Tweede aanval op Son
In de ochtendmist van 20 september 1944 bereiden de Duitsers een nieuwe aanval voor op de brug bij Son. Zij hadden versterkingen gekregen en opnieuw ontstond een hachelijke situatie. Tien Engelse tanks kwamen de bedreigde Amerikanen te hulp. De eerste wierp zich zo driest in de strijd, dat hij het mijnenveld binnenreed voor de verdedigers hadden kunnen waarschuwen. De Duitsers schoten de tweede onklaar. Een met benzine geladen tankwagen van de Engelsen - op weg naar Nijmegen - werd in brand geschoten. In de loop van de morgen werden de Duitsers definitief bij de brug weggeslagen. Er werden 185 Duitsers gevangen genomen. De verliezen van de verdedigers waren gering. 's Middags werd de directe bedreiging van de brug bij Son definitief weggenomen. Engelse tanks, in geïmproviseerde maar afdoende samenwerking met de Amerikaanse Infanterie, slaagden er in de terreinen tussen de Dommel en de corridor van Duitsers te zuiveren.
De 107e (Duitse) pantserbrigade trok zich terug op de lijn Nuenen-Nederwetten. Engelse tanks en Amerikaanse luchtlandingstroepen liepen in de loop van de dag storm op de nieuwe Duitse stellingen bij Nuenen. Het werd een hevig gevecht, waarbij aan beide kanten gevoelige verliezen werden geleden. De strijd bleef onbeslist en de aanvallers trokken op de stad terug om zich voor te bereiden op een nieuwe aanval de volgende dag. Voortdurend, zo blijkt uit de Duitse ooggetuigenverslagen, hebben de verdedigers van Nuenen in angst gezeten voor een zware luchtaanval. Op de smalle wegen bij Nuenen zouden de gevreesde Typhoons een ware ravage onder de op een gehoopte tanks hebben kunnen aanrichten.
Geen overgave in Best
Met een witte vlag voorop begaf een groepje Amerikanen zich deze woensdag naar de opgeblazen brug bij Best. Een kapitein, een militaire tandarts als tolk en een lid van de Nederlandse verzetsbeweging waren als onderhandelaars met de Duitse commandant aangewezen. Uit gesprekken met gewonden was de Amerikanen gebleken, dat de vijand in deze sector schoon genoeg zou hebben van het hopeloze vechten tegen de nu overmachtige tegenstander. De mannen werden door de Duitse voorposten opgewacht. Ze kregen ieder een blinddoek voorgebonden. Vijfhonderd meter verder onderhandelen ze in een commandopost met de Duitse commandant, een majoor. De majoor zag geen mogelijkheid tot overgave. De onderhandelaars werden weer geblinddoekt en naar het niemandsland teruggeleid. Onderweg vertelden de Duitse begeleiders, hoe het hen speet, dat de onderhandelingen op niets waren uitgelopen.
Nuenen bezet
Consolidatie
Best vormde geen serieuze bedreiging meer. De situatie in Son werd door de geallieerden eveneens volledig beheerst. Nuenen bleef een gevaar. Twee compagnieën parachutisten, versterkt met Engelse tanks, trokken in de morgen van donderdag 21 september 1944 naar Nuenen. De bewegingen waren die nacht zorgvuldig voorbereid. Maar bleken nu overbodig: zonder slag of stoot trok de voorhoede het dorp binnen. Pantserbrigade 107 had die nacht opdracht gekregen terug te trekken op Helmond. Er wachtte een nieuwe opdracht en een hergroepering, De brigade had zware verliezen geleden in de strijd bij Son en Nuenen. Versterkt met een SS-bataljon, reserve-onderdelen van de Wehrmacht "luchtafweer" en een afdeling artillerie - de kanonnen moesten door gasgenerator auto's worden getrokken - zou deze strijdmacht onder bevel van de parachutisten-overste Walther nog een ernstige aanval doen op de corridor bij Veghel en Uden. Het was de "Kampfgruppe Walther" geworden.
