht van zendmachtigingen in Nederland
PAoZA, Ned. Ver. voor Internationaal Radioamateurisme
N.V.I.R., afd. Eindhoven, Secretariaat: H. M. Hijmans Vondellaan 1; zender: clubgebouw aan de Oirschotsedijk, Eindhoven.
Bron: Encyclopædie voor radio-luisteraars 1939
PAoDZ, G. F. J. Arends, Don Boscostraat 1
PAoEP, L. A. L. Esseling, Zeelsterstraat 165
PAoGM, G. A. van Hotten, Akkerstraat 10
PAoBM, W. M. van Oorschot, Prins Hendrikkade 37B
PAoBR, J. T, Baartman Hendrik de Keyerzerplein 54
PAoCJ, J. c. Janssen, Prins Hendrikstraat 9a
PAoCM, S. Kaplan, St. Gerarduslaan 9
PAoHE, H. J. J. van Eijndhoven, Wilgenroosstraat 10
PAoHH, J. Schaap, Frederika van Pruisenweg 50
PAoJT, J. G. van der Tooren, Frankrijkstraat 57
PAoKD, Ir. M. van de Beek, Grote Berg 79a
PAoKT, F. Kerkhof, Albertina van Nassaustraat 21,
PAoLG, J. Molag, Venstraat 20
* PAoNN, C. T. A. M. Hoogenbosch, Willemstraat 29,
PAoNWK, J. v. d. Wijk, Leenderweg 211
PAoPCM, C. Christiaanse, Torricellistr. 1
PAoPH, Ph. Salverda, Edisonstraat 136
PAoQA, G. B. C. Streefkerk, Edisonstraat 144
PAoQK, D. Bijl, 2e Lieven de Keijlaan 16
PAoQN, D. Abbenes, Willem de Zwijgerstraat 34
*PAoQQ, C. A. Gehrels †, St. Gerarduslaan 10
PAoQY, A. H. M. Hijmans, Vondellaan 1
*PAoRW, R. P. Wirix †, Foelhekkelaan 7
* PAoWHS, G. B. Wezenaar, Bredalaan 116
PAoYY, J. S. Maul, Prins Hendrikstraat 60
PAoXY, W. M. J. Wories, Fred. van Prulsenweg 28
PAoXS, J. C. Rijkeboer, Torrlcellistraat 1
PAoWP W. P. Prangsma, Helmerslaan 32 (in 1937)
PAoWV W. Vuyk, Galileistraat 17 (in 1937)
PAoYY j. S. Maul, Prins Hendrikstraat 42
* Op bepaalde manier zijn deze personen actief in het verzet 1940 - 1944
Tijdens de mobilisatie, die door de Nederlandse regering in augustus 1939 was afgekondigd, had de Opperbevelhebber van Land- en Zeemacht al alle radio-installaties gevorderd die eigendom waren van radioamateurs met een zendvergunning. Die apparatuur werd door Nederlandse militairen bij de betrokkenen in het weekend van 12 november 1939 opgehaald en overgebracht naar een centrale opslagplaats, meestal het gemeentehuis, het politiebureau of een PTT-gebouw. Dit invorderen gebeurde om verschillende redenen. Wie dit niet deed, kon een gevangenisstraf krijgen van maximaal drie jaar.
Zowel in Frankrijk, Engeland, Nederland en België zijn de vergunningen voor zendamateurs geschorst, maar ook in de drie Scandinavische landen en in Finland.
Cor heeft waarschijnlijk zijn zender afgestaan tijdens de mobilisatieperiode. Losse onderdelen, zendmast e.d. heeft hij waarschijnlijk behouden. Het uitzenden in via morse was nog wel toegestaan en Cor had die vaardigheid nog.
Een reden van deze maatregel was om te voorkomen dat deze zenders door de vijand zouden worden gebruikt, die zouden deze zenders kunnen gebruiken om informatie over de Nederlandse militaire posities en activiteiten te verzamelen. Ook wilde men voorkomen dat deze zenders door de Nederlandse bevolking zouden worden gebruikt om met de vijand te communiceren. In oorlogstijd zouden de zendamateurs zich kunnen laten omkopen door de vijand, om informatie of propaganda te verspreiden.
De inbeslagname van de zenders van zendamateurs was een ingrijpende maatregel. Voor veel zendamateurs was het een grote teleurstelling dat ze hun hobby moesten opgeven. Toch was de overheid van mening dat deze maatregel noodzakelijk was om de veiligheid van het land te waarborgen. Na de oorlog werden de zenders weer teruggegeven aan de zendamateurs.
