De Laak is leeg gehaald

Tijdens de "phoney war" dat was soort schemeroorlog die duurde van september 1939 tot april 1940 moet in villa De Laak een melancholieke sfeer hebben gehangen. Na de Duitse inval in Polen op 1 september 1939, had Anton namelijk een flink deel van de inboedel laten weg halen. Zestig kisten met daarin een tachtigtal schilderijen, enkele etsen en een paar familieportretten waren op 22 september 1939 naar Den Haag vervoerd. Nog eens tientallen kisten vol zilveren en tinnen vaatwerk, Chinees, Spaans, moors, Perzisch en Delfts blauw porselein, antieken kasten, beelden, klokken, harnassen en zwaarden - alles bijeen enkele duizenden voorwerpen - waren naar Amsterdam gegaan. Deze kostbaarheden hadden toen een geschatte waarde van tweeënhalf miljoen gulden (omgerekend in 2020 z'n vijfentwintig miljoen euro), waarvan de helft de schilderijen betrof. Bron: Marcel Metze Anton Philips 1874 - 1951, p. 335.

Na de verhuizing van een groot deel van al die spullen moeten de kamers, de gangen en het trappenhuis in De Laak een stuk leger en kaler zijn geweest; dat kunnen ook de gedeeltelijke vervanging met minder kostbare stukken en de herschikking van het overblijvende niet hebben verdoezeld, zeker niet voor de bewoners zelf. Maar ook het jubileumboek met herinneringen dat hij in 1934 cadeau had gekregen van zijn personeel werd met de duizenden voorwerpen, op geheime plaatsen opgeslagen. Metze p.361.

Frits in de Laak

Tijdens de oorlogsjaren ging Frits Philips in De Laak wonen, zijn vader Anton en een aantal stafleden waren uit geweken naar Engeland en later Amerika. Tijdens de viering van het vijftigjarig bestaan van de onderneming op 23 mei 1941 liep uit op een vorm van symbolische verzet. De optocht ging ook langs De Laak. Tijdens bombardementen was de schuilkelder ook toegankelijk voor buurtbewoners.
Sylvia Philips-Van Lennep getrouwd met Frits Philips, was actief in financiering van het verzet. Mevrouw S. Wijtman-Vleer vertelt: "eens per maand haalde mijn moeder geld bij haar op. In de "boekhouding” van Sylvia, zo vernamen we na de oorlog, werd mijn moeder met de codenaam “Vleermuis” aangeduid." Zie verhaal ing. P. H.K. G. Cornelius.
Frits Philips werd langer tijd als gijzelaar gevangen gehouden en hij kwam pas op 20 september '43 weer op vrije voeten. Later ontsnapt Frits Philips op 20 juli 1944 ternauwernood aan arrestatie door de Sicherheitsdienst (SD) en hij duikt onder tot de bevrijding. 
Op 11 januari 1996 is ir. Frits Philips op de Israëlische ambassade in Den Haag geëerd met een Yad Vashem-medaille, getiteld ‘Rechtvaardige onder de Volkeren’. Hij kreeg die onderscheiding omdat 382 van de 496 gedeporteerde joodse Philips-medewerkers levend zijn teruggekeerd.

Voorbereidingen tegen de naderende oorlog al in 1934 door Philips gestart

De bedrijfsjurist mr. J. L. (Jaap) Hamming werkte al sinds oktober 1934 aan een plan voor evacuatie van machines en materieel naar een fabriek achter de Hollandse Waterlinie. Hij leunde daarbij op adviezen van kapitein G.J. Sas, tot deze in 1936 militair attaché in Berlijn werd. Sas zal diverse malen tevergeefs de regering waarschuwen voor de komende Duitse inval in Nederland. Zijn informatie en zijn bron werd niet vertrouwd en door Hitler's grillige patroon veranderde de aanvalsdatum en -plannen steeds. Sas rapporteerde in mei '39 dat de Duitsers beschikken over sterke eenheden parachutisten en luchtlandingstroepen. Dat bij de inval in de Polen parachutisten als Poolse militairen waren verkleed. Onduidelijk is of Sas ook informatie met Philips bleef delen.

Vanaf 1938 krijgt hij hulp van zijn oom generaal H.G. Winkelman. Hij was de Nederlandse opperbevelhebber vanaf 6 februari 1940 en ten tijde van de Duitse invasie in 1940.

