Cor Gehrels

Hij was de verantwoordelijkste man voor de zender "Herrijzend Nederland"
Oprichter verjaardagfonds om kinderen en vrouwen die achterblijven te helpen. Eerst een collega van Natlab, later gezinnen marechaussees Dit fonds groeide uit tot het N.S.F.

Cor vader van 7 kinderen

Zijn vrouw wist deels van zijn activiteiten.
Cor zei altijd: "Wat je niet weet, kun je ook niet vertellen".
Zijn oudste dochter Coco Gehrels van 14 jaar komt om het leven bij Halfweg op 23 maart 1945. Dit is dezelfde dag dat Cor overlijdt in een Nazi concentratiekamp. 
Coco is, door geallieerd vliegtuigen die een spoorlijn onder vuur namen, dodelijk getroffen.

Verjaardagsfonds & "Herrijzend Nederland"

Oprichter verjaardagfonds om kinderen en vrouwen die achterbleven te helpen.
Hij hielp eerst een collega van het Natlab, later gezinnen van marechaussees.
Het fonds groeide uit tot het N.S.F.
Dankzij Cor Gehrels kwam de zender "Herrijzend Nederland" in de lucht.

Actief in verzet 

Cor schreef voor ondergrondse bladen en verspreidde die nachts, lopend op kousenvoeten. Hij verzamelde gegevens die naar Engeland werden door gezonden, hij hielp onderduikers en nam zelfs Joden in zijn huis op.....

C. A. Gehrels


C. A. Gehrels
Cor is geboren op 20 juni 1906 te Haarlemmermeer en overleden in concentratiekamp Mittelbau (kamp Dora) op 23 maart 1945. Hij was werkzaam bij Philips. Onder zijn leiding werd in het NatLab van Philips een geheime zender gebouwd, hiernaast was hij actief op alle fronten van het verzet.

Cor Gehrels was voor de oorlog voorzitter van de Nederlandse Vereeniging voor Internationaal Radioamateurisme (NVIR).
Cor heeft o.a. een marconisten opleiding gedaan. In zijn jonge jaren heeft hij gevaren op de grote vaart. Hij was een erg actieve zend-amateur (PA0QQ). 

Organisatie "Gehrels"

Hij stichtte het z.g. "verjaardagsfonds" in 1940 op (later in 1947 het Gehrelsfonds of "organisatie Gehrels" genoemd, en soms ten onrechte aangeduid als "Trompfonds" ) voor hulp aan de achtergebleven gezinnen van aanvankelijk de gezinnen van politieke gevangenen ondersteunde, wierp zich na de afkondiging van de Duitse maatregel met kracht op de verzorging van zeemansgezinnen. Aanvankelijk hield dit fonds zich uitsluitend met verjaardagen van zeemansvrouwen bezig: hen werd op hun verjaardag een bedrag van ƒ25,- uitgekeerd en aan hun kinderen ƒ 10,-. Aangezien het geld bij deze groep door schenkingen in ruime mate binnenkwam kon in een later stadium tot een min of meer regelmatige maandelijkse uitkering worden overgegaan. Deze bestond niet uit een van tevoren vastgesteld bedrag; elke maand werd opnieuw de financiële toestand van de betreffende gezinnen beoordeeld en pas daarna volgde uitkering van het vastgestelde bedrag. In gevallen van ziekte werden extra uitkeringen verricht. De gevers en verdelers bestonden grotendeels uit personen die bij Philips werkzaam waren. Het geheel werd later geleid door Iman van den Bosch (schuilnaam ‘Pa’ van den Berg) en andere Philipsmensen. 

Herrijzend Nederland

Hij heeft de zender "Herrijzend Nederland" gebouwd, waar hij al in de eerste bezettingsjaar aan begonnen was, zelfs voordat de Nederlandse regering hiervoor opdracht gaf.

Cornelis Gehrels heeft in 1941 het initiatief genomen om een clandestiene zender onder de neus van de Duitsers te bouwen. Die viel toch niet op tussen alle andere apparatuur in het laboratorium.

Cor Gehrels heeft al in de zomer van 1942 de zender gereed. Deze installatie verhuisd mee naar de nieuwe locatie als door bombardementen de werkplaats onbruikbaar is. Later vertelt zijn vrouw, "Hij had er altijd verschrikkelijk veel plezier in dat hij aan de zender bezig was zonder dat de toeziende Duitsers er erg in hadden dat het een zender was".
Een bestaande installatie voor meting van zendbuizen werd omgebouwd naar een zender. De zender bestond uit 3 losse onderdelen die deels verstopt waren in het Natlab of natuurkundig laboratorium zoals toen heette. Een deel van installatie was zo groot dat deze niet te verstoppen was. Men heeft de Duitse toezichthouder voor de gek gehouden en dat deel van de zender voorgesteld als een meetstation voor radiobuizen, wat ook zo was.

