Elkerbout, Marten Frans

Marten Frans Elkerbout

Marten Elkerbout (15 februari 1897 - 5 september 1944) was al een held voordat hij aan zijn talrijke verzet werkzaamheden begon.

Hij was een van de eerste Nederlandse vliegeniers. Hij vloog in 1919 zijn eerste vliegtuig en bij zijn afscheid in 1935 had hij twee vliegtuigcrashes overleefd. Hij heeft meer dan vijftig piloten leren vliegen en zo'n honderd andere piloten werden door hem opgeleid op andere vliegtuigen. Gedurende zijn vliegeniers loopbaan vloog hij meer dan 5000 uur in ruim zestig verschillende vliegtuigen zoals jacht-, verkennings-, verkeers- en watervliegtuigen.

Marten is na zijn laatste vliegtuigcrash, mei 1935, met de Kolibri ernstig gewond geraakt, dat maakte een einde aan zijn loopbaan als piloot.

Bron Nederlandsche luchtvaarders, 1937 pagina 148 -151

Geheime Dienst Nederland

Rond 1935 in dienst gekomen bij Philips. In 1940 is hij hoofd van de Philips afdeling V.C. en P. (Voorcalculatie, Commerciële en Planning) van de afdeling radiobuizen en gloeilampen. Op zijn afdeling zijn tijdens oorlogsjaren zo'n 300 tot 400 onderduikers opgevangen, ze waren zogenaamd werkzaam voor Philips. Vaak waren het niet-Philips werknemers die met valse id bewijzen en bonkaarten geholpen werden. Philips nam, in de oorlogsjaren, bijvoorkeur hoog opgeleide jonge mannen en vrouwen aan te nemen, zij waren het nieuwe kader voor na de oorlog.

Siem, zijn schuilnaam, is actief bij een groot aantal illegale organisatie. Hij is actief voor de Ordedienst (OD), Geheime dienst Nederland (GDN) en het in 1942 opgerichte Nationaal Comité van Verzet (NC), dit was een in Eindhovens initiatief. Het NC probeerde een coördinatie tussen de verschillende verzetsgroepen te realiseren. Ook de Philipsmensen van den Bosch en A. Voorwinde maakte deel uit van het NC.
Hij treedt op als verbindingsman met Londen en speelt daarom voor de ondergrondse een cruciale rol in het verzenden van gevoelige informatie. Daarnaast zet hij zich in als hulpverlener aan onderduikers door hen te voorzien van bonkaarten, levensmiddelen en schuiladressen.
Met zijn alias "Siem" een van belangrijkste vertrouwelingen ir. Tromp en betrokken bij talloze illegale activiteiten.

19 mei 1944 werd Elkerbout op zijn kantoor van de radiobuizenfabriek bij Philips gearresteerd. De SD vond op zijn werkplek een aantal microfilms met berichten voor GDN, zo'n 20.000 gulden (geld van Schreinemachers?) en een pistool en munitie. Ook uit huiszoeking bij hem thuis, Aalsterweg 230 werd materiaal gevonden. Duidelijk was dat hij zich bezig hield met spionage. Hoe de SD achter zijn activiteiten is gekomen daarvoor zijn verschillende theorieën: zijn echte naam is in Spanje genoemd in een brief, een marconist is opgepakt met zijn huisadres of intern verraad.

De arrestatie was voor de GDN een hele klap, via hem liep het contact met Londen, hij zorgde ook de financiële middelen voor het landelijke inlichtingenwerk. Zijn huisadres, Aalsterweg 230 in Eindhoven was voor een gedropte radio-agent, drie weken na zijn arrestatie nog een ontmoetingspunt. Londen was toen nog niet op de hoogte. Jacob J. Brandjes, alias Jan de Bruin wist van de geheime code:

Elkerbout had in de muur van zijn huis een gaatje geboord, waardoor een potlood stak. Was het potlood er door gestoken, dan was alles veilig maar was het er niet, dan was dat een waarschuwing, dat, de zaak niet in orde was. Toen Brandjes daar kwam, was het huis leeg en het potlood was er niet, want Elkerbout was gearresteerd. Een ander verhaal is dat het dienstmeisje hem waarschuwde dat Elkerbout was opgepakt door de SD. Brandjes komt via een omweg toch in contact met Tromp.

Tromp heeft hierna de coördinerende werkzaamheden van zijn beste vriend Marten Elkerbout overgenomen.

Er is nog geprobeerd Marten te ruilen voor een gevangen genomen SD-er en het verzet biedt 50.000 gulden voor zijn vrijheid. De Duitsers hebben echter zulke duidelijke bewijzen tegen Marten dat ze hem niet vrijlaten. Volgens de officiële Duitse documenten wordt Marten Elkerbout op 5 september 1944 door de Duitsers bij Kamp Vught gefusilleerd.

In Acht / Eindhoven is de Marten Frans Elkerboutlaan.
Onderscheiden met Verzetsherdenkingskruis (VHK), Bronzen Leeuw (BL) en Belgische onderscheidingen Médaille de la Résistance en Médaille commémorative de la Guerre 1940-1945.

"Hij gaf zijn leven voor de vrijheid van ons Vaderland"
Pas in juli 1946 was voor zijn familie duidelijk dat hij door de Duitse bezetters is vermoord.
Overlijdensbericht in Nieuwe Leidsche Courant van 1 augustus 1946

Helaas is zijn naam verkeerd gespeld in de Vrije Philips Koerier 18 september 1946