NSB in Eindhoven 1941

affiche NSB 1941, Wat wilt gij vrijheid of knechtschap. Vrijheid alléén door de NSB. Ook als kaart uitgebracht. Bron Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie

Vrijheid of knechtschap

Het affiche van de NSB uit 1941 met de tekst "Wat wilt gij vrijheid of knechtschap. Vrijheid alléén door de NSB" is een voorbeeld van manipulatieve propaganda die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de NSB werd gebruikt.
Het affiche creëert een vals dilemma, waarbij het suggereert dat er slechts twee keuzes zijn: vrijheid door de NSB of knechtschap. Dit negeert andere vormen van verzet en de mogelijkheid van vrijheid na de oorlog. Misbruik van het woord 'vrijheid': De NSB gebruikt het woord 'vrijheid' op een misleidende manier. Hun ideologie was gebaseerd op autoritarisme en onderwerping aan nazi-Duitsland, wat het tegenovergestelde is van echte vrijheid.

Het affiche probeert angst en intimidatie te creëren door te impliceren dat degenen die zich niet bij de NSB aansluiten, gedoemd zijn tot knechtschap. Dit was bedoeld om mensen te dwingen een keuze te maken uit angst voor de gevolgen.

Het affiche maakt gebruik van verschillende propaganda technieken, zoals: een eenvoudige boodschap. Het affiche heeft de vogel "stormmeeuw" als visuele element om de boodschap te versterken.

De NSB gebruikte de stormmeeuw als symbool om verschillende redenen:
Germaanse symboliek: De stormmeeuw werd gezien als een typisch 'Noordse' vogel, passend bij de Germaanse ideologie die de NSB aanhing. Het symboliseerde vrijheid, kracht en onafhankelijkheid, eigenschappen die de NSB associeerde met het Germaanse 'ras'.

Verwijzing naar de Vikingen: De stormmeeuw werd ook geassocieerd met de Vikingen, die door de NSB werden verheerlijkt als stoere, avontuurlijke voorouders. Het symboliseerde de 'heroïsche' strijdlust en veroveringsdrang die de NSB wilde aanwakkeren.
De Stormmeeuw was de naam van het tijdschrift van de Nationale Jeugdstorm, de jeugd organisatie van de NSB.

Dr. H.A. Pulles in NSB uniform
De NSBer Pulles was Kringleider te Eindhoven en werd op 21 februari 1942 officieel geïnstalleerd als burgemeester van die stad, op 1 februari '42 benoemd.
Foto https://beeldbankwo2.nl

Wordt Pulles burgemeester?

Mevr. T. Pulles-Swinkels, vertelt aan Frans Dekkers voor het B&W Eindhoven: "Mijn man heeft het burgemeestersambt in Eindhoven aanvaard om te voorkomen dat C. van Ravenswaay, een ex-procuratiehouder van de NV Philips [was met ruzie vertrokken], het zou worden; die had daarnaar gesolliciteerd. Wij kenden van Ravenswaay heel goed; was een vrind van ons. Hij had een conflict met de NV Philips, en wilde wraak nemen. Hij meende dat hem dat het best zou lukken als hij burgemeester van Eindhoven zou zijn. Toen zei mijn man; dat moet voorkomen worden. Want wat moet je zonder Philips; zo'n grote werkgever. Op het stadhuis waren - en dat hebben wij nooit begrepen de meeste ambtenaren nogal anti Philips; dat dan aardig in de kraam van van Ravenswaay van pas zou zijn gekomen. Het is mijn man gelukkig gelukt om dat te voorkomen; anders was de ellende niet te overzien geweest."
Misschien was het een van de argumenten in die tijd maar nadien gebruikt om zich vrij te pleiten. Wij hebben Eindhoven gered van een vreselijke man, wij "Pulles" waren nog niet zo slecht.

Na de Tweede Wereldoorlog werd de in Utrecht benoemde burgemeester Van Ravenswaay [1897 - 1955] veroordeeld tot een gevangenisstraf van 11 jaar. Bij zijn veroordeling speelden zijn willekeur en zijn ideologische hardheid een belangrijke rol.