Cor Gehrels (1906-1945) heeft een groot deel van het bouwwerk gedaan, waarschijnlijk wel geholpen door paar andere collega's. Maar weinige wisten van deze bouwactiviteiten.

Hij wist dat hij gevaar liep. Daar was het risico van het verraad, de daaropvolgende gevangenneming, martelingen met het risico van door te slaan. Hoe komt een mens in het verzet? Gehrels kon een baan als leraar krijgen. Hij was net benoemd toen hij hoorde dat joodse kinderen van de school geweerd moesten worden. Toen bedankte hij voor de baan.

Naast deze activiteiten is Cor ook betrokken bij de harde en gewapende verzet tegen de Duitse Nazi's. De Philipskoerier van 3 oktober 1959 schrijft over hem: "Hij schreef voor ondergrondse bladen en verspreidde die nachts, lopend op kousenvoeten. Hij verzamelde gegevens die naar Engeland werden door gezonden, hij hielp onderduikers en nam zelfs Joden in zijn huis op, hoewel beide echtelieden aanvankelijk hadden afgesproken dat zij, met het oog op hun zeven kinderen, niet iets zouden doen waardoor zij beiden zonder meer voor het vuurpeloton konden komen. Ook hielp hij bij neergekomen geallieerde piloten en anderen te ontsnappen". Cor werkte samen met veel andere collega's, via de informele circuits die in de Philipsfabrieken en kantoren bestonden.
In de eerste helft van 1943, schrijft Cor aan zijn moeder dat hij "extra (beschuit) bonnen voor haar heeft, maar dat ze er met niemand over moet praten."

Mevrouw Gehrels was op een avond, op hun huisadres, St Gerarduslaan 10, begin juli 1943, bezig met het herstel van een politie en marechaussee uniform. De man voor wie het bestemd was, zoals later bleek, gearresteerd. Kort na middernacht werd er gebeld. ,,Mijn man stond vlak bij de deur, ze hadden hem direct. We waren overrompeld. Aan de mogelijkheid van een inval hadden we nooit gedacht." Gehrels werd mee genomen, met zijn vrouw en de zes weken oude baby - jongste van de zeven kinderen in het gezin en een buurman die even was komen aanlopen. Alleen Gehrels werd vastgehouden. Vier dagen lang werd hij verhoord. Op het politiebureau. Hij sloeg niet door, overgebracht naar Haaren. Later kwam hij in Kamp Vught terecht. Kort vóór de bevrijding van het kamp werden de gevangenen op transport gesteld. Hij is op 5 september1944 op transport gesteld naar Oraniënburg en 23 maart 1945 in het concentratiekamp Mittelbau overleden. 

cor gehrels

Cor Gehrels

Zijn arrestatie stond in verband met het leveren van politie en marechaussee-uniformen, welke gebruikt werden om het vervoer van neergekomen piloten met meer veiligheid te kunnen volbrengen. Door hem werd veel zendmateriaal en onderdelen verstrekt, bestemd voor geheime zendinstallaties voor allerlei verzetsgroepen. Cor Gehrels maakte ook deel uit van het actieve verzetsnetwerk van Rien van Bruggen ook werkzaam bij Philips, Piet Haagen en K.P Sander i.v.m. de pilotenhulp waar hij ook actief in was.

Cor is 38 jaar geworden. Hij laat een vrouw met zes minderjarige kinderen achter.

In Acht is in de verzetsbuurt een straat naar hem vernoemd: Cor Gehrelslaan. Postuum heeft hij het Verzetsherdenkingskruis gekregen. Dat radio's de zender aanduiding "Herrijzend Nederland" kregen heeft hij niet meegemaakt. 

Het bericht van zijn dood bereikte mevrouw Gehrels pas in maart 1946.
Met haar zeven kinderen was zij naar de Haarlemmermeer getrokken, haar vader had een grote boerderij. Ook dáár ontmoette zij de verschrikking van de oorlog. Bij een beschieting kwam een van de kinderen om het leven, Coco, veertien jaar oud (1930-1945). Later werd de ook nog eens de boerderij van haar vader getroffen. In 1953 hertrouwde ze. De naam van haar eerste man bleef ze in ere houden: op het bordje op de deur in Boskoop staat: Haring-Gehrels.
De kleindochter van Cor Gehrels, was in 2020 bezig met onderzoek over haar opa Cor. Zij zag dat op de site eindhovenfotos.nl (nu www.eindhoven4044.nl) erg gedetailleerde informatie stond over Cor Gehrels. Door uitwisseling van informatie is in 2020 een betere beschrijving van Cor tot stand gekomen. 