Hamming ging ervan uit - zoals velen in Nederland - dat het onder water zetten ('inunderen') van de strook tussen Naarden en de Biesbosch ook in de twintigste eeuw nog zou helpen bij het weghouden van eventuele aanvallers uit het westen van het land.

In november 1936 was een eerste versie van het plan klaar. Deze 'Regeling Buitengewoon Vervoer' beschreef hoe bij een Duitse aanval, na een waarschuwingstelegram van het ministerie van Defensie, in Eindhoven machines, gereedschappen, grondstoffen, halffabricaten en archieven in vrachtauto's, treinen en binnenvaartuigen zouden worden geladen, en in drie dagen tijd zouden worden vervoerd naar een fabriekscomplex op het terrein van de werf Wilton-Feijenoord in Rotterdam. Het was een draaiboek van militaire precisie; aan alle details was gedacht, zelfs aan eigen bewegwijzering. Het bijbehorende personeel zou per extra trein of met eigen vervoer naar de 'Vesting Holland' reizen, en als de Waterlinie het toch niet hield, zou een deel van de staf doorreizen naar Engeland.. Als eerste stap huurde de directie alvast een kluis bij het kantoor van de Nederlandsche Handel-Maatschappij in Den Haag om daar originele contracten en octrooipapieren in op te bergen, zodat ook die achter de Waterlinie lagen en eventueel snel naar Engeland konden worden overgebracht.

De inzet van Duitse parachutisten, verkleed in Nederlandse militaire uniformen en als politieman achter de waterlinie droppen, was een nieuwe tactiek en deels geheim wapen van de Duitse oorlogsmachine. Hiermee werden Hamming's plannen en ook van de regering en legertop achterhaalt. Hiermee was geen rekening gehouden.

Overigens zijn veel lichtbewapende Duitse parachutisten door het Nederlandse leger gedood of gevangen genomen en grootste deel als gevangen naar Engeland overgebracht. Het verlies van deze speciale troepen en het neerhalen van zo'n 280 vliegtuigen, meer dan de helft van wat de Duitse luchtmacht op dat moment bezat. De inval in Engeland kon door het toedoen van Nederlandse militairen niet doorgaan. Kennis over luchtdropping kwam hiermee ook in Engelse handen. Meer valt te lezen in het boek "De slag om de residentie 1940" of Slag_om_Den_Haag.

Na de bezetting van Nederland en de Philipsfabrieken, bleef mr. J. Hamming bezwaar maken tegen de Duitse overheersing. Philips had Duitse militairen bij de in- en uitgangen kregen, intern had men last van N.S.B-ers, spionnen en verklikkers en Duitse bewindvoerders.
Jaap Hamming behoort tot de eersten die zich bij de Ordedienst (OD) aansluiten en wordt commandant van OD-regio 18, Eindhoven en omgeving. Hij onderhield nauwe contacten met Philipsmedewerkers die ook illegale werkzaamheden uitvoerden. Zijn vele contacten in het land kwamen bij zijn activiteiten van toepassing. 

Als op 28 mei 1942 één van de verzetsgroepen waarmee hij contact heeft wordt opgerold door V-man van der Waals, moet Jacob met zijn familie onderduiken. Toevallig was Jaap met zijn gezin zeilen in Friesland en een Philips koerier komt hem waarschuwen. Ze keren niet meer terug naar hun huis aan Fazantlaan 7 en het gezin houd zich schuil in een leeg staande villa in Bussum dat het verzet voor hen heeft geregeld. Van daaruit en andere plaatsen zet Jaap zijn verzetswerk voort. Ook zijn vrouw Françoise Hamming-Schreuder gaat zich vanaf dat moment inzetten voor hulp aan onderduikers. Jaap Hamming is maart 1944 in Duitse handen gekomen. Het zeer goed gedocumenteerde boek De zaak Antonius van der Waals van Frank Visser, stelt dat hij op 27 juli 1942 is gearresteerd. ( p.222), dit is onjuist. Hij kan met zijn gezin onderduiken. Philips Koerier schrijft dat hij in maart 1944 werd gearresteerd in de trein van Den Haag naar Amsterdam en opgesloten in de Scheveningse strafgevangenis.
Hij heeft de oorlog niet overleefd.