Pulles onderzoekt zijn burgemeester kansen.
Op 6 november 1941, Burgemeester A. Verdijk zit dan gevangen, onderzoekt Pulles zijn kansen. Hij laat onderzoeken hoe hoofdambtenaren over hem denken. Hij is bezorgd over ‘twee gevaarlijke elementen’ van wie hij tegenwerking verwachtte, waaronder hoofdambtenaar L.J.M. Beel (1) en de andere persoon is F. Deelen van onderwijs, die hij, na zijn benoeming, ontslaat en als gijzelaar laat vastzetten.
Beel schrijft Pulles op 7 febr.'42 een ontslagbrief: "Uw streven als nationaal-socialist is gericht op verwezenlijking der nationaal-socialistische gedachten op elk terrein van het maatschappelijk leven. Als katholiek is het mij onmogelijk, hieraan op welke wijze dan ook - hetzij direct hetzij indirect - mede te werken." (2) Tien dagen later krijgt hij antwoord en op 1 maart '42 ontslag. Een probleem minder zal Pulles hebben gedacht.

Bron 1): Pulles aan Leeuwenberg, 8 nov. 1941, in: NIOD, nsb-p, doos 231 map b. 65 (bron: Burgemeesters in oorlogstijd, Peter Romijn)
Bron 2) Beel - van vazal tot onderkoning, 1995, inleiding.

Een foto uit de Beeldbank WO2 toont het Kringhuis van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) aan de Parallelweg 7 in Eindhoven. Voor het pand staan propaganda borden, een grimmige herinnering aan de donkere periode van de Tweede Wereldoorlog.
Het huis werd bewoond door Peter H. Potting, een huisschilder van Duitse afkomst, samen met zijn vrouw, zoon en dochter. Potting was een actief lid van de NSB, bekleedde de rang van wachtmeester in de Weerbaarheidsafdeling (WA) en diende later in de Landwacht. Hij was verantwoordelijk voor de organisatie van activiteiten in het Kringhuis, een centrum voor NSB-propaganda en bijeenkomsten. Na de bevrijding werd Potting gevangengezet tot begin 1947.

Affiches en propaganda: Op de foto zijn affiches te zien die de NSB-ideologie verspreidden. Een affiche kondigt een toespraak aan van Anton Mussert, de leider van de NSB, op zondag 27 april 1941. Een ander affiche roept arbeiders op om zich aan te sluiten bij de NSB en vestigt de aandacht op de NSB Centrale Keukens en de Winterhulp collecte van 2-3 mei 1941.

Bombardement en verwoesting:
Het Kringhuis werd totaal verwoest tijdens het bombardement van 6 december 1942. Een deel van het archief van de NSB ging daarbij verloren. De Parallelweg bestaat tegenwoordig niet meer. Het voormalige pand zou zich nu op de hoek van de Hermanus Boexstraat en de Vestdijk bevinden, waar ooit de villa stond van kunstschilder Anton Kerssemakers, een bekende van Vincent van Gogh.

Kringblad NSB Eindhoven, november 1940

Leiding NSB in 1941

Vanaf het begin was de NSB sterk gericht op het creëren van een uitgebreide organisatiestructuur, met rangen, standen en een hiërarchie van gewesten, districten en kringen. Deze complexe structuur leidde tot een overvloed aan functionarissen die zichzelf allemaal even belangrijk en onmisbaar beschouwden.