194? Kladje over bonkaarten

1945 uitkering Organisatie Gehrels

Een infographic of informatieve illustratie geeft een informatieve weergave van verschillende objecten met een combinatie van tekst en beeld. Deze opzet is de basis voor de Organisatie "Gehrels" tekening hierboven.

Philips koerier 3 oktober 1959

„Organisatie Gehrels”

Voorzijde pamflet organisatie Gehrels. Tekst hieronder.

https://www.eindhoven4044.nl/3/assets/images/achterzijde-organisatie-gehrels-leaflet-1945-510x788.jpeg

achterzijde pamflet organisatie gehrels "Vrij Nederland"

Download hier het originele document in PDF, hieronder de tekst versie

LS

Hieronder vindt u enige gegevens over de werkzaamheden van de „Organisatie Gehrels”.

Hoewel de organisatie of het fonds nooit een naam gedragen heeft, was zij toch aan velen onder bovengenoemde naam bekend. Het komt ons voor dat wij den Heer C. A. Gehrels, de stichter en onvermoeide werker van dit fonds, die ons allen door zijn bezielende woorden en nobel voorbeeld steeds aangespoord heeft dit werk voort te zetten en uit te breiden, niet beter kunnen eren, dan door zijn naam voorgoed aan dit werk te verbinden. Hij werd het slachtoffer van zijn menslievend werk en werd door de Duitsers voor zijn nobel streven beloond met het lijden in hun beruchte concentratiekampen tot hij in januari 1945 [ de juiste datum is 23 maart 1945] overleed in het kamp DORA, bij Nordhausen.

Verder zullen in dit verslag geen namen van medewerkers genoemd worden. Wij hopen, dat iedereen, die dit werk steunde voor zichzelf overtuigd is, dat hij deed wat hij kon om ook dit doel van het algemeen verzet te doen slagen. Te weten, dat wij onze plicht deden is onze enige, maar dan ook volledige beloning.

ONTSTAAN.

De directe aanleiding tot het ontstaan van het fonds was een blijk van saamhorigheid van het personeel van een van de fabrieksafdelingen van de N.V. Philips' Gloeilampen fabrieken. Een van de leden van het personeel van die afdeling, die tijdens de oorlogsdagen van 1940 in dienst was bij de Kon. Ned. Marine, behoorde daardoor tot diegenen, die, gescheiden van hun familieleden, jaren lang zouden blijven vechten voor onze bevrijding. Toen nu juist op zijn verjaardag, dezen marineman een zoon geboren werd, besloten zijn collega's om, zoals gebruikelijk, van hun belangstelling bij deze bij de gebeurtenis te doen blijken. Bij de collecte die in kleine kring voor dit doel gehouden werd bleek de offervaardigheid zeer groot. De Heer Gehrels vroeg zich toen af, of er niet meerdere gevallen zoals dit waren en of het niet wenselijk zou zijn ook die gezinnen een blijk van medeleven te geven. Na verschillende besprekingen stelde hij toen voor, om een gezamenlijke actie daartoe op touw te zetten.

DOEL.

Het was de bedoeling in de eerste plaats financiële steun te verlenen in die gevallen waar dit nodig zou blijken. Nog belangrijker werd echter geacht de morele steun die voor de betrokkenen van de getoonde belangstelling zou uitgaan. Hoewel het natuurlijk onmogelijk was, ook maar in geringe mate, voor de betrokken gezinnen het gemis van man, vader of zoon te vergoeden, waren wij toch van oordeel, dat den families het gevoel moest gegeven worden, dat zij niet geheel alleen tegenover de steeds groeiende moeilijkheden stonden en dat offers, die zij moesten brengen, niet vergeten werden, door degenen voor wie ze gebracht werden.

Wij waren van oordeel, dat het niet meer dan onze plicht was hen te steunen en dat het een eeuwige schande zou zijn als zij, die straks na de bevrijding zouden terugkeren zouden moeten constateren, dat wij hun gezinnen in de steek gelaten hadden.

ORGANISATIE.

