Petrus Jacobus (Piet) Haagen ("Tom")
8 september 1921 Eindhoven
19 augustus 1944 Vught
Schuilnaam "Frans van Gennip"
Piet Haagen is in Eindhoven geboren en opgegroeid in omgeving van de Molenstraat. Het gezin woont op nummer 9. Begin 1940 ging hij in dienst van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL), met de bedoeling luchtfotograaf te worden. Hij is 18 jaar wanneer de Duitsers Nederland binnenvallen en het vertrek naar Indië niet meer doorgaat. Men wilde Piet verplichten in Duitsland te gaan werken. Door in de Limburgse mijnen te gaan werken, om opgeleid te worden voor mijnwerker, kon hij aan de Duitse "arbeitseinsatz" ontkomen. Als mijnwerker hoorde hij van de Engelse aanval op Dieppe op 19 augustus 1942. Vele dachten (onterecht) dat dit het begin was van de bevrijding van Europa. Deze Engelse "proefaanval" mislukt. Piet en een aantal anderen vertrekken uit Limburg, ook omdat ze wederom gevaar lopen en om tewerkgesteld te worden in Duitsland. Hij gaat terug naar Eindhoven, en duikt min of meer onder. In april 1943 kwam Piet Haagen in contact met Jacques Hermans. Hij gaat lotgenoten helpen eerst enkele, daarna tientallen uiteindelijk honderdtallen. Al snel is hij de tussenpersoon en overbrenger van bonkaarten, geldelijke steun en vervalsing van persoonsbewijzen. Hij nam deel aan vele gevaarlijke en nachtelijke tochten om vliegtuig bemanningsleden terug naar Engeland te helpen. Ook geeft hij morele steun en is gangmaker en bedenker van allerlei parodie liedjes op de moffen.
Samen met H. Engelen van Philips zette hij een "arbeidsbeurs" op. Hierdoor konden vele onderduikers bij Philips gaan "werken", ze kregen een inkomen, een nieuwe persoonsbewijzen en onderdak. Een oud-medewerker herinnerde zich: "De zaak barstte bijna van de onderduikers en van mensen die van de straat moesten." Ik zat op een afdeling waar onder andere een judoleraar, een concertpianist en wat studenten zaten. Wat zij deden? Niks. We deden spelletjes, bridge, de dames breiden en haalden weer uit, en we volgden op grote kaarten het verloop van de oorlog. We hebben nog nooit zo goed aardrijkskunde geleerd." (Bron onder Duits beheer, blz. 265.)
Hermans schrijft hierover: "Door Tom werd contact gelegd bij Philips, op valse papieren werd daar door ons een duizendtal onderduikers ondergebracht, evenals bij diverse andere werkgevers ter plaatse."
De duikgegevens van Tom
Ze omschrijven hem als: "Zeer principiële duiker"; politiek volkomen betrouwbaar; verblijf onbekend; ondersteuning fl. 20 per week; moet blijvend gesteund worden, was zelfstandig buiten gezin (als illegale werker); ongehuwd.
Gezocht door Gestapo en anderen (lid knokploeg etc.)
verder staat zijn geboortedatum erop: 8.9.1921
232 is zijn duiknummer en Johny = J.M.Daamen is zijn contactpersoon, Daamen
Persoonsbewijs E14 /087094
Nadere gegevens: Pieter onleesbaar straat 19 (later toegevoegd)
Ook zijn broer Johan Haagen (27-6-1918) is ondergedoken. Hij was ontvlucht tijdens een transport.
Tom heeft vele persoonsbewijzen. E14 /087094 is zijn enige echte.
Het persoonsbewijs op naam van Frans van Gennip ontbreekt hier, dat had hij bij zich tijdens zijn arrestatie.
Tom bij Philips als G.P. Koning en als Haagen.
Lijnkaart van Amsterdam als P. van Gennip
Tom als G.P. Koning en als Pieter de Leeuw
Piet Haagen, op deze foto zo'n 23 jaar. Natuurlijk onverstandig om zo'n foto in oorlogstijd te maken, maar zijn jeugdige trots overwint het mogelijke gevaar. Hij heeft onder andere meegewerkt bij de overval op het distributiekantoor te Bladel en hier zien we een deel van de buit.
