Vijftien jaar tegen de agent Mosterd geëist.
Een zaak met duistere achtergronden.
Artikel in Eindhovensch dagblad 23-5-1947
In de vroege ochtenduren van de 22ste februari 1944 drongen vier Eindhovense politie-beambten, onder wie de opperwachtmeester Mosterd en Kooman, de woning binnen van de burgemeester van Ursem (N.H.), waar zij vier personen arresteerden. Drie van hen, n.l. het echtpaar Koster en mej. Sophia Philips waren van Joodse afkomst en werden via Eindhoven naar Westerbork en vandaar naar Polen gezonden. Slechts mej. Philips bleef leven. De vierde, de ondergedoken student Jan Bakhuis, werd naar Amersfoort gezonden. Dit alles gebeurde volgens aanwijzingen van W.H. (Frans) Weyers, een zwager van de burgemeester. Voor dit feit, gecombineerd met roof van goud en edelstenen ter waarde van vermoedelijk twee ton, eiste de procureur-fiscaal bij het bijz. gerechtshof te Amsterdam donderdagmiddag na een bewogen zitting tegen Mosterd en Weyers ieder vijftien jaar gevangenisstraf met aftrek van voorarrest.
Eindelijk is dan de affaire Mosterd, die in Eindhoven reeds zoveel stof had doen opwaaien, door het gerechtshof behandeld. Mosterd's rol tijdens de bezetting is op de zitting voor een groot deel van zijn geheimzinnig waas ontdaan, doch de vreemde entourage om dit geval is helaas nog even vaag gebleven als voorheen.
Reeds tijdens de oorlog waren tegen Mosterd ernstige verdenkingen gerezen een illegaal blaadje "Men zij gewaarschuwd" noemde hem zelfs een S.D. spion doch anderen zwoeren bij Mosterd, omdat hij zich naar hun mening voortdurend bij de S.D. vertoonde, ten einde goede dingen voor de burgerij te doen.
Na de bevrijding werd Mosterd gearresteerd, maar kort daarop weer vrijgelaten. Opnieuw gearresteerd en hij werd wederom vrijgelaten. Zelfs een derde keer werd Mosterd in arrest gesteld, doch evenals de vorige keren werd hij ook toen weer na korte tijd in vrijheid gesteld.
Dit alles gebeurde in Eindhoven. Ten slotte greep de Politieke Recherche Afdeling uit Alkmaar in en arresteerde Mosterd voorgoed.
Wat was de reden voor deze vrijlatingen?
De rechercheur van Stuivenberg, hierover als getuige ondervraagd, verklaarde, dat hij na de bevrijding alle aanklachten tegen Mosterd moest onderzoeken, welk onderzoek echter op niets uitliep, omdat Stuivenberg het vermoeden had, dat hij tegenwerking van bepaalde zijde ondervond. Door de president, mr. Kamers, hierover ondervraagd, zei van Stuivenberg geen bepaalde namen te kunnen noemen.
Commissaris Pijls, eveneens als getuige gehoord, verklaarde, dat hij als hoofd van de politieke recherche verantwoordelijk was voor de eerste vrijlating van Mosterd, ofschoon het geval Ursem bij hem bekend was. Hij had dit echter gedaan op advies van de vrijlatingscommissie en in opdracht van een officier van het Militair Gezag (M.G.).
Vreemd genoeg werd naar de naam van deze officier niet gevraagd. Over de tweede en derde vrijlating werd zelfs niet meer gesproken. Het Bureau Nationale Veiligheid stelde ten slotte een lijst op van Mosterd’s wandaden, waarvoor hij toen ook werd gearresteerd.
Het geval Ursem.
Ter zitting had Mosterd zich in hoofdzaak te verantwoorden voor de door hem in samenwerking met Kooman verrichtte arrestaties in Ursem. Na een langdurig getuigenverhoor vatte de procureur fiscaal, mr. Keune, de toedracht van het geval als volgt samen:
Bij burgemeester, D. van de Heuvel, van Ursem waren vier personen in geheime schuilplaatsen ondergedoken. Onder hen bevond zich het zeer gefortuneerde Joodse echtpaar Koster. Weyers, die een zwager was van de burgemeester, kwam begin februari 1944 geregeld bij zijn zwager over de vloer en leerde de geheimen van het huis kennen. Daar hij slecht bij kas was, zinde hij om de bezittingen van het echtpaar Koster in handen te krijgen. Onder het voorwendsel, hen naar Zwitserland te brengen, kwam hij er achter, dat het echtpaar hier wel twee ton voor over had. Via een zekere Van der Schoot uit Vught kwam Weyers in aanraking met Mosterd, die toen reeds veelvuldig omgang had met de S.D., omdat hij het toezicht had op de Joodse eigendommen in Eindhoven. Ook Mosterd zat voortdurend erg krap bij kas. (Een onduidelijk zin)
Mosterd stapte daarop naar Weber, het hoofd van de S.D. te Eindhoven, die hij goed kende.