Het was natuurlijk in de eerste plaats nodig de adressen te verzamelen van diegenen, die voor hulp of belangstelling in aanmerking kwamen. Of te beginnen werden de adressen van hen, die bij de N.V. Philips werkzaam geweest waren zoveel mogelijk verzameld. Dit geschiedde afdelingsgewijs.

Verder verschafte een ambtenaar van de Afd. Sociale Zaken van het Eindhovense Gemeentebestuur ons de adressen van hen, die kostwinnersvergoeding genoten. Zo kwamen wij o.a. in het bezit van adressen van families van marechaussees, die in Engeland waren. Uiteindelijk verschafte een bestuurslid van een organisatie van marechaussees ons de adressen van de families van alle „vermiste” marechaussees. Op deze manier werd het werk, dat eerst een lokaal karakter droeg, steeds meer uitgebreid.

In het begin werd alles vanuit Eindhoven gefinancierd, maar om zo veilig mogelijk te werken werd zoveel mogelijk gedecentraliseerd en werd ernaar gestreefd het bestreken gebied, dat op den duur de drie Zuidelijke Provincies omvatte, te verdelen in verschillende districten, De opzet was deze districten, die hun centrum hadden, in de grotere steden, geheel „selfsupporting!" .te maken, dat wil zeggen dat ieder district ook zelf de benodigde gelden verzamelde. Dit gelukte echter lang niet in alle gevallen, daar de plaatselijke omstandigheden of gebrek aan activiteit onder de medewerkers soms onoverkomelijke hindernissen in de weg legden.

Ook in het Westen des lands werden pogingen gedaan om tot oprichting van dergelijke organisaties te komen, waarvan er enkele zeer goed geslaagd zijn. Door deze activiteit kwamen wij in contact met organisaties, die op hetzelfde terrein werkzaam waren en die soms over zeer grote financiële hulpbronnen beschikten. Na rijp beraad werd besloten de aangeboden ruime financiële steun te aanvaarden, de daaraan verbonden gevaren ten spijt.

Als tegenprestatie hadden wij ons verplicht alle steungevallen in de omgeving van Eindhoven van deze organisatie over te nemen. Dit zou geheel normaal geweest zijn, als er niet een geval bij was geweest waar het steun aan onderduikers betrof. Juist dit geval is den Heer Gehrels noodlottig geworden.

Hierbij dient opgemerkt te worden, dat om, veiligheidsredenen de organisatie een vrij nauwkeurig omschreven arbeidsterrein had. Gesteund werden de verwanten van hen, die zich buiten het door den vijand bezette gebied bevonden. Hierbij werd niet alleen gedacht aan de gezinnen van hen die in militaire dienst, bij de Landmacht of de Marine waren, maar natuurlijk ook aan de families van Koopvaardijpersoneel en anderen, die op een of andere manier in Engeland terecht gekomen waren bijv. de vele burgerchauffeurs die vanuit Zeeland overgestoken waren.

Het heeft natuurlijk niet ontbroken aan steunaanvragen voor andere doeleinden en het behoeft geen betoog dat deze gevallen niet zonder meer terzijde gelegd werden. Zij werden of doorgegeven aan organisaties die reeds op dat speciaal gebied werkzaam waren óf zij werden door een speciaal opgezette actie geholpen.

Wanneer hier gesproken wordt van veiligheid en gevaar, dan wordt hieronder verstaan gevaar voor het onbelemmerd werken van de organisatie, dus gevaar van de gesteunden,

De organisatie werd verder als volgt opgebouwd:

Op verschillende plaatsen, in fabrieken en kantoren en in de omliggende dorpen, werden „cellen" gesticht onder leiding van één persoon die maandelijks of wekelijks de bijdragen heeft geïnd. Deze droeg maandelijks het verzamelde bedrag af aan de centrale penningmeester die ook weer voor de distributie zorgde.

Verder werden er „contactmannen” aangewezen, die elk een aantal gezinnen bezochten. Dezen onderzochten de financiële toestand van de hen toegewezen gezinnen. Verder lag het ook op hun weg, om naast de financiële steun, ook de morele steun te verzorgen. Naar gelang van de bevindingen van de contactmannen werden de periodieke uitkeringen vastgesteld.

Om ook in die gevallen waar geen directe steun nodig of niet op prijs gesteld werd toch iets te kunnen doen, werd het „Verjaardagfonds” ingesteld. Op de verjaardagen van de gezinsleden of andere feestelijke gebeurtenissen als ook op St. Nicolaas en Kerstmis werd een bepaald bedrag uitgekeerd.