Piet Haagen alias Tom met de buit van distributiekantoor Bladel.
Als jongen van negentien jaar werd hij koerier van de verzetsgroep en zijn taak bestond voornamelijk in het afhalen van bonkaarten en deze bezorgen aan de onderduikers op hun duikadressen. Meestal ging dit via een contactman op het distributiebureau. Het ging allemaal nog gemoedelijk en de bezetter had er nog geen weet van, dat de verzetsgroep al zo wijd vertakkingen had.
En Piet was brutaal. Toen hij eens met een heel pak bonkaarten op de fiets over de Vestdijk reed, ontmoette hij bij het Binnenziekenhuis de chef van de S.D. voor Eindhoven, Herr Weber. Heil Hitler", riep Piet naar Weber en stak zijn arm als begroeting horizontaal uit...Heil Hitler", antwoordde Weber, die blij was een Nederlander te ontmoeten, die toch iets begrepen scheen te hebben van het Nationaal Socialisme, door Hitler gepreekt. Maar de Nederlanders langs de weg uiten verwensingen naar de jongeman, die voor alle veiligheid zijn bonkaarten maar in Volk en Vaderland verpakt had.
In het Drentse dorp werkte in Strijp de kerngroep Egbert Wever (schuilnaam Eb ) al geheel zelfstandig, voordat contact werd gelegd met de hoofdleiding van de P.A.N. Drie Franse ontsnapte krijgsgevangenen zwierven al ruim 14 dagen radeloos rond in Eindhoven. Zij zaten hulpeloos in de Antoniuskerk en wisten niet wie er te vertrouwen was. Piet Haagen (Tom) haalde Tante Mietje (Maria Maas) er bij, zij sprak goed Frans, die met de eenvoudige woorden: * "Vous confiez vous à ces hommes, ils se sont confiès à vous", alle argwaan en aarzeling waren weggevaagd. Daarna regelde de P.A.N. onderduikorganisatie: voedsel, kleding, onderdak, een tolk en papieren, waarna grensoverschrijding kinderspel werd. *"Je neemt deze mannen in vertrouwen, zij nemen jou in vertrouwen."
Hermans: De snelle groei hiervan deed mij spoedig besluiten om P.J. Haagen, eerst onder de naam "Pierre", later "Tom" als koerier aan te zoeken. Mede door zijn werklust en Vaderlandsliefde is de snelle groei van het verzet in onze wijk van Eindhoven, maar ook in Eindhoven, mogelijk geweest.
Hermans schrijft: We hielden ons toen bezig met alle mogelijke werkzaamheden voor onderduikers. Het vervalsen van P.B.'s, het op valse papieren terug halen, of laten halen van distributiebescheiden, het inzamelen van gelden, en het verkregen geld zo goed mogelijk verdelen. Voor dit doel werd ook van degene die het missen kon fl.5.-- per bonkaart verlangd, daar wij dit geld voor steun aan onbemiddelden niet konden missen. De latere oprichting van het N.S.F. (Nationaal Steun Fonds) leidde automatisch tot opheffing van betaling van bonkaarten.
De noodzaak om zelf voor bonkaarten legitimatiepapieren en dergelijke te gaan zorgen kwam steeds meer naar voren. Ook en niet in de laatste plaats was er behoefte aan valse en echte P.B.'s. Er was door mij in samenwerking met Tom reeds een aantal foto-clichés vervaardigd voor Ausweisen en P.B.'s de zogenaamde A.35 serie tweede druk, deze voldeden echter niet voor ernstige gevallen. Er moesten originele P.B.'s komen en ook zegels hiervoor. Na een aantal besprekingen, kwamen we (Jan, Jo, Tom, Dick, Theo en Wim) tot een goed opgezet plan voor een overdag-overval op het gemeentehuis te Eersel.