Kringleider: Dr. H. A. Pulles, Merellaan 2.
Voormalig en waarnemend Kringleider: A. van den Bossche
Kring beheerder: H.W. Seegers, Leenderw. 266
Kringpenningmeester: F. Rijks, Prins Hendrikstraat 49
Kringadministrateur: E. A. v. Oyen, . Musschenb. str. 5
Kringadministrateur: M. J. Tolhoek
Kring-Materiaalbeheerder: C. A. Schoen, Helmersin. 28
Secretaris Kringleider: J. J. C. van Stratum, Boschdijk 276
Kringblad: Administrateur: Joh. C. A. Vroegindeweij.s Burghstr. 27
Kringhuis: Parallelweg 7, Beheerder Kmd. P.H. (Peter) Potting
Kringorganisator: H. A. M. Noltes, Heezerweg 187

GROEP 1, WOENSEL:
Groepsleider: Dr. G. Schmidt, Humboldtplein 11
Groepsleider: B.Vos (nov. 1940)
Groepsbeheerder: M. Schmitz, Corn. Danckertstr. 27
Groepsadministrateur: A. Koekebakker, Boschdijk 504
Groepsadministrateur: H.Hol
Groepsadministrateur: A. v.d. Wagen (nov. 1940)

GROEP 2, STRATUM -
Groepsleider: ir D.A. Budde
Waarnemend Groepsleider: H. A. M. Noltes, Heezerweg 187
Waarn. Groepsbeheerder: H. J. Dorgeloo, Luipaardstraat 41
Groepsadministrateur: H.Hol, Mauritsstraat 34
Waarn. Groepsadministrateur: W. L. Krüseman, St. Rochusstraat 69
Groepsadministrateur: H.W. Bussel, Orchideeënstraat 37 (nov. 1940)

Kringblad NSB Eindhoven, 15 juli 1941
Eind april 1941, wilt Pulles leider van de Eindhovense NSB-kring, mede ondertekend door dertien bekende Eindhovense horecabedrijven een verbod. Men pleitte voor een verordening waarmee de joden de toegang zou worden verboden tot hotels, restaurants, café’s en ‘publieke vermakelijkheden’. Namens het Eindhovense college van B&W liet burgemeester Verdijk in een reactie weten niet aan dit verzoek te zullen voldoen. Het college zag de noodzakelijkheid ervan niet in en meende voorts dat het geen kwestie was voor een plaatselijke regeling.

GROEP 9, TONGELRE:
Groepsleider: A. de Jonge, Groote Berg 99, Eindhoven.
Groepsbeheerder: P. Brainich, Johannes van Eindhovenstraat 28.
Groepsadministrateur: P. J. v. Nunen, Tongelr.str. 426.

GROEP 10, STRIJP:
Groepsadministrateur en -leider: J. Ridder, Strijpschestraat 41.
Groepsbeheerder: A.J.v.d.Wagen, Halve Maanstr. 109.

GROEP 11, GESTEL:
Groepsleider: J. Landré, Hemerslaan 35.
Groepsbeheerder: H. J. M. Hol, Mauritsstraat 34.
Groepsadministrateur: A. R. B. Hoksbergen, Akkerstraat 16.

GROEP 12, CENTRUM EINDHOVEN:
Groepsleider: G. Vocking, Gestelschestr. 23e.
Groeps- administrateur en -beheerder: J. Biesen, Roostenlaan 33.

In 1942 veranderde de naam kring 26 in NSB-kring 67 Eindhoven
wnd. Kringleider was in 1944 C. Rijn
In 1944 Yme Meijer Streekleider - Nationale Jeugdstorm Eindhoven.
(Hij vocht in sept.'44 tegen het geallieerde bevrijdingsleger, lees verhaal "NSB'ers vechten tegen Nederlanders soldaten."

Kringblad NSB Eindhoven, 15 mei 1941

Functionarissen afd. arbeidszaken Kring 26

Door H. K. Afd. 4 Arbeidszaken is benoemd tot:
Kringvertegenwoordiger: A. v.d. Bossche, Lijmbeekstraat 281

Groepsvertegenwoordigers voor Eindhoven:
Kam. Holman, Roostenplein 69, Eindhoven
Kam. J.F. Grijseels, Jacob v. Campenweg 268, Eindhoven
Kam. Wuits, Dahlinstraat 22, Eindhoven,
Kam. Bakker, Heiligegeeststraat 28. Eindhoven.
Kam. de Röderburg, Hendrik Staetslaan 23, Eindhoven

Jeugdstorm
Streekleider Y. Meijer, Halvemaanstraat 105
Streekleidermeisjesleidster D. Klopper
Gewestleider Brabant / Limburg : J. Meulenberg, Melati van Javalaan 15 te Eindhoven.

