Onderduiken-Eindhoven1940-1944

Onderduikers

Onderduiker is iemand die zich schuil houdt om te ontkomen aan arrestatie of deportatie. Eindhoven had begin 1940 ruim 113.000 inwoners, kende tijdens de oorlogsjaren vele soorten onderduikers.
Het ging meestal om: "het verbergen van personen op een adres waar zij niet geregistreerd stonden". Soms werden geheime ruimtes gecreëerd waar de onderduikers zich tijdelijk moesten schuilhouden. Vooral jonge kinderen namen deel aan een ‘pleeggezin’ en met valse papieren aan de familie toegevoegd en gingen vaak gewoon naar school.
Met een goed vervalste ID-bewijs of persoonsbewijs, kon men als een ander persoon gewoon vrij rondlopen en werken.
Zo'n duizend mensen zijn bij Philips ondergebracht, zogenaamd om te werken en met een valse ID. Hierdoor hadden deze personen een redelijk normaal leven geleid.
Het onderduiken gebeurde om te ontkomen aan de Arbeitseinsatz of Jodendeportatie. Ook studenten, politieke- of vakbondsmensen en militairen moesten onderduiken.
De meeste onderduikers waren niet actief in het verzet.

De bevrijding op 18 september 1944, zorgde ervoor dat relatief veel onderduikers in Eindhoven de oorlog hebben overleefd. Bijna alle Joodse inwoners die waren ondergedoken, overleven de oorlog. Ook de meeste van de "arbeitseinsatz" weigeraars hebben de onderduikperiode overleefd.
Hilda Verwey-Jonker heeft in het bevolkingsregister ruim duizend vervalsingen toegepast en daarmee vele duikers laten verdwijnen of een nieuw persoonsbewijs gegeven en daarmee levens gered.
Want: wanneer de onderduik ontdekt werd, werden de onderduikers direct gedeporteerd. Ook de onderduikgevers werden in bijna alle gevallen gevangengezet en stierven in kampen onder slechte of zware omstandigheden.
Het Strijpse onderduik-archief bevat zo'n 200 namen, zie documenten hieronder. Deze zijn aangetroffen in het Stadsarchief van Eindhoven.

Verhalen

Peter Buddemeijer vertelt in ED 16 september 2020 hoe zijn ouders een joods echtpaar, Godschalk onderdak boden op hun zolder, Lijmbeekstraat 217 Eindhoven. De woning is niet klein maar ook niet al te groot, zo’n 113 m². Geen 2e wc en toen nog een grote open zolder waar het Joods echtpaar verstopt werd. Was eigenlijk de speelplek van kinderen Buddemeijer, opeens verboden terrein, want volgens Peter’s ouders woonden daar tijdelijk Zwarte Piet. Toen de oorlog was afgelopen, vertelden mijn ouders "dat het geen pieten maar Joodse onderduikers waren". Ze hebben daar weken of maanden gezeten. Mijn ouders zorgden voor hen. Sjouwden emmers poep en plas van boven naar beneden, kookten voor hen en zorgden voor kleding. "We snappen nou nog niet hoe die mensen dat daarboven hebben volgehouden.”
Op een gegeven moment werd mijn moeder zenuwachtig, ze durfde het niet meer aan. Op Joodse onderduikers verborgen houden, stond de doodstraf. Midden in de nacht heeft vader hen toen naar Duizel gebracht naar een ander onderduikadres. Het echtpaar Godschalk overleeft de oorlog.

De Colet's hadden twee Joodse onderduikers. Ondanks het gevaar dat op de loer lag, werden er ’s avonds twee stoelen buitengezet. Dat was het enige moment waarop meneer en mevrouw Thalmann buiten kwamen. De rest van de tijd zaten ze binnen. We speelden spelletjes. Zo heb ik van hen leren kaarten en zij leerde beter Nederlands van mij.
De zolderkamer was hun onderduik vertrek, overdag zaten meneer Julius en mevrouw Henny Thalmann vaak beneden. ,,We hielden dan de gordijnen dicht. Steeds hoorden wij: 'Waarom zijn die gordijnen toch altijd dicht bij jullie, waait het soms hard door de kieren?' Ik zei niks. Het was ook niet gemakkelijk dat ik geen vriendinnetjes mee naar huis kon nemen. Dan kom je alleen te staan. Op school ging het niet goed met mij", vertelt later Riet de Rooij-Colet. ,,Dat kwam toch wel door de spanningen, denk ik." Het waren aardige mensen, maar ook wat afstandelijk. We noemden ze nooit bij hun voornaam, het was altijd 'mevrouw' en 'meneer'. "We werden met de onderduikers niet eigen mee." De Colet's hadden geen contact met de Eindhovense L.O.

De Duitser Bernard Erich Schäffner, geboren in Würzburg op 11 augustus 1918, woonde al jaren in Eindhoven en was onder andere mede-oprichter van Scoutinggroep De Roode Vlam in Eindhoven. Omdat hij Duitser was, werd hij opgeroepen om dienst te nemen in het leger. Door administratieve fouten van Nederlandse zijde voor de oorlog, was hij niet tot Nederlander genaturaliseerd. Hij is opgeroepen zich te melden bij de Constant Rebecquekazerne. Na twee nachten aldaar vluchtte hij. Via het verzet kreeg hij een ander persoonsbewijs en werkte hij tijdens de oorlogsjaren gewoon op het postkantoor aan de Begijnhof onder een totaal andere naam. Bron: https://vrijheid.scouting.nl/