In mei 1940 was na de Duitse inval een van de eerste bevelen een verbod op het luisteren naar buitenlandse radiostations. Pas in juni 1943 moet iedereen zijn gewone radio inleveren, NSB-ers uitgezonderd.
Het in bezit hebben en gebruiken van een zender, zoals radioamateurs dit deden, daar stonden direct zeer strenge Duitse straffen op. De Duitsers dreigende met: gevangenisstraf naar Duits recht of, in ernstige gevallen, tuchthuisstraf of zelfs de doodstraf. Dat was de reden dat in juni 1940 nog maar een handjevol apparatuur van radioamateurs werd ingeleverd. De weigeraars die zich van de Nederlandse mobilisatiemaatregel uit 1939 niets hadden aangetrokken.
Foto: © Cor Hoogenbosch periode 1956
Op 30 november 1939 vallen de Sovjetstrijdkrachten Finland aan, zonder enige oorlogsverklaring. Onder voorzitterschap van Cor hebben de radioamateurs in Nederland een comité gevormd voor een steunactie aan Finland. Het comité stelt zich ten doel, hulp te verlenen aan Finland. Dit comité heeft een oproep gericht aan alle radiozend-amateurs van Nederland en heeft daarbij in overweging gegeven, de ƒ 10, die andere jaren bestemd werden voor de zendvergunning, af te staan aan Finland. Onduidelijk is in hoeverre hij succes met deze steun heeft gehad. Zie bericht in Radio-express hieronder.
In 1956 maakt hij als ervaren zendamateur contact met een Hongaarse zender tijdens de Russische inval.
Radio-expres 16-2-1940 Voor Finland. Bron Delpher.nl tijdschriften
Een grote groep Nederlandse zendamateurs heeft zich met een circulaire tot alle radioamateurs in ons land gericht ten gunste van een steunactie voor Finland. Naast de algemene sympathie voor het Finse volk spreken hier de persoonlijke relaties, die per radio tot vriendschapsbanden zijn uitgegroeid. Een afschuwelijke misdaad is aan een vredelievend volk bedreven; met achterlating van hun gezinnen hebben de mannen de strijd op leven en dood aangebonden met den indringer, die zijn moordende luchtbombardementen richt op de burgerbevolking. Ondanks de afstand zijn het vertrouwde bekenden, die nu in barre kou hun bloed offeren voor hun land, of misschien reeds gesneuveld zijn. Het zijn vrienden, die daar in uitersten nood verkeren.
De circulaire gaat voort: „We doen een beroep op alle Nederlandsche luisterende en zendamateurs en stellen voor, een bedrag bijeen te brengen en ter hand te stellen aan den Finse gezant, met het verzoek om dit over te maken aan het Bestuur van de SARL te Helsinki (President OH2MN, Karlo Saïnlo, ingenieur bij de P.T.T.). We laten aan hen over, hoe het in het belang van hun land en tot leniging van den nood aan te wenden.
Zendamateurs, wat denkt u van het idee om de 10 gulden, die andere jaren bestemd werden voor de zendvergunning, te bestemmen voor Finland? Het zullen niet de zendamateurs alléén zijn, die in dezen iets willen doen. Elke bijdrage, tot elk bedrag, helpt. Men kan die storten op giro 1878 ten name van G, van Rhijn Jac. Zn., Lange Nieuwstraat 67, Schiedam, onder motto: Steunactie OH-PA. Wie dit wenst, kan daarbij zijn handtekening op een strookje papier toezenden aan de heer C. Th, A. M. Hoogenbosch, PAoNN, Willemstraat 29, te Eindhoven.
Bedenk, dat een lijst met handtekeningen, al voegt zij niets toe aan de materiële hulp, toch een indrukwekkende morele daad kan zijn, de enige persoonlijke, die wij op dit ogenblik voor een door de grootste ramp getroffen, klein broedervolk kunnen toevoegen aan het schenken der geldelijke bijdrage, die wij kunnen missen.
Rob Wiener woont een paar huizen verder, in de Willemstraat 65. Wiener heeft een radiozaak: Radio technisch bureau Wiener, later is dit Radio Wiener.
Wiener bouwde in de eerste bezettingsweken, in het geheim, een vervangende zender voor hemzelf. Wiener, die Joods is, wordt verraden door een radiocollega die voor de SD is gaan werken. De Rob's arrestatie in mei 1940 was hardhandig. "Ze probeerden van alles van mij te weten te komen. Of ik tandarts Hoogenbosch in de Willemstraat kende, ik zei alleen van naam, en of ik verzetsgroepen kende. enz."