In 1942 onderging Nederland, inclusief Noord-Brabant, ingrijpende veranderingen als gevolg van de Duitse bezetting. De Duitse bezetting, die al sinds 1940 het land in zijn greep hield, liet haar tanden steeds dieper in het dagelijks leven van de mensen zakken. De vrijheden die ooit zo vanzelfsprekend leken, werden steeds verder ingeperkt. De pers en radio werden gemuilkorfd, elke vorm van communicatie werd streng gecontroleerd, en het aantal arrestaties en deportaties naar de gevreesde concentratiekampen nam gestaag toe.

Een bijzonder wrede wending nam de bezetting voor de Joodse gemeenschap. De vervolging intensiveerde in 1942 op een onvoorstelbare manier. Joden werden gedwongen om de vernederende Jodenster te dragen, ze werden systematisch uit het openbare leven verbannen, en uiteindelijk werden ze in treinwagons gedeporteerd naar de vernietigingskampen, waar velen een gruwelijk lot wachtte. Lees o.a. https://eindhoven4044.nl/4/bakker.html of https://eindhoven4044.nl/10/Onderduiken-Eindhoven1940-1944.html

De oorlog had ook een verwoestend effect op de economie. Voedsel, brandstof en andere essentiële goederen werden schaars, en de honger en ontbering namen hand over hand toe. De Duitsers vorderden meedogenloos grote hoeveelheden voedsel en grondstoffen voor hun eigen oorlogsinspanningen, waardoor de Nederlandse bevolking steeds verder in het nauw werd gedreven.

Om de Duitse oorlogsmachine draaiende te houden, werd de arbeidsinzet ingevoerd. Werkloze Nederlandse mannen werden gedwongen om in Duitsland te werken voor de Duitse oorlogsindustrie. Dit leidde tot wijdverbreid verzet en wanhopige pogingen om onder te duiken, om aan deze dwangarbeid te ontsnappen.

Installatie H.A. Pulles tot Eindhovense NSB burgemeester, met portretten van A.Hitler, A. Mussert, het logo van de NSB, de hakenkruisvlag en de NSB vlag.
Met verkiezingen gekozen wethouders installeren Pulles waarna hij deze democratisch gekozen wethouders ontslaat en op 6 juni '42 NSB wethouders benoemd.

NSB aan de macht

Burgemeester A. Verdijk is 15 oktober 1940 gevangen gezet door een opzetje van de S.D. Hij zit 28 dagen opgesloten in het Oranjehotel van Scheveningen, officieel de "Deutsches Polizei gefängnis". Half november 1941 keert hij nog even terug naar gemeentehuis in Eindhoven om op 12 februari 1942 officieel zijn ontslag te krijgen. De S.D. neemt zijn woning in beslag. De Duitse bezetter wil door NSB'ers te benoemen meer invloed uitoefenen op de 7e stad van Nederland.
De NSB afdeling is begin 1940 klein en heeft weinig kader, na de Duitse bezetting groeit de NSB naar zo'n 700 leden.

NSB-er en kringleider H. Pulles wordt de nieuwe burgemeester. Als de ex-burgermeester Verdijk door de binnenstad wandelt begroeten Eindhovenaren hem met: "Maar gij zijt de echte." Tijdens de oorlogsjaren houdt A. Verdijk zich afzijdig en is alleen actief als kerkmeester van de St. Catharina parochie. Daar regelt hij het dagelijks het financiële beheer van Catharinakerk en alles wat daarbij behoort. Na de bevrijding wordt hij opnieuw burgemeester.