Weber antwoordde dat dit een zaak was die de S.D. in Amsterdam aanging. Mosterd zette echter uiteen, dat hij niet wilde dat de familie van Weyers last met het geval zou krijgen en stelde Weber daarom voor, dat hij (n.l. Mosterd) zelf naar Ursem zou trekken, om de arrestaties te verrichten. Weber ging hierop in en Weyers vertrok naar Ursem voor een laatste „verkenningstocht”. Daarna trof hij Mosterd en Kooman benevens twee ondergeschikten te Eindhoven en gezamenlijk werd de tocht naar Ursem ondernomen. In Alkmaar bleef Weyers echter achter, maar voegde zich weer bij het gezelschap, nadat de arrestaties, volgens zijn aanwijzingen door middel van tekeningen van de schuilplaatsen, etc. waren verricht. Opvallend dat men in burgerkleding optrad.
Waar zijn de juwelen?
Dan komt echter het vreemde: Mosterd en Kooman beschuldigden elkaar, de juwelen en het goud in beslag te hebben genomen. „Wie heeft het nu gedaan’’, vraagt mr. Keune. Beiden antwoordden ontkennend. „Nu, dan zullen de kaboutertjes het wel hebben gedaan”, meent de president. Wat er van zij: vast staat, dat Weber slechts een gedeelte van de kostbaarheden in handen kreeg. Ter zitting bleek het onmogelijk vast te stellen waar de rest was gebleven. Op aandrang van Mosterd kreeg Weyers van Weber ongeveer honderd gulden „beloning”. Mosterd verdedigde zich door te zeggen, dat Weijers „er op uit was, om aan de zaak te verdienen”, en dat deze hem (Mosterd) met de S.D. gedreigd had, wanneer Mosterd zelf geen kennis zou geven aan de S.D. van de Joodse onderduikers te Ursem.
Te koop: een kostbare collier.
Op een avond bood G. Mosterd aan de sigarenfabrikant J. van Abbe in zijn huis te Waalre een collier aan ter waarde van ongeveer f 30.000 welk bedrag de heer van Abbe desnoods met sigaren kon betalen. De heer van Abbe ging echter op dit aanbod niet in.
Levering aan de illegaliteit?
De verdediger, mr. v.d. Meeren, had als getuigen à décharge ongeveer het gehele Eindhovense recherche korps opgeroepen, hetgeen de president deed opmerken, dat het op die manier een goede dag was voor de Eindhovense inbrekers! Allen legden verklaringen af ten gunste van Mosterd, die onder andere vijftien revolvers aan de illegaliteit zou hebben gegeven en die voor verschillende gevangenen goede resultaten hadden weten te bereiken. Weber had na de bevrijding aan brigadier J.H.Staal gezegd, dat hij niet begreep waarom Mosterd gearresteerd was. „Hij was immers goed geweest”. „Hm, een bewijs van goed gedrag van de S.D.”, zei de president droogweg. Het gelach in de zaal werd afgehamerd.
De procureur-fiscaal hield na de getuigenverklaringen een vlammend requisitoir, waarin hij het ten laste gelegde wettig en overtuigend bewezen achtte. Hij vroeg zich echter af waar de rest van de bijouterieën van mevrouw Koster gebleven waren.
„Wanneer ik in aanmerking neem, dat de goede daden van Mosterd te Eindhoven gelijk staan met zijn slechte daden, daar bedreven (o.a. arrestaties te Nuenen en Gerwen en de arrestatie van verzetsman Kruis(en), die later is gefusilleerd) en wanneer ik in aanmerking neem, dat Weyers zich volgens zijn eigen getuigenis niet in het minst bezwaard gevoeld door de dood van twee mensen, dan kom ik nu tot de formulering van mijn eis: voor beiden, zowel voor Mosterd als voor Weyers, vijftien jaar gevangenisstraf met aftrek van voorarrest en verlies van alle rechten voor de tijd van het leven”.
Het hof zal over veertien dagen in beide zaken uitspraak doen.