Dit geld kon door de contactman besteed worden voor verrassingen of in contanten uitbetaald worden afhankelijk van de omstandigheden van het gezin. Later werd ook een bepaald bedrag per gezinslid uitgekeerd als vakantietoelage terwijl in vele gevallen textielgoederen, schoenen en levensmiddelen werden verstrekt. Vooral deze levensmiddelenvoorziening heeft prachtig gewerkt, hoewel er soms zeer grote moeilijkheden door de organisatoren moesten worden opgelost.

RESULTATEN.

Nu nog enige cijfers die de voortdurende groei van het werk kunnen illustreren:

In het begin van 1941 werd maandelijks een bedrag van ca. f 200. bijeen gebracht. In de maand Januari 1942 bedroegen de inkomsten f 567.75, terwijl de uitgaven in die maand f 458.20 bedroegen. In de maand December van datzelfde jaar waren de maandelijkse inkomsten opgelopen tot bijna f 1700.-, terwijl de uitgaven dat bedrag nog iets te boven gingen. In 1942 bedroeg de ,,omzet” bijna f 14000.

Uit het hierbij afgedrukte staatje, ziet men, dat de cijfers voor 1943 weer een geweldige stijging toonen.

De cijfers van 1944 zijn lager doordat deze alleen betrekking hebben op de kring Eindhoven, terwijl de cijfers van de voorafgaande jaren betrekking hebben op het gehele Zuiden.

In de loop van het jaar 1943 werd de decentralisatie verder doorgevoerd, en werden de gelden van de kring Eindhoven en de ,,Provincie afzonderlijk beheerd.

De getallen over 1945 liggen nog lager doordat in Maart 1945 de geldinzameling stopgezet werd, het Zuiden was toen al een half jaar bevrijd, en vele steungevallen aan de officiële instanties overgedragen.

Op 1 oktober 1945 bedroeg het saldo nog ruim f 700.-. Dit geld wordt gebruikt om nog steun te verlenen in die gevallen waar langs officiële weg nog niet voldoende geholpen kan worden. De ondersteuning mag niet worden gestopt voordat wij er zeker van zijn, dat de betrokkenen op andere wijze geholpen worden.

Velen werden in de oorlogsjaren op deze wijze gesteund, in de kring Eindhoven alleen al 52 gezinnen. Namens deze gezinnen brengen wij hiermede onzen hartelijken dank aan al diegenen – waarschijnlijk meer dan 1000 personen! — die dit werk gesteund hebben door hun bijdragen. Zij maakten het mogelijk, dat de sympathie van het Nederlandsche volk getoond werd aan de familieleden van hen die streden voor een Vrij Nederland.

OVERZICHT: in gulden

1941 inkomsten 4135.40 - 1941 uitgaven 3231.32

1942 inkomsten 13754.12 - 1942 uitgaven 13845.49

1943 inkomsten 32920.72 - 1943 uitgaven 32272.43

1944 inkomsten 23861.63 - 1944 uitgaven 22701.69

1945 inkomsten 4171.14 - 1945 uitgaven 6079.00



totaal inkomsten f 78843.01

totaal uitgaven f 78129.93

Saldo op 1 oktober 1945: f 713.08.


Bronnen

Werken in vrijheid '44 `69. Kwart Eeuw Bevrijding, Kwart Eeuw Philips Koerier. Uitgever: Philips persbureau, Eindhoven, 1969 424 pag. Verhaal Gehrels. "een man bouwt mee aan een zender" p. 227-228 . paperback.
Philips koerier 3 oktober 1959
Onder Duits beheer p. 311 Geschiedenis van Philips deel 4, 1997.
Eindhovensch dagblad 18-09-1947 Hier Herrijzend Nederland
Het Binnenhof 26-07-1947 Herrijzend Nederland komt in de lucht

‘Herrijzend Nederland’

"Zonder het werk van deze man [Gehrels] zou Herrijzend Nederland nooit gestart zjjn en zou ons volk deze onschatbare bondgenoot in de eindstrijd hebben moeten missen." Eindhovensch dagblad 18-09-1947


Lees het gehele verhaal over Herrijzend Nederland hier
Gedurende de oorlog was op het NatLab bij Philips in Eindhoven in het diepste geheim gewerkt aan een 1400 kilowatt radiozender. Cornelis Gehrels, die ook deelnam aan het ander verzet, had daar de leiding over.
Eerste uitzenddatum was 3 oktober 1944 uitgezonden tot 19 januari 1946.

Meer informatie https://www.eindhoven4044.nl/50/Herrijzend-Nederland.html

foto Philips?