Prinses Irene-brigade trekt binnen
Kort nadat de parachutisten van het 506e bataljon, de mannen die maandag Eindhoven hadden bevrijd, Nuenen waren binnengetrokken, arriveerden ook de beide Engelse flank korpsen. Het een kwam via Veldhoven, het ander over Heeze. Tegelijk met hen kwam de Prinses Irene-brigade, een in Engeland gevormd Nederlands onderdeel, dat aan de strijd om Frankrijk en België had deelgenomen. De komst van deze Nederlandse soldaten bracht Eindhoven opnieuw in feeststemming. Het bombardement van dinsdagavond had rouw en angst gebracht. De geruchten van sterke Duitse concentraties om de stad versterkten het gevoel van onzekerheid. De komst van een hechte, getrainde formatie landgenoten - die toevallig samenviel met een definitieve keer in de gevechtssituatie om de stad - betekende een garantie voor veiligheid.
De komst van de beide flank corpsen betekende ook het einde van de taak van de Amerikaanse bevrijders, de 101e luchtlandingsdivisie, in het gebied om Eindhoven. Voor hen bleef Hell's Highway echter nog een afschuwelijke realiteit: ze werden overgeplaatst naar de bedreigde steunpunten van St. Oedenrode en Veghel. Ze zouden er opnieuw te maken krijgen met de 107e pantserbrigade, die er - versterkt tot "Kampfgruppe Walther" - de 23ste september in zou slagen de corridor te doorbreken. Maar na een dag wisten de geallieerden - met verbazingwekkende snelheid, zoals Duitse stafofficieren later getuigd hebben - tot tegenactie over te gaan en de toevoerlijn te herstellen. Sind was van "Pantserbrigade 107" bijna de helft van de officieren gesneuveld. De rechterflank van de Engelsen, het Achtste Legerkorps, bereikte 19 september Leende, de 20ste Someren, de 22ste Weert, de 24ste Deurne en de 25ste september Helmond.
Het Twaalfde Legerkorps kwam bij Duizel op Nederlands gebied, bereikte de 19de september Veldhoven en nestelde zich op 20 september in Best en Oirschot.
Na Veghel gingen de Amerikaanse bevrijders van Eindhoven naar de Betuwe. Bij hun acties in Nederland hebben zij 3000 man verloren. Hiervan waren 752 gesneuveld. Juist toen de divisie toe was aan een welverdiend verlof in Frankrijk werd zij onverwachts tot een nieuwe taak geroepen: de verdediging van het Belgische Ardennen plaatsje Bastogne tegen het Kerst-offensief van de Duitsers. Na Bastogne telde de divisie nog 10.000 valide manschappen. De helft was in Europa afgevallen; gedood, gewond of krijgsgevangen.
Slag bij Overloon
General-Oberst Kurt Student voerde het bevel over de lijn Nijmegen-Roermond. Hij dirigeerde gevechtsgroep Walther naar het gebied van Overloon, ter bescherming van het Maas bruggehoofd van Venlo, als voortdurende bedreiging bovendien van de corridor. Daar konden de gepantserde strijdkrachten van Freiherr von Maltzan ten volle profijt trekken van het terrein. De 7e Amerikaanse Tankdivisie liep als eerste storm bij Overloon De strijd bleef onbeslist. Een tweede stormloop in oktober, nu door Engelse tanks, dreef de Duitsers over de Maas. Het was een van de zwaarste, bloedigste gevechten van de oorlog. De enige tankslag ook die op Nederlands gebied is uitgevochten.
Tankslag bij Eindhoven?