Jan Kuitert, is geboren op de dag dat de Duitsers Nederland binnenvielen, namelijk 10 mei 1940. Hij vertelt dat hij zich kan herinneren en ook wel van latere verhalen die zijn ouders Jacob Kuitert en Aaltje Stavast in 1942, onderduikers in huis namen. Een dapper besluit, onderdak geven was niet zonder risico. De woningen aan de Heemskerkstraat, die inmiddels zijn vervangen door nieuwe woningen, waren niet groot en in de gehele buurt was een grote sociale controle. In die periode was het echter wel gebruikelijk dat er meerdere gezinnen of personen in een huis woonden. De woningnood was groot en door de oorlog waren er al veel huizen verwoest. Zijn vader was werkzaam bij Philips, onder andere belast met gloeilampen controle op de Lichttoren van Philips.
Een van de onderduikers was Henk Stavast, een broer van mijn moeder, die ik “Ome Henk" noemde. Waarschijnlijk was hij opgeroepen om in Duitsland te gaan werken. Naast "Ome Henk" was er nog een onderduiker op Heemskerkstraat 32. Het is een Zeeuwse jongeman. Die ik "Oom Pukke" noemde. Beide onderduikers zijn tot de bevrijding van het Zuiden van Nederland gebleven. Waarschijnlijk kreeg de familie Kuitert-Stavast extra steun in de vorm van bonnen en geld.

Hieronder meer verhalen en links naar verhalen.

De Eindhovens L.O. (Landelijke organisatie voor hulp aan onderduikers).

In Eindhoven zijn in de zomer van 1943 twee groepen die onderduikers helpen, één van Katholieke, één van Protestantse origine. Snel gaan ze samen werken, niet zonder gevaar. Na de arrestatie van Piet Goede (werkzaam Philips), november 1943, die op dat moment de LO leider van Eindhoven was, nam Jan Custers (werkzaam bij Philips NatLab) tijdelijk het L.O. leiderschap in Eindhoven over. Niet veel later nam Ad v.d. Holst en zijn echtgenote Johanna H. de Groot, de leiding over van november '43 tot februari 1944. Johanna begeleid diverse keren gestrande bemanningsleden van vliegtuigen over de grens. Zij ontvangt hiervoor een Amerikaanse oorkonde.
Holst en zijn vrouw moesten onderduiken, nadat zijn koerier in Venlo was opgepakt en door de SD onderdruk was gezet om een omschrijving van hem te geven. Opnieuw neemt J. Custers de leiding van de Eindhovense afdeling van de L.O. over. Uit elke katholieke parochie zat een geestelijke in de L.O., terwijl ook de predikanten in de Drentse buurt waren ingeschakeld. Ook uit de wijken waren vertegenwoordigers, zo komt Jacques Hermans, uit Strijp, in augustus 1943 in contact met de L.O.
Omdat veel archief vanuit Strijp bewaart zijn gebleven, is er veel informatie vanuit het Strijpse gezichtspunt.

Strijpse L.O. afdeling

1942 -1944

Jacques Hermans schrijft: "De snelle groei hiervan deed mij spoedig besluiten om P.J. Haagen, eerst onder de naam "Pierre", later "Tom" als koerier aan te zoeken. Mede door zijn werklust en vaderlandsliefde is de snelle groei van het verzet in onze wijk [Strijp] van Eindhoven, maar ook in Eindhoven, mogelijk geweest. Daar ik ook mijn zaak moest behartigen, nam ik J. Daamen "Johnie", in vertrouwen om mede de administratie te voeren. We hielden ons toen bezig met alle mogelijke werkzaamheden voor onderduikers. Het vervalsen van P.B.'s, het op valse papieren terug halen, of laten halen van distributiebescheiden, het inzamelen van gelden, en het verkregen geld zo goed mogelijk verdelen.Voor dit doel werd ook van degene die het missen kon fl.5.-- per bonkaart verlangd, daar wij dit geld voor steun aan onbemiddelden niet konden missen. De latere oprichting van het N.S.F. (Nationaal Steun Fonds) leidde automatisch tot opheffing van betaling van bonkaarten. Ook met de vervalsingen ging het beter, toen de interstedelijke koerier Dick F.C. (Dick Bolhuis) regelmatig kwam aanlopen. Inmiddels had ik contact opgenomen met de in onze wijk ook werkende personen, Onno (Rinzema) en X.X. (Walhout) deze werkten met diverse personen over geheel Eindhoven. Door L.O. werd contact gelegd bij Philips, op valse papieren werden daar door ons een duizendtal onderduikers ondergebracht, evenals bij diverse andere werkgevers ter plaatse. Tom had contacten bij Philips. Gevaarlijkere gevallen werden via de plaatselijke L.O. naar het platteland afgevoerd. Alle werkzaamheden hiervoor werden bij mij in het kantoortje achter de zaak (drogisterij en fotohandel "Het Kruispunt", Strijpsestraat 184), uitgevoerd. Helaas werd in oktober de plaatselijke leider van de L.O. Piet Goede gearresteerd, we konden op generlei wijze iets afdoende voor hem doen. Piet Goede werd opgevolgd door Ad. (A. v.d. Holst) en zijn echtgenote. Piet Goede werd opgevolgd door Ad. (A. v.d. Holst) en zijn echtgenote. Uiteindelijk kwam alles bij mij terecht. Aan allen werd verzocht niet meer aan te lopen dan strikt noodzakelijk was, alle af te werken papieren werden onder de mom van fotoafdrukken in fotozakjes in de zaak bij mij afgeleverd gehaald of gebracht. Daar het op vervalste bewijzen doen terughalen van distributiebescheiden was uitgelekt, kon dit niet meer geschieden.
Het aantal te verzorgen personen steeg nog steeds. Om een betere en veiligere verzorging te krijgen, werden door mij nog verschillende personen aangezocht, te weten "het Sieraad" Zeereerwaarde heer de Kroon, "de Bruin" Zeereerwaarde Pater Laurentius, “Wein" de heer Weinberg, "Gus" Gussenhoven, “Ley" de heer Wellink en de Zeer Eerwaarde Heer Roothans "Hans" welke laatste via Johnie (Jan) Daamen contact onderhield. Via Tom of de toen in opleiding zijnde koerier "Peter" P. Abrahams heeft fotoafdrukken in fotozakjes in de zaak bij mij afgeleverd of gebracht. In die dagen kwam ik ook in contact met "Sander" (Theo Dirks, leider van knokploeg "Sander"). De losstaande vereniging van Anne Rinzema, alias Onno en 7.07, P. Walhout met Pseudoniem X.X. en Coolen, Leonard A. met schuilnaam C.S. werd op een door mij geleide vergadering, na gemeenschappelijk overleg, verdeeld en ingelijfd bij de L.O. wijken. Rinzema, zelf nam speciaal de verzorging van joden ter hand, terwijl de anderen (Egbert Wever als W.19 en Willy Vos zich specialiseerden in het onderbrengen van jongens in hun buurt, zij hadden van het Drents dorp a.h.w. een groot doorgangshuis van Eindhoven gemaakt.