Cor Hoogenbosch was echter een goede bekende van Wiener en die vertelt later "Hoogenbosch, die wist ervan. Die hebben ze nooit gepakt. Ik heb het helemaal in mijn eentje gedaan." In interview vertelt Wiener: Dr. Hoogenbosch, die tandarts, was zendamateur. Hij had ook een eigen zender. Maar ik wou de zender helemaal afbouwen, om er ook mee te gaan beginnen. Het was nog vrij vroeg. Ik had hem zowat eind mei klaar.
Of klaar, hij was halfweg. En dat ding had ik verstopt. Toen ze begin [eind] mei binnenvielen en dat ding vonden, was ie nog niet eens af."
Wiener overleefde kampen zoals Auschwitz en Dachau, als bokser, al voedsel stelend en vooral met de wil om te overleven. Een wonder dat Rob Wiener alle oorlogsellende heeft overleefd. [lees Rob's bijzondere verhaal].
Foto: © 1929 Cor met zijn zoon Ad in de achtertuin Willemstraat 29, op de achtergrond de villa van Elias. Dit pand Willemstraat 31 is 6 december '42 weggebombardeerd.
Willemstraat 31 was de villa van de joodse linnenfabrikant Adolph Elias, geboren in Strijp in 1867 en in 1928 overleden, zijn weduwe Gretha Elias-Prins (1888 Amsterdam) woonde tot maart 1941 met haar zoon Erik en dochter Thea in het pand. Zij worden gedwongen om te verhuizen. Het wordt dan een "Geschäftszimmer" of kantoor voor de commandant van de ingekwartierde Duitse troepen. Vanaf sept. 1942 in gebruik genomen door de Duitse Kringleiding van de politieke partij van Hitler Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) Noord-Brabant.
Alle panden in Eindhoven van de Joodse familie Elias, zijn door de Duitsers gevorderd.
Gretha Elias-Prins overleed in Eindhoven, 92 jaar oud, op 10 september 1981, haar zoon Erik al in 1951.
Tijdens de oorlog is Cor weer in het bezit gekomen van een zender. Zijn zoon Ad vertelt in 2012: "Mijn vader was vóór de oorlog jarenlang radioamateur geweest en hij had een verborgen zender in een muur in ons huis. Het werkte op de 80/40- en 20-meterband. De antenne was een 20 meter lange koperdraad die vanuit een schoorsteen aan de achterkant van het huis naar een ander gebouw was gespannen. Hij stemde hem af met een lampje dat oplichtte op het spanningsverschil over een meter lengte. Hij zond in morsecode signalen uit naar "het blauwe ginds", met details over treinbewegingen en al het andere waar de geallieerden iets aan hadden." Op een dag vergat hij zijn zender uit te schakelen en was hij bang dat zijn zendsignaal zou opvallen. Een peilwagen van de Duitsers had de zender kunnen ontdekken.
Cor's fout werd gelukkig niet opgemerkt. Het spoorlijntje werd gebombardeerd en dat maakte zijn dag weer goed.
Naar alle waarschijnlijkheid gaat het hier om de verbinding van Waalre naar het vliegveld Welschap. Het spoorlijntje is tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1941 door de Luftwaffe aangelegd en een afsplitsing van het Eindhovens Bels /Belze lijntje. Zie kaart hieronder.
Raccordement (Verbinding) vliegveld Welschap, is een voormalige spooraansluiting vanaf Waalre naar het vliegbasis Welschap. Het spoor is tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1941 door de Luftwaffe aangelegd. Het sloot bij station Aalst-Waalre aan op de spoorlijn Winterslag - Eindhoven (Belgisch spoorlijntje), en werd gebruikt voor transport van munitie en brandstof.
Foto: Een door Britse verkenningsvliegtuigen op 7 juli 1943 gemaakte luchtfoto van vliegveld / Fliegerhorst Eindhoven.
Aandacht ging vooral naar wapen-, bom- en munitieopslag plaatsen.