Eind 1943 echter werd de grond heet onder de voeten van Piet Haagen. De S.D. was al langer hoe meer tot de overtuiging gekomen. dat het Nederlandse volk toch niet zo tam was als het in 1940 wel leek. Nederland was bij de overrompeling door de bezetter geslagen, maar niet verslagen. Piet Haagen werd door de S.D. gezocht als een niet gewenste indringer in zaken van de bezetter. En niet alleen dat. Men had aanwijzingen, dat hij opzettelijk saboteerde. Op een dag herkende men hem, toen hij in de Molenstraat liep. Piet droeg een beige regenjas, van binnen zo goed als wit, gemaakt van beddenlakens en later waterdicht gemaakt. Het was de bekende "oorlogsjas", zoals die door velen gedragen werd. Zodra hij in de gaten had, dat de S.D. hem op de hielen zat, kroop hij over een schutting van de gemeentelijke opslagplaats. Het ,,halt of ik schiet" had hij niet afgewacht en de twee schoten die afgevuurd werden, miste hem. Snel trok hij achter de schutting zijn regenjas uit, stopte die in zijn boekentas en gooide het hele geval in een rioolbuis. Een andere Piet vluchtte op een rijwiel, dat hij ergens in de buurt zag staan. Bonnenkraak,
Het vervoeren en verzorgen van piloten had enige omvang gekregen. Door Roelf Looij was hij in "pilotenwerk" terechtgekomen. Het vervaardigen van de valse Nederlandse en Belgische Persoon bewijzen, evenals het maken van de foto's en afdrukken hiervoor, geschiedde bij mij deels door mij [Jacques Hermans] en Tom.
Piet Haagen is als "Tom" bij diverse sabotage activiteiten betrokken, sommige mislukten zoals aanslag met flesjes fosfor op de afdeling bevolking van het gemeentehuis. De brand richtte geen schade aan. Het overvallen van het distributiekantoor te Eindhoven is ook mislukt.
Toen hij verzocht werd op 17 maart 1944 deel te nemen aan een overval op het distributiekantoor te Eersel, stelde hij zich beschikbaar. Het plan werd tevoren precies in elkaar gezet. De situatieschets werd bekeken en de distributie ambtenaren van Eersel werden een voor een op hun betrouwbaarheid onder de loep genomen. Toen kon de slag beginnen. Met vier man ging het naar het distributiekantoor, Daar de overval overdag moest plaatsvinden, had de vrouw van Jacques zwarte hoezen gemaakt om over de gezichten te trekken en zich zo onherkenbaar te maken. De overval mislukte, doordat de dienstdoende marechaussee kans zag het revolver te bemachtigen.
Wel lukt het door middel van springstof afkomstig van de mijnen, werden twee hoogspanningsmasten opgeblazen bij Acht door Tom, Jan, Frits en Wim, bij Heeze door de K.P. van Frits. Echter de stroomonderbreking is maar kort.
Een succes is de overval op het distributiekantoor te Bladel op 16 juni 1944 werd uitgevoerd door Jan, Tom, Sander, Jan C., Jan H, Reeks, Leo en Riek.
De buit werd na enige tijd bij mij afgeleverd ter verdere verdeling onder de L.O.
Het grootste succes is toch wel de hulp aan onderduikers, waar alles mee begonnen is.
Trivia:
Piet Haagen zong diverse bravoure nummers van het vaderlandse repertoire: De wenende baby, De meid van de bakker, Het ruikt naar en het liedje: De oude gitaar aan de wand.