De Duitse en geallieerde gegevens vergelijkend, blijkt, dat de snelle actie van de Amerikanen een tankslag bij Eindhoven op of om 18 september heeft voorkomen. "Pantserbrigade 107" kreeg geen kans op maandagavond de stellingen om Eindhoven te betrekken, die de Britse opmars uit België had moeten stuiten. De verrassing van "Market Garden" heeft dus een dubbele betekenis voor de stad gekregen. Eindhoven werd niet alleen bevrijd, maar stad en streek zijn er waarschijnlijk door behoed voor een tankslag, die zelfs in Duitse ogen nog kort voor 18 september onvermijdelijk leek. Die tankslag is uiteindelijk, in plaats van bij Eindhoven, geleverd bij Overloon. Een oorlogsmuseum in dat Noordelijk Peeldorp herinnert nog aan dit wapenfeit. Het is tevens een plaats van bezinning op de waanzin van de oorlog.
"Market Garden" is in zijn doel mislukt. De Engelse parachutisten, die bij Arnhem waren geland, zijn nooit door de grondtroepen bereikt. Ze stuitten op sterke, toevallig aanwezige Duitse strijdkrachten. Slechts tweeduizend van de 10.000 mannen van de Eerste Engelse Luchtlandingsdivisie konden zich ten Zuiden van de Rijn in veiligheid brengen. Deze Engelse luchtlandingstroepen hadden de zwaarste opdracht.
Ze moesten het langer kunnen uithouden dan de beide Zuidelijker gelande Amerikaanse divisies. Ze hadden bovendien het nadeel van sterke tegenstand en de te grote afstand tot hun doel: de Rijnbrug bij Arnhem. Slecht weer belette de luchtstrijdkrachten te hulp te komen en voorraden en versterkingen uit te werpen. Vele Eindhovenaren hebben zich in de maanden tot de wapenstilstand geschaard in de rijen van de vechtende bevrijders. In deze stad zijn onder leiding van de verzetsstrijder Peter Zuid [= Jan Borghouts] uit de P.A.N. de Stoottroepen gevormd, die na een korte opleiding deelnamen aan de barre wintergevechten van 1944-1945. Anderen werden opgenomen in de zwaar gedunde rijen van de Amerikaanse luchtlandingsdivisie.
Voor de verschillende illegale groeperingen, die inmiddels "versterkt" waren door vele "ondergrondsen van het laatste uur", waarbij jammer genoeg elementen waren die zelfs deze naam niet verdienden, was ook een andere tijd aangebroken. Op de Emmasingel - in een Philipskantoor - zetelde de Staf-Zuid van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten. Hun commandant Z.K.H. Prins Bernhard der Nederlanden bracht op 23 september [in het boekje staat foutief 19 september] een bliksembezoek aan Eindhoven.
Uit het dagboek van een verzetsstrijder: "Ik heb niets meer kunnen schrijven. Er is zoveel gebeurd intussen. Door de aanwezigheid van een commando-zuid, waarvan wij te weinig wisten, zijn wij als plaatselijke staf, nadat ons stuk voor stuk alle taken ontglipten, in een luchtledig komen te hangen, wat voor velen onzer heel moeilijk te verteren is.
We zijn vrij, maar we weten amper meer wat dat betekent. Velen hadden daar andere verwachtingen van, maar welke dan? Na zolang op eigen Initiatief en eigen verantwoordelijkheid zoveel voor de vrijheid te hebben gedaan, kunnen ze dit alles niet verwerken. Dagelijks ontdek ik, dat er mensen zijn in mijn eigen omgeving, van wie ik dat nooit gedacht heb, die ontzaglijk goed werk hebben gedaan. Wat wisten we weinig van elkaar! Zorg voor de Joden, die er zoveel in Eindhoven ondergedoken waren, koeriersdiensten, sabotage-daden, illegale pers. Je hoort telkens nieuwe dingen, nu er geen geheimen meer zijn. Er is nu, in deze verwarring, maar één gedachte: het Noorden moet vrij en daar moeten wij hier toe bijdragen. Er schijnt nog via een bestaande lijn telefonisch contact te zijn met bezet gebied; konden we ze maar beloven, dat het niet lang meer duren zal...."