Zie https://www.eindhoven4044.nl/8/Fliegerhorst-Eindhoven.html / foto https://beeldbank.nimh.nl/
Een ander verhaal van zijn zoon Ad: "De volwassenen fluisterden over de ondergrondse actie en ik pikte genoeg op om te weten dat mijn vader er een aandeel in had. Op een avond reed een Duitse vrachtwagen achter ons huis naar binnen, deze was gestolen op het vliegveld. De binnenplaats was een mooie schuilplaats omdat deze locatie vanaf de straat of vanuit huizen niet te zien was. Mijn moeder was er niet gelukkig mee. Ze zei dat het onverantwoord, dwaas en gevaarlijk was voor het gezin. Deze vrachtwagen was immers vlakbij het vliegveld gestolen en zou wapens hebben gehad aan boord. Maar de personen van de ondergrondse hadden de verkeerde vrachtwagen meegenomen. Deze vrachtwagen had alleen parachutes en andere spullen aan boord. Ze durfden de vrachtwagen niet terug te brengen en zo kwam hij achter ons terecht huis. Mijn vader stond erop dat deze gestolen vrachtwagen weg moest. Vervolgens is de vrachtwagen in het Eindhovense kanaal gedumpt. De Duitsers konden hun vrachtwagen gemakkelijk terugvinden omdat het kanaal op die plek een heldergroene kleur kreeg vanwege de kleurstofmarkering van de parachutes. Het geheel heeft geen gevolgen gehad."
Bombardementkaart of schadekaart van Eindhoven 1941 - 1944
In de cirkel Willemstraat.
Het rode blokje de verwoeste huizen Willemstraat 31 t/m 37. Het lichtblauwe blokje een bomtreffer tegenover Willemstraat 29.
Bron: https://www.zichtopeindhoven.nl/josenbauke/schadekaart.jpg
Cor heeft goede contacten met het verzet, die de laatste weken voor de bevrijding Willemstraat 28 gebruiken als hoofdkwartier. Cor stelt achter zijn beschadigde woonhuis, zie cirkel, een ruimte beschikbaar (was voorheen een hoedenfabriek) voor een telefoonpost van de P.A.N in de laatste weken. Hij heeft dat gebouwtje ook een tijdje als zijn "nood" tandartspraktijk gebruikt.
Zijn gezin woont dan tijdelijk Keizersgracht 18, ook is zijn praktijk een tijdje bij een collega en vanaf juli 1944 geeft hij via diverse advertenties in Eindhovensch Dagblad aan dat hij afwezig is. Waar hij verblijft of waarmee hij mee bezig is, is helaas niet duidelijk.
De Partizanen Actie Nederland (P.A.N.) hadden in deze periode Willemstraat 28 als hun hoofdkwartier in gebruik. De panden liggen zo'n 100 meter uit elkaar en de communicatie tussen de twee panden zal waarschijnlijk mondeling zijn gegaan.
Meer informatie over de P.A.N. https://www.eindhoven4044.nl/3/pan.html
Na de oorlog is Willemstraat 28 gesloopt.
uitkijktoren achter Van Abbemuseum.
Na de bevrijding, 18 september 1944 kan Cor zijn zender en antenne plaatsen in de hoofdpost van de luchtbescherming.
Cor was sectieleider en lid van de Eindhovensche Luchtbescherming-Organisatie. Met zijn groep van acht personen was hij verantwoordelijk voor de veiligheid in zijn wijk. Een van zijn medeleden J.B. Felten is ook actief in verzet geweest. Zie luchtbescherming brief onderaan.
De houten uitkijktoren is eind 1941 daar gebouwd als onderdeel van de luchtbescherming.
De hoofdpost van de luchtbescherming was gevestigd in een schuilkelder achter het Van Abbemuseum. De hoofdpost was met aparte telefoonlijnen of -kabels verbonden met de diverse vakposten en met het Hoofdbureau van Politie. De uitkijkpost was onder andere gebouwd om laagvliegende vliegtuigen van verre te zien aankomen.
Onder de klok, zie deurtje, was een kantoortje van de luchtbescherming.
Foto: © Cor is vanaf de bevrijding op 18 sept. 1944 tot 17-4-1945 in dienst van Bureau Inlichtingen en daarna werkzaam voor de sectie Volksgezondheid van het Militair Gezag.
De heer C.Th.A.M. Hoogenbosch is sinds 19-9-1944 tot 17-4-1945 in Zuid-Nederland werkzaam geweest bij het Bureau Inlichtingen der Nederlandse Regering. Reeds voor de bevrijding van Zuid-Nederland heeft de heer Hoogenbosch dit bureau belangrijke diensten bewezen.
Uit hoofde van zijn beroep heeft de heer Hoogenbosch zich op 17 april 1945 ter beschikking gesteld van de Sectie Volksgezondheid van het Militair Gezag.