Eindhovenaren die onderduiken

De eerste die moeten onderduiken zijn personen uit de Joodse gemeenschap in Eindhoven, zomer 1942. J. van Oorschot, schrijft in: Eindhoven. Een samenleving in verandering, p.979: "Plaatselijk ontstaat een illegale organisatie, de zogenaamde "Jodencentrale" die na de eerste razzia's kans ziet 84 Eindhovense joden te laten onderduiken." Alle overleven de oorlog, behalve 2 jongens die naar een voetbalwedstrijd gingen en daar gepakt worden. Wie de "Jodencentrale" organiseerde is onduidelijk, misschien te koppelen aan het werk van ing. P. H.K. G. Cornelius of Anne Rinzema of ?

Van de 570 joden die aan het begin van de oorlog in Eindhoven woonden zijn er 251 vermoord, voornamelijk in Auschwitz en Sobibor. Daarnaast zijn ook 23 joodse patiënten van het Rijkskrankzinnigengesticht aan de Boschdijk omgebracht. Tijdens de oorlog hadden zich nog 339 joden in Eindhoven gevestigd, vooral afkomstig uit andere plaatsen in Nederland, om bij familie
te komen wonen. Aangenomen kan worden dat de meeste slachtoffers na een oproep naar Westerbork zijn gereisd. Het totale aantal slachtoffers dat ondergedoken was en werd ontdekt of verraden is niet bekend. Uit de getuigenissen van nabestaanden is gebleken dat er 17 slachtoffers in onderduik zijn verraden en 21 ontdekt, al of niet door verraad. Van 5 slachtoffers is bekend dat ze opgepakt zijn tijdens hun vlucht naar het buitenland. In totaal is 37% van de joodse Eindhovense inwoners om het leven gebracht. Eindhoven is daarmee samen met Tilburg een van de middelgrote steden met het laagste percentage slachtoffers, afgezet tegen het landelijk percentage van 75. Velen zijn gered doordat zij een goede band met niet-joodse inwoners hadden en op een onderduikadres de oorlog hebben overleefd. Ook zouden de Duitsers in Eindhoven niet zo fanatiek zijn geweest in het opsporen en arresteren van de joden. Zo zijn er geen aanwijzingen gevonden van grootschalige razzia's, zoals die in andere steden hebben plaatsgevonden. Bron scriptie Roof en rechtsherstel in Eindhoven https://www.ru.nl/sites/default/files/2023-08/rapport_joodse_onteigeningen_eindhoven.pdf

De meeste onderduikers in Eindhoven zijn personen die de Arbeitseinsatz, het werken in Duitsland, willen ontlopen. Hoeveel onderduikers er zijn geweest is onbekend. Veel Philips medewerkers zijn lange tijd "vrijgesteld" geweest van werken in Duitsland. Maar na de bombardementen op Philipsfabrieken waren veel arbeiders werkloos en zijn tussen juni 1942 en januari 1944 toch ruim 3300 verplicht in Duitsland te werk gesteld (Philips Biografie: Onder Duits beheer, p. 266,1997). Philips en arbeidsbureau doen vele pogingen om deze dwangarbeid te voorkomen. Zo'n duizend mensen krijgen bij Philips en andere bedrijven een soort "spookbanen".
De term gesauckeld komt regelmatig terug op gevonden briefjes uit die tijd. Gesauckeld staat voor onder dwang werken in Duitsland en na tijdelijke terugkomst te zijn ondergedoken. Deze naam komt van Ernst Friedrich Christoph Sauckel, hij was tijdens de oorlog de leider van de dwangarbeid in nazi-Duitsland, ter dood veroordeeld (en uitgevoerd) na de oorlog.

Het onderduiken van Joodse mensen vindt vooral in het najaar 1942 plaats, ze krijgen voornamelijk onderdak bij bekenden, pas later via hulp van L.O. De grote groep onderduikers die willen ontkomen aan de Duitse arbeidsinzet, groeit vanaf augustus 1943 flink. De Landelijke organisatie voor hulp aan onderduikers is vanaf november 1942 pas beter georganiseerd in Eindhoven. Diverse ondergedoken studenten zijn actief in het verzet ondanks dat Eindhoven dan nog geen universiteit heeft.

Ruim 200 duik- of onderduikersnamen die voorkomen op diverse documenten.