Op 1 februari 1942 werd H.A. Pulles benoemd tot burgemeester van Eindhoven. De officiële installatie vond plaats op 21 februari 1942 in het Van Abbemuseum. De bevolking reageerde op zijn benoeming met het spotrijm: ‘Schoenmaker blijf bij je leest, veearts blijf bij je beest.’ Dit ondanks het feit dat de ambtenaren op het gemeentehuis weinig ophadden met het afstandelijke en autoritaire burgemeesterschap van zijn voorganger, Verdijk.

De ambtsketen duikt onder
Een opvallend symbool van verzet tijdens de oorlog is de weigering van afgezette burgemeester Verdijk om zijn officiële ambtsketen van Groot-Eindhoven over te dragen. In plaats daarvan laat hij deze kostbare en symbolische keten "onderduiken" gedurende de oorlogsjaren. Zijn opvolger, Pulles, moet het doen met een eenvoudige zilveren schakelketen met medaille uit 1853. Hoewel historisch waardevol, was deze destijds slechts voor 12,5 gulden vervaardigd. Na de oorlog blijkt deze "oude" keten verdwenen te zijn, gestolen, verkocht, omgesmolten het blijft de vraag?
De ondergedoken ambtsketen uit 1932 wordt weer in gebruik genomen tot 1956, wanneer de raad besluit een nieuwe ambtsketen te laten maken. Deze nieuwe keten wordt tot op de dag van vandaag gebruikt.

Ter informatie: deze personen waren aanwezig bij de installatie van NSB-burgemeester H. Pulles.
Opvallende afwezige was Anton Mussert bij de inhuldiging van de 7e stad van Nederland in het Nationaal-Socialisme.

De eerste rijen van de zaal werden bezet door officiële instanties, waaronder de Beauftragte van den Rijkscommissaris, Hauptbereichsleiter Thiel uit Den Bosch, en zijn medewerkers, de Herren Haase en Kütte van den Sicherheitsdienst te 's-Hertogenbosch, Kreisinspektor Klopfer uit Vught, majoor Wolk uit Den Bosch en majoor Werner uit Rotterdam, van de Ordnungspolizei, Ortskommandant Jauernich te Eindhoven, Fliegerhorstkommandant Oberst Kausch, de Ortsgruppenleiter der NSDAP Deuschl te Eindhoven met medewerkers, de procureur-generaal N. J. van Leeuwen te Den Bosch, de heer O. van den Clooster, baron Sloeth tot Everloo, burgemeester van 's-Hertogenbosch, de heer L. Peeters, burgemeester van Maastricht,

de heer R. Thomaas, burgemeester van Boxtel, de heer Fontein Strootman, burgemeester te Eersel, de districtsleider van de NSB H. J. Leeuwenberg, gemachtigde van de Leider, de Ortsgruppenleiter der N.S.D.A.P., Heerbanleider Meulenberg, de Stamheer Feenstra, Oberregierungsrat Vaale, provinciale boerenleider, burgemeester Jansen uit Hoeven, de heer Kooimans, Standaardleider der Ned. SS te Vught, de Heeren F. Ouwerling en ir. Brunklaus, beiden uit Tilburg, G. Verhoeven Kringleider NSB 's Bosch, ir. E. Boontje uit Roosendaal, verder de verschillende districts-, kring- en groepsleiders, ook van buiten onze provincie, leiders van fronten en gilden, N.S.V.O., N.V.V., Arbeidsdienst, de Hoofdcommissaris van politie Dijs, Commissaris Vermeulen en hoofdinspecteur Ten Haaf, allen uit Eindhoven, de commissaris van Politie te Nijmegen, van Dijk, den Verwalter der N.V. Philips, de Heer Merkel, de Kringleider J. Vroegindeweij alhier. Verder vele groepen kringfunctionarissen uit onze stad, ir. Budde, Inspecteur Rijksbrandweer, en verdere genodigden uit ambtelijke en andere kringen van Eindhoven.

De benoemde NSB burgemeester H.A. Pulles, met "oude" ambtsketen, verlaat het van Abbe-museum
De werkelijke invloed lopen achter hem, de macht ligt bij de Duitse bezetter.