Ik wil met nadruk verklaren dat hij zijn werkzaamheden steeds met de meeste ijver an accuratesse tot mijn volle tevredenheid heeft verricht.
Netherlands Intelligence Department
Dr. J.M. Somer
Foto: © Lid van de Nederlands Binnenlandse Strijdkrachten.
Op 24 september 1944 is Cor(nelius) Hoogenbosch als staflid onderdeel van Commando Zuid.
Commandant Brabant-Limburg-Zeeland stoottroepen Nederland Binnenlandse Strijdkrachten.
Hierna werkzaam als leiding bij het Rode kruis voor de voedingsploegen.
Foto: © Het Hoofdbestuur van het Nederlandsche Roode Kruis (Nederlandse Rode Kruis) beloont Cor Hoogenbosch met het herinneringskruis. 1940 - 1945 als herinnering aan Uw bijzonder en zeer gewaardeerd aandeel in het werk van het Nederlandsche Roode Kruis Hulpkorps. Ondertekend door Jhr. G.M. Verspyck, augustus 1951.
Foto: © Persoonsbewijs van Cor Hoogenbosch (1902-1961)
Bronnen
Met dank aan de familie Hoogenbosch. https://hoogenbosch-family.weebly.com
https://hoogenbosch-family.weebly.com/cor-in-woii.html
https://hoogenbosch-family.weebly.com/eindhoven-voorburg-wassenaar-leidschendam.html
Foto: © = beschikbaar gesteld door familie Hoogenbosch.
rhc-eindhoven
Plattegrond centrum Eindhoven met huisnummers https://www.rhc-eindhoven.nl/
Extra informatie:
https://www.eindhoven4044.nl/6/wiener.html
https://www.eindhoven4044.nl/8/artsenverzet-eindhoven.html
https://www.eindhoven4044.nl/4/pan_start.html
https://www.eindhoven4044.nl/50/Cor-Gehrels.html (collega zendamateur)
https://www.eindhoven4044.nl/8/artsenverzet-eindhoven.html Het artsenverzet in Eindhoven
Foto banner: https://beeldbankwo2.nlHet radiotoestel in de Tweede Wereldoorlog, auteur: Gidi Verheijen
In "Het radiotoestel in de Tweede Wereldoorlog" gaat de auteur in op diverse bijzondere thema's, zoals het luisteren naar verboden zenders, het verbergen van radiotoestellen, verraad door burgers van deze illegale daden, de strafmaatregelen voor dergelijke overtredingen, de sterilisatie van radiotoestellen, het gebruik van stoorzenders door de Duitsers en sabotageacties gericht tegen opslagplaatsen en transporten van radiotoestellen. Verder wordt per geografisch gebied, o.a. door middel van kaartjes, duidelijk gemaakt wat met de ingeleverde toestellen is gebeurd.
De auteur heeft geprobeerd de verworven inzichten op een overzichtelijke manier in dit boek te presenteren en hoopt dat het zowel voor geïnteresseerden in de historie van de radio als voor personen met interesse in de geschiedenis van WO II lezenswaardig zal zijn.
Het boek heeft het formaat 21½x27cm, is volledig in kleur uitgevoerd, heeft een harde kaft, telt 276 pagina's en bevat ongeveer 200 verhelderende illustraties in de vorm van foto's, grafieken, kaartjes, tabellen, brieven en andere documenten.
De meeste foto 's zijn afkomstig uit archieven of familieverzamelingen en grotendeels nog niet eerder gepubliceerd. De tientallen afgebeelde radiotoestellen stammen uit de periode van het begin van de radio (ongeveer 1925) tot aan het jaar van de verplichte inlevering (1943) en bevinden zich in collecties van verzamelaars in binnen- en buitenland.
ISBN 9789090241197, 276 pagina's en uitg. 2009
Helaas bevat het boek bijna geen informatie over de situatie in Eindhoven en er is geen index aanwezig.
Brief van Cor Hoogenbosch aan F. G. J. de Waal en Riek IJsseldijk (vader en moeder van de website beheerder) t.g.v. geboorte van mijn zus Marita.
Ondertekend door: C. Hoogenbosch, G. Jurgens, A.M. Oosterveld, C. Sanders, O. De Haart, C. Schellekens, J. B. Felten en C. Hoogeveen.
Mijn vader werkte voor de luchtbescherming en had een kantoortje in de toren van het Van Abbemuseum.