Onderduikers

Aarts
Abrahams
Alberts, Jan
Arends A.
Arends P.
Baas
Baaten
Baijen
Bandringa
Barrevoets
Bemmel, v
Berk, van den Johannes G.
Bies
Biet (m)
Biet (v)
Boerdonks
Bogers
Bok, de H
Bom
Bommel, v
Boom, v.d. of de
Bragt, v
Brand, v.d.Leendert
Braspennings
Breda, v
Broek, v.d.
Brouwer, de = Wim Kelder
Bruin, de
Bruin, Maarten de
Büdgen H ( schuilnaam Ven, v.’t)
Cadier
Cornelissen
Daal, v
Dartel, v
Deijk
Dey
Dijk , v
Dokters
Domb (k)
Domb (m)
Domb (v)
Dommelen v.
Donders
Dorst, Hubertus
Drenth
Drijver, Geert
Drudens (naam onduidelijk)
Duijzers
Dungen, v.d.
Eck, van Jan
Edens
Elderen
Elst, v.d.
Engelen, van
Folkers
Fouw, de
Francimond
Fransen
Gemert, Hendrikus van
Gennip, v
Gerrits
Geujen M.H.T.
Gevjen
Ghijssen
Greve, van
Groesen, N van
Grünfeld (m)
Grünfeld (v)
Grunsven, van

Onderduikers

Haagen
Haas, de
Ham, Gerard van
Harks
Henskens
Hest, v
Heugel, v.d.
Heutekom, v pseud. Haper, J van
Hillebrandt
Hollander
Holman
Houte, v
Hugers
Hulsman
Hurk, v.d.
Ideler
Iperen, v.
Jansen
Keijzer, de
Kemenade, v
Kinderen, der P.
Klinken, Barda van
Klinken, Reinder van
Klinken, Roelof van
Kluwers
Knoops
Knoops
Koeneman
Koomans, Leender
Kutmichael
Laak, v.d.
Laat, de
Lent, v
Ley, Jitse van der
Ley, Klaas van der
Linden, v.d.
Linneman
Louw, de
Louwers, Jan Markus
Lucee
Maas
Maurik, Jacob van
Melis
Merendonk, v.d.
Meulman
Meyer
Mierlo, v
Montijn
Moosdijk, v.d.
Muilenburg, Christan J.
Muilenburg, Johan T.
Mutsaers
Natris, de T.
Natris, de R
Niesthoven
Nouwens
Nuwenhoud
Oudjers, Jan
Paauw, de
Philippart
Piet
Pijs
Pluimers
Quakkelaar
Raaijmakers 3x?
Reemers
Rensen A.
Rijkens
Rijkens
Rijkers, Daniël
Rozenberg
Rozenfeld
Rubens
Ruijter

Onderduikers

Salomon (d) Dorij
Salomon (v) Gertrud
Sanders
Santvoort, v
Savenije (B.F. Savenije )
Schaafsma
Schaffner
Schipper
Schokker, A
Schuur, E
Schuurman, Bernard
Schuurman, Dirk
Serton
Siepel
Simons
Sintnicolaas
Slootmans
Smid
Smit
Smulders
Spaargaren
Sprengers
Staring
Stein (C. H. van der Steijn)
Stokkum, v
Straaten, Riet van
Straaten, Willem van
Swinkels
Tappel
Thaens
Theeboom
Tom (P. Haagen)
Tuijl, v
Ufkens
Vaan, de
Veen, van
Veldhoven, P N J. Van
Ven, v.d. J (!)
Verhagen
Verkuijlen
Vermeulen
Verton
Vieth
Visser, de
Vorstenbosch
Vries, de
Vrijmoed
Waarden
Wassermann (v)
Wassermann (m)
Waterman
Werveling
Wette, de
Wijs, de
Wijssmann (z)
Wijssmann E.M. / Weissmann
Woerkum
Wolde, v.d.
Wolde, v.d.
Wools (m)
Wools (v)
Wouters
Zondag
Zwaan

Mevrouw S. Wijtman-Vleer

Mevrouw S. Wijtman-Vleer: 'In de zomer van 1940 vingen mijn ouders Wijtman aan met illegale activiteiten. Als enige dochter hielp ik vooral mijn moeder, omdat zij de spil in het geheel was. Aanvankelijk hielp ik met het verspreiden van illegale bladen als Trouw. Die bezorgde ik al wandelend met mijn baby – verstopt onder het matrasje – bij vertrouwde adressen aan huis.

Het illegale werk bracht mijn moeder in contact met een Philips-employé werkzaam op Nat Lab., ing. P. H.K. G. Cornelius, een Duitser van origine die met een joodse was getrouwd. Hij hield zich vooral bezig met het vervalsen van persoonsbewijzen voor joden en onderduikers en het vinden van onderduikadressen. Toen hij vroeg of wij onze woning aan de Julianastraat daarvoor beschikbaar wilden stellen, hoefden we daar niet lang over na te denken.
Cornelius bracht mijn moeder in contact met de financier van zijn verzetsgroep, mevrouw Philips-Van Lennep. Eens per maand haalde mijn moeder geld bij haar op. In de "boekhouding” van mevrouw Sylvia Philips-Van Lennep getrouwd met Frits Philips, zo vernamen we na de oorlog, werd mijn moeder met de codenaam “Vleermuis” aangeduid.

Onze woning werd hoofdzakelijk als doorgangshuis gebruikt. Ook hebben wij er voor langere tijd tientallen onderduikers in huis gehad. Tijdens de bezetting was er veel loslippigheid onder de mensen, om maar te zwijgen van verraad. Daar zijn tal van joden het slachtoffer van geworden. Soms ook de helpers. Zo werd de familie Van der Wal uit onze buurt verraden en gearresteerd. Die hadden zes joden in huis. Het dag-en-nacht-parool was dan ook zwijgen en oppassen.
'In onze woning verstopten we wapens voor het echtpaar van Bruggen en we hielpen hen bij het zoeken naar onderduikadressen. Op een dag vernamen we dat we geen contact meer met hen moesten opnemen: de SD had hun illegale werkzaamheden ontdekt. Rien van Bruggen was met rechercheur Harry Aarts bij Tilburg in de val gelopen toen ze met geallieerde piloten op weg naar België waren. 'Na de oorlog hoorde ik dat ze verraden waren.' Beiden overleven de oorlog niet en worden in kamp Vught geëxecuteerd.