Staand v.l.n.r. :
1 Ome Jan = Roelf Looij met leren jas = Jan van Zeeland = Jan Knok.
2 Ric Avis, 2e van links met stropdas = H.J. Avis = Roel van Brabant.
3 Tom = Piet Haagen als een pseudo-politieman gekleed.
4 Willy Vos , Kootwijkstraat 16.
Geknield:
5 Wevers = Egbert Wever, Plataanplein 7 = Eb = W.19
6 Waarschijnlijk Anne (Onno) Rinzema.
7 Luit of Luut Broer, Venstraat 77, Eindhoven.
8 Teser is waarschijnlijk G. Theres uit groep Ko (met Egbert Wever).
foto familie Avis (Joost)
Achter op de foto staan de namen: staand v.l.n.r. :
1 Ome Jan = Roelf Looij met leren jas = Jan van Zeeland = Jan Knok.
2 Ric Avis, 2e van links met stropdas = H.J. Avis = Roel van Brabant.
3 Tom = Piet Haagen als een pseudo-politieman gekleed.
4 Willy Vos , Kootwijkstraat 16.
Geknield:
5 Wevers = Egbert Wever, Plataanplein 7 = Eb = W.19
6 Luit of Luut Broer, Venstraat 77, Eindhoven.
7 Teser is waarschijnlijk G. Theres uit groep Ko (met Egbert Wever).
De foto gemaakt door Anne (Onno) Rinzema waarschijnlijk voorjaar 1944.
foto archief Jacques Hermans
Piet Haagen
Op zaterdag 8 juli 1944 wordt Harry’s wagen, met daarin verzetskameraden Harry Aarts, Jan Brunnekreef en Piet Haagen (waarschijnlijk als politieman verkleed en persoonsbewijs "Frans van Gennip") en twee geallieerde Canadezen piloten, Frayser en McFayden op de achterbank, bij Moergestel aangehouden.
Een luitenant van de Wehrmacht meldt dat hij met zijn patrouille op het kruispunt Oisterwijk-Tilburg in Moergestel een DKW-personenauto met een Nederlands kenteken heeft aangehouden. De auto staat op naam van de Eindhovense gemeentepolitie. Het voertuig en de vijf inzittenden zijn meegenomen naar de commandopost van het detachement in Moergestel.
Volgens hun persoonsbewijzen zijn drie inzittenden, Nederlanders, waaronder de bestuurder die politieman zegt te zijn en dit met papieren kan aantonen. Twee andere inzittenden spreken Engels. Het is een verdacht gezelschap en in de auto zijn twee pistolen gevonden.
Als Schönfeld voldoende zekerheid heeft dat de twee Engelssprekende arrestanten luchtmachtmilitairen zijn, verzoekt hij de Luftwaffe in Gilze-Rijen om ze over te komen nemen, zodat ze door deskundigen van de Abwehr verhoord kunnen worden. De piloten Fraser en McFayden zijn bij de aanhouding krijgsgevangen gemaakt en zullen de oorlog overleven.
Robert McFayden (Duncan) schrijft na de oorlog een brief of zie hieronder originele brief over de aanhouding in Moergestel: :
We passeerden Eindhoven zonder avontuur en hadden bijna de buitenwijken van Tilburg bereikt toen we een rood licht zagen op de weg die voor ons lag. Tom had een revolver in zijn hand die hij liet liggen langs de achterkant van de zitplaats – en je kunt je zeker die wilde gloed die hij in zijn ogen had wel inbeelden. Toen wij het licht bereikten, was het niet om de gewone ene Duitser te ontdekken, zoals ik verwacht had, maar een wegversperring van zes personen – een machinegeweer, twee geweren en natuurlijk de altijd aanwezige revolvers. Zo gauw Tom de sterkte van de versperring zag, liet hij het pistool vallen en verborg het onder het kussen van de achterste zitplaats. Intussen had Harry de papieren voor de wagen en zijn eigen pas overgegeven. Lees de gehele brief hieronder verder.
De piloten zijn onmiddellijk door de mand gevallen omdat zij geen Nederlands spreken. De dag erop wordt ook Coba gearresteerd met drie piloten die in haar huis worden aangetroffen. De piloten worden direct doodgeschoten.
Harry Aarts, Jan Brunnekreef en Piet Haagen zijn erg fors verhoord. Van Harry staat vast dat hij na vreselijke martelingen, men wilde alles van hem weten, niet heeft gepraat. Nadien worden ze naar kamp Vught gebracht. De ouders van Piet Haagen proberen in Eindhoven te achterhalen wat er gebeurd is, zie PDF
De gevolgen van hun aanhouding zijn groot voor het Eindhovense verzet:
1) Na dit mislukte piloten transport van Harry en Tom is Rien van Bruggen in zijn woning, Nicolaas Beetsstraat 41 op 9 juli 1944 door de SD gearresteerd naar Haaren gebracht.