Twee weken later schrijft het Eindhovensch dagblad op 6-06-1947 over deze zaak :
Mosterd krijgt tien jaar
Het bijzonder gerechtshof te Amsterdam deed donderdag uitspraak in de geruchtmakende zaak tegen twee Eindhovenaren tegen wie op 22 mei 1947 ieder vijftien jaar was geëist. Deze mannen hebben een actief aandeel gehad in een overval bij de burgemeester van Ursem (N.H.) waar joden waren ondergedoken, die voor meer dan een miljoen aan juwelen bezaten. Behalve de Joden werden ook een deel der kostbaarheden meegenomen, welke laatste het eigenlijke motief voor de arrestatie vormden. De 50-jarige W. H. Weijers, zwager van Ursems burgemeester en de agent van politie G. Mosterd werden veroordeeld tot een gevangenisstraf van tien jaar met aftrek van voorarrest en ontzetting uit de kiesrechten voor het leven. Hun werd het recht op cassatie verleend.
Twee jaar later, mei 1949, zijn Weijers en Mosterd in cassatie gegaan.
De raad van cassatie had de zaak tegen de Eindhovenaren Gijs Mosterd en Frans Weyers, die wegens verraad en arrestatie van in Ursem (N.H.) ondergedoken Joden door het bijzonder gerechtshof te Amsterdam tot tien jaar gevangenisstraf (eis vijftien jaar) waren veroordeeld, na vernietiging van het vonnis van het bijzonder gerechtshof te Amsterdam verwezen naar het bijz. hof te Arnhem voor een hernieuwd onderzoek.
De verdachte Weyers, een zwager van de oud-burgemeester van Ursem D. v.d. Heuvel had bij zijn herhaalde bezoeken het vertrouwen weten te winnen van de Joodse onderduikers, die er zich tegen hem over hadden uitgelaten, dat zij er veel geld voor over hadden, als zij naar Zwitserland konden ontvluchten. Het echtpaar beschikte n.l. over veel geld en over een verzameling juwelen, die op vier à vijf ton werd geschat. W. stelde zich in verbinding met Mosterd een agent van politie te Eindhoven, waarvan iedereen wist dat hij in nauwe relatie stond met de S.D. Op 22 februari 1944 deed deze Mosterd met assistentie van zijn S.D.-collega Kooman een inval in de woning van de burgemeester te Ursem, arresteerde het echtpaar Coster, het Joodse meisje S. Philips en de student J. Bakhuys, die naar Eindhoven werden ge bracht. Ook de juwelen, waarvan Mosterd op grond van de van Weyers ontvangen gegevens de schuilplaats wist, nam hij in beslag. Het Joodse echtpaar Coster werd naar Auschwitz vervoerd en keerde nimmer terug; het meisje Philips kwam na de bevrijding weer vrij en de student Bakhuys kreeg reeds na twee maanden zijn vrijheid. Weyers stelde het nu voor, alsof hij alleen de Joden wilde helpen ontvluchten, doch het bewijsmateriaal wees in de richting van verraad om geldgewin. Verdachte Mosterd beweerde, dat niet hij maar Kooman de leiding had gehad en dat hij nog een waarschuwingsbriefje had laten schrijven doch ook in dit geval waren de bewijzen tegen hem. De advocaat-fiscaal bij het Arnhemse gerechtshof eiste thans tegen beide verdachten zes jaar gevangenisstraf en tegen Mosterd ontzetting uit het recht een overheidsfunctie te bekleden. Op aandringen van de verdedigers stelde het hof beide verdachten, die nog steeds gedetineerd waren, in vrijheid. De uitspraak werd bepaald op 25 mei 1949.
Uiteindelijk krijgt G. Mosterd zes jaar. Hij was al op 18 September 1944 ontslagen volgens de staatscourant.
Veel vragen blijven open: Waar is het gesloten geld en de juwelen? Kooman is inmiddels ontsnapt uit kamp Vught en met een valse naam (met een zak met juwelen / geld?) vertrokken naar Ierland.
In documenten van de P.A.N of andere verzetsgroepen komt geen verzetshulp vanuit Mosterd voor. Wel ligt er in het nationaal archief een document waaruit blijkt dat Mosterd voor zijn dochter een bankrekening opent en 1200 gulden daarop stort. Wanneer de Nederlandse staat hierop beslag wilt leggen is het geld opgenomen en verdwenen.
Na de bevrijding, wanneer Mosterd vast zit, hebben ze hem nodig om de geroofde spullen terug te halen, hij had ze bij diverse personen onder gebracht.
Gijsbert Mosterd, geboren 15 April 1903 te Putten, voormalig Eindhovense opperwachtmeester der Staatspolitie, zit na de oorlog o.a. in bewaringskamp Hoogerheide te Woensdrecht. In 1952 probeert hij nog, via een advocatenbureau, zijn pensioenrechten terug te krijgen. Overleden in 1972. Hij neemt een aantal geheimen mee in zijn graf.