Het grootste probleem voor ons was het vinden van onderduikadressen. Heel wat Eindhovenaren durfden het niet aan een onderduiker in huis te nemen. Wekenlang waren we daarvoor soms op pad. En ik moet helaas zeggen dat sommige joden heel lastig of kieskeurig kunnen zijn. Ik herinner me een vrouw voor wie geen enkel adres naar haar zin was. Het was te klein of er was te weinig comfort. Velen daarvan raakten daardoor in moeilijkheden en werden opgepakt. Weer andere joden gaven blijk van wantrouwen tegenover ons. Voordat ze door ons werden ondergebracht, werd hun huisraad onder verschillende adressen verdeeld, zo van de linkerschoen hier en de rechterschoen daar. Dan waren de mensen in staat om te zeggen; jullie zoeken het verder zelf maar uit. Er waren na de oorlog ook mensen die zeiden: zoiets doen we nooit meer.
Na de bevrijding hielpen wij opnieuw joden. Nu die – nog in hun streepjespakken gekleed - uit de concentratiekampen terugkeerden en in het Veemgebouw van Philips werden opgevangen waar we hen moesten ontluizen. Ik vond het heel indrukwekkend hoe die uitgemergelde mensen, die nauwelijks konden staan, het Wilhelmus zongen. Wij hebben onze plicht gedaan en wisten vooral door de inzet van mijn moeder een groot aantal joden uit handen van de Duitsers te houden. Mijn moeder is nooit voor haar verzetswerk onderscheiden, ook niet postuum, en dat is iets wat mij nog altijd steekt.'

Aantal verhalen over en van Joodse onderduikers

Judith (geboren 1934) en Elise (geboren 1931) Kann bij de familie van Heel
https://www.eindhoven4044.nl/5/heel.html
Mozes Cohen (1899 - 1954), zijn vrouw Sophia Martina Leviticus (1902 - 1982) en hun zonen Ernest en Daniel bij de famile Schouwstra
https://www.eindhoven4044.nlSchouwstra.html
Joodse Mina van der Heim geholpen door familie Sprengers
https://www.eindhoven4044.nl/5/sprengers.html
Johanna de Paauw als 14 jarig Joods meisje duikt alleen onder in Eindhoven
https://eindhoven4044.nl/6/Paauw.html
Ella Schöndorff-Meyer & Edgar Simon Weinberg
https://www.eindhoven4044.nl/5/Spoelstra.html
De 12 onderduikers in de Hoogstraat 185
https://www.eindhoven4044.nl/6/Hoogstraat185.html
Sonja Khan bij familie Hoekstra
https://www.eindhoven4044.nl/5/hoekstra.html
De joodse gemeenschap van Eindhoven 1940-1945, uit 2003. door Phocas Kroon (1944 -2021)
Meer "onderduik verhalen" op: https://www.eindhoven4044.nl/nieuw.html

Codeboek dat tijdens de oorlogsjaren is gebruik: code, namen en duikbedragen voor de onderdak verleners. De adressen werden ergens anders bewaard. De namen van de uitbetaler en de contactman Rinzema en Wallhout zijn na de oorlog toegevoegd met potlood.

In deze bovenstaande lijst staan alle 21 Joodse onderduikers die door Strijpse onderduikcentrale zijn geholpen.

Lees het verhaal "de Pauw" (oorspronkelijke naam de Paauw) Johanna de Paauw, een meisje van 14 jaar alleen ondergedoken in Eindhoven.
Johanna de Paauw heeft als enige van haar familie de oorlog overleefd.

Ondergedoken op 22-7-1942 in Eindhoven. Joodse familie Solomon, Cliostraat 6 Amsterdam. De persoon die is achtergebleven op dit adres of niet gevlucht is Annie Beatrice Meier-Salomon, Zij is op 30 september 1942 vermoord in Auschwitz op 38 jarige leeftijd.

Gertud Solomon 5 -1-1881 en Dorij Solomon 10-10-1918 overleven en zijn ondergedoken Frankrijkstraat 425 (bij een slagerij)?

Niet iedere Joodse onderduiker redt het.

Phocas Kroon (1944 -2021) onderzocht de arrestatie van Joden in Eindhoven, volgens zijn onderzoek is er sprake van 22 gebeurtenissen waarbij in totaal 71 joden zijn gearresteerd.
In de processtukken staan bij de getuigenissen van 59 joden de namen genoemd.
Waarvan 11 uit Eindhoven , 21 van buiten Eindhoven (vooral Amsterdam) en 27 joodse patiënten van het Krankzinnigengesticht.
Hoe zijn de kleine 300 andere joodse slachtoffers van Eindhoven in Duitse handen terechtgekomen?
Veel joden hebben niet geweten welk lot ze tegemoet gingen, zij meldden zich gewoon voor het transport naar Westerbork.
Van de 800 voljoden (4 joodse voorouders) en niet gemengd gehuwd zijn er 330 vermoord.
470 hebben het dus overleefd door onder te duiken en een klein deel overleven de concentratiekampen en keren terug.
In een ander rapport schrijft Phocas Kroon: In Eindhoven woonden zo'n 900 Joodse mensen in 1940. Hiervan zijn er zo'n 600 die de oorlog hebben overleefd.

Lees bijzonderheden in de spreadsheet van Phocas Kroon als PDF of als Excel met allerlei extra gegevens.

Vierjarige Floortje Citroen en vele anderen redden het niet...