2) Ook de Eindhovense rechercheur Joh.de Rooij werd een dag later gearresteerd wegens het verlenen van hulp aan joden en het vervoeren van piloten. Hij is naar het kamp Vught overgebracht, de politieman de Rooij heeft de oorlog overleefd.
3) Die zondagochtend van 9 juli 1944 stapte chef Willy Weber van de Sicherheitsdienst bij de winkel van Jacques naar binnen, hem werd gevraagd: "Sind Sie Herr Jacques Hermans".... Jacques wordt een tijd vast gehouden, kan zich eruit kletsen en duikt tot half augustus onder.
4) Ook in Tilburg en omgeving vinden diverse arrestaties en doden plaats zoals bij Coba Pulskens.
Op 19 augustus 1944, om half negen in de avond, wordt Harry samen met Rien van Bruggen en Piet Haagen gefusilleerd. Jan Brunnekreef komt een jaar later om in Neuengamme of ergens anders.
Overlijdensbericht gaat naar de Pastoor dr.J.M.M.Maas
Piet Haagen, woonde Molenstraat 9 een van de lage huizen.
Rechts de fabriek van leerlooierij Keunen.
Deze Amerikaanse persfoto van 28 september 1944, heeft de tekst: "Twee Nederlandse mannen slepen een Nederlandse vrouw door een zijsteegje in Eindhoven. Ze hadden haar herkend als de maîtresse van een Duitser". De woede in deze straat was nog groot door het oppakken en onzekerheid van het lot van Piet. De P.A.N. heeft kaal scheren van "foute" vrouwen altijd afgekeurd. Ook bij Eindhoveninbeeld is daar discussie over bij deze foto. Pieter Janssen schrijft: " In het midden van het rijtje huizen aan de linkerkant woonde toentertijd mijn "tante Mieke". Haar zoon Piet was ongeveer een maand eerder opgepakt door de Duitsers toen hij met zijn auto bij een controlepost werd tegengehouden. In die auto zaten ook twee Engelse piloten. Hij is naar het kamp Vught overgebracht en dat is het laatste van wat er van hem bekend is. Ondanks jarenlang onderzoek is er nooit een spoor van hem [zijn lichaam] gevonden. Bij "tante Mieke" is tot haar dood, de deur nooit meer op slot geweest."
Bron EIB
Jacques Hermans schrijft in het weekblad De Zwerver in 3 augustus 1946 een memorandum over Petrus Jacobus Haagen.
Eindhovense helden voor het vuurpeloton. Eindhovens dagblad 19 augustus 2015
Kaart met foto Piet Haagen, die verkocht werd tijdens Piet-Haagen-tocht.
Opbrengst ging naar stichting 40-45
Vergeten doen wij niet, de Nederlandse zonen
Die vielen voor ons land, wie weet hoeveel per dag
God kwam hun werk uiteindelijk bekronen
Want door hun dood, herleefde onze vlag
H. v.d. B
In Eindhoven is naar Piet Haagen genoemd: Piet Haagenlaan
In Best is naar Piet Haagen genoemd: P.J. Haagenstraat
Na de oorlog is nog een of twee keer een "Piet-Haagen-tocht" gehouden om te herdenken en geld te verzamelen voor de gevallen illegale strijders. 2 juni 1946 was de eerste wandeltocht van 25 en 15 kilometer. Meer info in PDF
Bronnen
archief PAN o.a https://www.eindhoven4044.nl/4/Tom.pdf
Brief van Robert Duncan MacFayde: https://www.eindhoven4044.nl/3/brief.html
Eindhovens dagblad 19 augustus 2015
De Zwerver van 3 augustus 1946 online op https://lo-lkp.nl/
Artikel in tijdschrift (titel onbekend) over Piet Haagen, klik hier