Eindhoven, 6 juli 1943. Leendert de Wit gaat die morgen naar een adres aan de Helmerslaan (Fränkel) om een joods kindje op te halen, dat daar tijdelijk is ondergebracht. Hij wil haar naar een nieuw onderduikadres brengen. Als hij heeft aangebeld wordt de deur opengedaan door Verweij, een rechercheur van de Eindhovense politie die voor de "Postenstelle Eindhoven" van de Sicherheitsdienst werkte. De Wit slaagt er niet in om te ontsnappen doordat hij niet tijdig het slot van zijn fiets kan openen en bovendien wordt hij met een revolver bedreigd. Hij wordt gesommeerd het huis binnen te gaan. De Wit en het joodse kindje worden door twee rechercheurs naar het politiebureau van Eindhoven gebracht. Het joodse kindje was de vierjarige
Floortje Citroen uit Amsterdam. Op 16 juli wordt zij samen met haar moeder in Sobibor vermoord.
Jacoba Louise Citroen-Sluijs zat met haar man ondergedoken in Barneveld. Hun dochter Florence Rosette (Floortje), was ondergebracht in Eindhoven. Omdat het adres in Barneveld te gevaarlijk werd, ging Jacoba Louise op zoek naar een ander adres. Op het station van Ede werd ze gearresteerd door twee leden van de Kolonne Henneicke. Ze had een brief ontvangen van het adres waar dochter Floortje tien dagen eerder was ondergebracht. In de brief was het adres in Eindhoven vermeld en
daardoor kon Floortje worden opgespoord. Floortje Citroen werd met haar moeder naar Westerbork gedeporteerd. Jacoba Louise Citroen-Sluijs

Waalre, 6 juli 1943. Twee uur nadat Leendert de Wit in Eindhoven is gearresteerd wordt zijn huis in Waalre bezocht door twee SD-ers uit Eindhoven, een Duitser en de rechercheur Verweij. Zij komen huiszoeking doen. De vijftienjarige zoon heeft tijdig de joodse onderduikers kunnen waarschuwen die zich snel verborgen hebben op de bovenverdieping. De huiszoeking leek niets op te gaan leveren maar op het moment dat zij weer wilden vertrekken werd een kreet van een van de onderduikers gehoord. De rechercheurs concludeerden dat er op de bovenverdieping mensen moesten zitten. Zij beklopten de planken en dreigden er door heen te schieten. De toestand was onhoudbaar en er kwamen negen onderduikers tevoorschijn. Er werd gebeld met de Postenstelle
Eindhoven: “We hebben negen joden gevonden, stuur de grote wagen maar”. Onder de gearresteerden waren de twee jonge kinderen van dokter Slager. Zij herkenden een van de rechercheurs als een patiënt van hun vader.
In het huis op de Julianaweg werden 9 personen gearresteerd, behorende tot een familie de Jongh uit Eindhoven, een gezin De Zwarte uit Amsterdam en mevrouw Slager met twee kinderen uit Eindhoven. Het echtpaar dat hen onderdak gaf wordt gearresteerd wegens “jodenbegunstiging”. Alleen de kinderen Slager, Jack Norbert Slager, 10 jaar en Leonora Greta Slager, 11 jaar overleefden de oorlog. Gesina de Zwarte, een twintigjarige verpleegster, dochter van Simon de Zwarte, was elders in Waalre ondergedoken en
kwam veilig door de oorlogsjaren.
Bron: Jan Bader "Kroniek van 'n vervolging"

Een Duitse politieagent werd hoofd SD Eindhoven

De SD afd. Eindhoven was gevestigd in de Paradijslaan 35. De SD-leden hadden als taak de Joden te arresteren.
Daarnaast waren ze ook betrokken bij arrestatie van mensen in bezit van een radio. Ook arresteerden ze mensen die anti Duitse of verzetsactiviteiten ondernamen of wie ondergedoken was om aan de arbeidsdienst in Duitsland te ontsnappen.
De afdeling bestond uit:
Wilhelm (Willy) Weber, hoofd SD Eindhoven, hij was oorspronkelijk een Duitse politieagent en woonde in Krefeld. Veroordeelt tot 19 jaar gevangenisstraf.

Bij de S.D.Wilhelm Frohnapfel, was Duitser en sneuvelde tegen het einde van de oorlog.

Nederlander: Adrianus Jacobus Jozef Wolterbeek (geb. 27-10-1901 in Breda), Wattstraat 4 Eindhoven. Adrianus Wolterbeek is veroordeeld tot 12 jaar gevangenisstraf. “Verdachte heeft bewust de vijand hulp verleend en meegewerkt aan de arrestatie van ondergedoken joden” en “ Verdachte heeft in meerdere gevallen bij huiszoekingen of arrestaties onnodige activiteiten getoond.”

Nederlander: Wilhelmus Antonius Adrianus Verweij (geb. 5-10-1906), Barrierweg 171 Eindhoven. Wilhelmus Verweij is veroordeeld tot vijf jaar “voor hulpverlening aan de vijand.”

Diverse foute agenten zoals Haasz hielpen de SD, allen zijn ontslagen. Na de oorlog zijn zo'n 40 Eindhovense agenten, wachtmeesters, (opper)luitenants en allerlei andere functies ontslagen, volgens de Nederlandsche staatscourant.

H. v.d.Berk - Zeelsterstraat 30
W. v.d.Boer - Schootschestraat 37
H. Bok - Lochemstraat 61
A. v.Deursen - Bootenlaan 69
W. Fraasen - Lochemstraat 67
P. v.Gent - Zutphenstraat 7
M. v.Groesen - Zutphenstraat 11
G. Hulsman - Kreugelstraat 46
F. Harks - Strijpschestraat 107
F. v.Hout - Hastelweg 67b
S. Helmonds - Kreugelstraat 37
J. Jordans - Halvemaanstraat 79
A. Verbakel - Hastelweg 107!
A. Verstraten - Hurkschestraat 17
P. Tiebaxs - Anjelierstraat 56
C. Voorkamp - Bomstraat 28
J. Teeuwen - Hastelweg 28
B. Vink - Strijpschestraat 163
H. Verwey - Ruurlostraat 11
J. Vorstenbosch - Botterstraat 17
A. d.Wijs - Lochemstraat 41
D. Schuurman - Schootschestraat 132
A. d.Grunt - Zeelsterstraat. 279
F. Pulles - Strijpschestraat 89
C.d.Brouwer - Schouwbroekscheweg 20!
A. v.Gemert - Schouwbroekscheweg 130
A. Tappel - Wilgenstraat 27
A. Versteyne - Lochemstraat 29
J. Voorjans - Schootschestraat 15
A. Rensen - Annastraat 25
P. d.Wolde - Apeldoornstraat 27
J. v.d.Boomen - Bootenlaan
J. v.d.Ley - Beukenlaan 10
K. v.d.Ley - Beukenlaan 10
J. v.d.Linden - Gelderlandplein 1
J. Swinkels - Gelderlandplein 20
R. v.Klinken - Zwaanstraat 2
W. d.Leeuw - Needestraat 18
H. Engel - Schouwbroekscheweg 31
F. Garenfeld - Zeelsterstraat 198

Rie Jansen helpt

Rie Jansen (doopnaam Maria) en Cor van Reuth waren zeer actief met het helpen van (joodse) onderduikers. Zij was begin veertig in de oorlogsjaren en woonde in de Paradijslaan 50 (huidige 22-C) Eindhoven. Rie was verpleegster en had door haar functie ook toegang tot het Eindhovense politiebureau. Zij kreeg daar hulp van de politieagent P.E. (Piet) Soethout en oud-burgerwachter J.Bogers. Zij smokkelde brieven en boodschappen naar buiten en zorgde dat sommige celbewoners opgenomen werden in het ziekenhuis en dan onderdoken. Ook op het gemeentehuis had zij veel contacten en met diverse ziekenhuizen en instellingen waar mensen tijdelijk werden ondergebracht. Zij onderhield nauwe contacten met de P.A.N. en andere verzetsleden in Eindhoven voor o.a. extra voedsel- en andere bonnen.

De namen in dit verslag van Rie en uit de studie "De joodse gemeenschap van Eindhoven 1940-1945", uit 2003.van Phocas Kroon (1944- 2021) zijn de daarin genoemde namen opgenomen in het onderstaande overzicht.

Volledige verhaal

Extra: 45 Eindhovenaren en anderen die (joodse) onderduikers hielpen en/of lid van de ondergrondse waren:

Bakker, hr. Eindhoven
Berge, ten dokter Eindhoven
Bogers politie Eindhoven
Broek, H. v.d. Ganzebloemstraat Eindhoven
Brouwer, G. Eindhoven
Bruggen van - Moorsel van Johanna Nicolaas Beetsstraat 41 Eindhoven
Bruining , Hajo Frankrijkstraat 40 Eindhoven
Demmink, H. Pasteurlaan 73 Eindhoven
Dings, fam. Valkenswaard
Dongen dokter Eindhoven
Gestel, A.A. van Strijpsestraat 122 Eindhoven
Heeswijk, J.F. van Botenlaan Eindhoven
Heyden, P.J. van der, Berg mevr. van de Eckartseweg 25 Eindhoven
Hoppenbrouwers, J.C. Woenselsestraat 454 Eindhoven
Jansen , M. Rie Pradijslaan 50 Eindhoven
Jansen Aalst
Kampers administrateur R.P.I Eindhoven
Kersemakers dokter Veghel
Lavrijssen , fam. Son
Leeuw, fam. de Eindhoven
Lindner, G.H.M. Balsemienstraat 8 Eindhoven
Loo, v.d. dokter Eindhoven
Los, Cornelis uit Den Haag Waalre
Mes en Scholten, fam. Hoogstraat 185 Eindhoven
Mooij , dr. A.M. geneesheerdirecteur Rijks Krankzinnigengesticht
Boschdijk 771 Eindhoven
Oppenheimer , J duikt onder in: Strobloemstraat 13 Eindhoven
Prins Rechtestraat Eindhoven
Rademakers gemeentewerken Eindhoven
Reuth , C.W.J. Cor. van verloofde Rie Jansen Eindhoven
Schaick, van gemeente Jacques Perkstraat 1 Eindhoven
Schellen, Ton - Best
Schraeder gemeente, afd. Inkoop Eindhoven
Soethout politie Eindhoven
Specken , dr. Jos L.H. St. Joseph ziekenhuis Eindhoven
Tinbergen Lerares Lorentzlyceum Eindhoven
Velden, W. van der Nuenen
Verwey- Jonker, Hilda Eindhoven
Vingerhoets dokter Helmond
Wijdeven, Dina van de Boschdijk 1073 Eindhoven
Wijk, J.H. van Eindhoven
Wit, L. de, Visser, Leuntje Waalre
Zennike, hr. Lieshout
naam? Dorpstraat 21c Someren

Onderduiken in Eindhoven tijdens de oorlog (1940-1944)

Onderduikers

Verhalen

De Eindhovens L.O. (Landelijke organisatie voor hulp aan onderduikers).

Strijpse L.O. afdeling

De helpers in Strijp

Financiering van het onderduiken

Eindhovenaren die onderduiken

Ruim 200 duik- of onderduikersnamen die voorkomen op diverse documenten.

Onderduikers

Onderduikers

Onderduikers

Codeboek Strijp

Aantal namen komen vaker voor, na de bevrijding zijn toevoegingen erop geplaatst.
J.S.H. Weinberg is bij de organisatie "Landelijk Herstel district Eindhoven verantwoordelijk voor de afhandeling van de uitgekeerden gelden. Ook een lijst met helpers stelt hij samen, zie namenlijst Landelijk Herstel.

Zoeken van adressen was moeilijk

In het boek B&W Rond de Tweede Wereldoorlog in Groot-Eindhoven
beschrijft Frans Dekkers, pagina 149 -151 de ervaringen op getekend door Mevrouw S. Wijtman-Vleer met hulp aan onderduikers en verzet.

Mevrouw S. Wijtman-Vleer

Joodse onderduikers in Eindhoven

Aantal verhalen over en van Joodse onderduikers

1943 E.M. Weissmann en F. Bies, 16- 6- 1898 / 29-2-1904 gevlucht uit Den Haag en ondergedoken en ondersteunt in Eindhoven

1943 F. Weissmann, 8-9-1924 gevlucht met zijn ouders uit Den Haag en ondergedoken en ondersteunt in Eindhoven. (

Codeboek dat tijdens de oorlogsjaren is gebruik: code, namen en duikbedragen voor de onderdak verleners. De adressen werden ergens anders bewaard. De namen van de uitbetaler en de contactman Rinzema en Wallhout zijn na de oorlog toegevoegd met potlood.

Ondergedoken op 22-7-1942 in Eindhoven. Joodse familie Solomon, Cliostraat 6 Amsterdam. De persoon die is achtergebleven op dit adres of niet gevlucht is Annie Beatrice Meier-Salomon, Zij is op 30 september 1942 vermoord in Auschwitz op 38 jarige leeftijd.

Niet iedere Joodse onderduiker redt het.

Vierjarige Floortje Citroen en vele anderen redden het niet...

De rol van de Sicherheits Dienst (S.D.) afdeling Eindhoven bij de joden vervolging 1940-1944

Phocas Kroon (1944 -2021) onderzocht ook de S.D. in Eindhoven.

Een Duitse politieagent werd hoofd SD Eindhoven

Gewestelijk Arbeidsbureau Eindhoven

Het verzet van ambtenaren en werknemers bij Gewestelijk Arbeidsbureau Eindhoven.
Lees: https://eindhoven4044.nl/10/arbeidsbureauEindhoven1941.html

1944 vervalst ausweis met stempel Gewestelijk Arbeidsbureau Eindhoven

1944 vervalst ausweis met stempel Gewestelijk Arbeidsbureau Eindhoven

Zij die hun nieuwe T.B. bezitten

Voorbeelden stempels waarmee valse documenten werden gemaakt.

Voorbeelden stempels waarmee valse documenten werden gemaakt.

Voorbeelden gemeentelijke stempels waarmee valse documenten werden gemaakt.

Rie Jansen helpt

Onderduiken in Eindhoven tijdens de oorlog (1940-1944)

Onderduikers

Verhalen

De Eindhovens L.O. (Landelijke organisatie voor hulp aan onderduikers).

Strijpse L.O. afdeling

De helpers in Strijp

Financiering van het onderduiken

Eindhovenaren die onderduiken

Ruim 200 duik- of onderduikersnamen die voorkomen op diverse documenten.

Onderduikers

Onderduikers

Onderduikers

Codeboek Strijp

Aantal namen komen vaker voor, na de bevrijding zijn toevoegingen erop geplaatst. J.S.H. Weinberg is bij de organisatie "Landelijk Herstel district Eindhoven verantwoordelijk voor de afhandeling van de uitgekeerden gelden. Ook een lijst met helpers stelt hij samen, zie namenlijst Landelijk Herstel.

Zoeken van adressen was moeilijk

In het boek B&W Rond de Tweede Wereldoorlog in Groot-Eindhoven beschrijft Frans Dekkers, pagina 149 -151 de ervaringen op getekend door Mevrouw S. Wijtman-Vleer met hulp aan onderduikers en verzet.

Mevrouw S. Wijtman-Vleer

Joodse onderduikers in Eindhoven

Aantal verhalen over en van Joodse onderduikers

1943 E.M. Weissmann en F. Bies, 16- 6- 1898 / 29-2-1904 gevlucht uit Den Haag en ondergedoken en ondersteunt in Eindhoven

1943 F. Weissmann, 8-9-1924 gevlucht met zijn ouders uit Den Haag en ondergedoken en ondersteunt in Eindhoven. (

Codeboek dat tijdens de oorlogsjaren is gebruik: code, namen en duikbedragen voor de onderdak verleners. De adressen werden ergens anders bewaard. De namen van de uitbetaler en de contactman Rinzema en Wallhout zijn na de oorlog toegevoegd met potlood.

Ondergedoken op 22-7-1942 in Eindhoven. Joodse familie Solomon, Cliostraat 6 Amsterdam. De persoon die is achtergebleven op dit adres of niet gevlucht is Annie Beatrice Meier-Salomon, Zij is op 30 september 1942 vermoord in Auschwitz op 38 jarige leeftijd.

Niet iedere Joodse onderduiker redt het.

Vierjarige Floortje Citroen en vele anderen redden het niet...

De rol van de Sicherheits Dienst (S.D.) afdeling Eindhoven bij de joden vervolging 1940-1944

Phocas Kroon (1944 -2021) onderzocht ook de S.D. in Eindhoven.

Een Duitse politieagent werd hoofd SD Eindhoven

Gewestelijk Arbeidsbureau Eindhoven

Het verzet van ambtenaren en werknemers bij Gewestelijk Arbeidsbureau Eindhoven.Lees: https://eindhoven4044.nl/10/arbeidsbureauEindhoven1941.html

1944 vervalst ausweis met stempel Gewestelijk Arbeidsbureau Eindhoven

1944 vervalst ausweis met stempel Gewestelijk Arbeidsbureau Eindhoven

Zij die hun nieuwe T.B. bezitten

Voorbeelden stempels waarmee valse documenten werden gemaakt.

Voorbeelden stempels waarmee valse documenten werden gemaakt.

Voorbeelden gemeentelijke stempels waarmee valse documenten werden gemaakt.

Rie Jansen helpt

Aantal namen komen vaker voor, na de bevrijding zijn toevoegingen erop geplaatst.
J.S.H. Weinberg is bij de organisatie "Landelijk Herstel district Eindhoven verantwoordelijk voor de afhandeling van de uitgekeerden gelden. Ook een lijst met helpers stelt hij samen, zie namenlijst Landelijk Herstel.

In het boek B&W Rond de Tweede Wereldoorlog in Groot-Eindhoven
beschrijft Frans Dekkers, pagina 149 -151 de ervaringen op getekend door Mevrouw S. Wijtman-Vleer met hulp aan onderduikers en verzet.

Het verzet van ambtenaren en werknemers bij Gewestelijk Arbeidsbureau Eindhoven.
Lees: https://eindhoven4044.nl/10/arbeidsbureauEindhoven1941.html