Feestprogramma Pulles

Het programma der plechtigheid van de installatie van dr. H. A. Pulles tot burgemeester van Eindhoven op Zaterdag a.s. luidt als volgt: 14.30—15 uur: Ontvangst van gasten en genodigden in het van Abbe-Museum. 15 uur: Aankomst van den Burgemeester in het van Abbe-Museum. 15—16 uur: Mars door Eindhoven van de W.A., de Nederlandse S.S. en Jeugdstorm. 15.05—16 uur: Installatie-plechtigheid. 16—16.20 uur: De Burgemeester inspecteert de W.A., Nederlandsche S.S. en Jeugdstorm. 16.45 uur: De formaties W.A., Nederlandsche S.S. en Jeugdstorm defileren op de Keizersgracht voor de Gemachtigde van de Leider, de Heer H. J. Leeuwenberg en de Burgemeester. 17—17.30 uur: Receptie in het van Abbe-Museum. 17.15—17.45 uur: Eénpansmaaltijd in het houten Philipsgebouw aan den Emmasingel voor de formaties W.A., Nederlandsche S.S. en Jeugdstorm. 15.45 uur: Eénpansmaaltijd voor overige deelnemers, uitsluitend leden van de N.S.B. en genodigden. 20—23 uur: Kameraadschapsavond met medewering van het Cabaret Paulus de Ruyter (Zondagmiddag-cabaret)- en de W.A.- Harmonie in het Rembrandt Theater.
Bron Dagblad van het Zuiden voor Eindhoven, Meierĳ, Peel en Kempenland, 16-2-1942.

Deel van het pamflet "stadsgenooten", gepubliceerd in Nieuwsbulletin, nr.4 sept. 1991: Blad voor het personeel van de gemeente Eindhoven.

Principieel ontslag van vier ambtenaren
Toen Rijkscommissaris Seyss-Inquart op 1 februari 1942 H.A. Pulles aanstelde als burgemeester van Eindhoven, namen verschillende ambtenaren ontslag uit protest. L.J. Canjels, commies 2e klasse op het gemeentesecretarie, schreef op 2 februari een ontslagbrief waarin hij zijn principiële bezwaren tegen de benoeming uitte. Deze dappere daad werd hem niet in dank afgenomen: hij werd kort gevangen gezet en daarna gegijzeld tot mei 1944.

Ook anderen volgden zijn voorbeeld. Op 7 februari nam dr. L.J.M. Beel, referendaris van de secretarie, ontslag.
Dr. W. Visser bedankt, op 20 februari als directeur van het Van Abbemuseum, hij wilde geen Nationaal Socialistische georiënteerde tentoonstellingen organiseren. Hij had een een volledige leraarsbaan aanvaard.
Mr. G. Notten, die op 24 februari ontslag nam, gaf aan dat hij dit deed omdat Pulles het belang van de NSB boven dat van de gemeente stelde. Bovendien kon hij als katholiek de NSB niet steunen.
Ze werden wel eervol ontslagen.

Bron: Nieuwsbulletin, gemeente Eindhoven, nr.1 febr./maart 1992, p.12/13.
Lees ook

Illegaal pamflet om de installatie van Pulles als burgemeester te boycotten.

De oproep was duidelijk bestemd voor leidinggevende ambtenaren vooraanstaande burgers uit organisaties, verenigingen e.d.: 'Is het uw bedoeling aan die onverplichte uitnodiging gevolg te geven en door Uw aanwezigheid de N.S.B. komedie mee op te luisteren? Wilt Gij thans Uw goede naam voor hun propaganda laten misbruiken door te verschijnen op de receptie of door Uw aanwezigheid tijdens die huldiging???'.
De oproep vraagt: 'Toont thàns door Uw wegblijven dat U deze figurant-burgemeester niet als burgemeester erkent. Nu kunt u tonen een ruggengraat te bezitten! Laat zien dat Ge zijt een waar Nederlander, een kerel van Jan de Witt!'
En vervolgt: 'Wie de eer, het aanzien, de voordelen van een hoog ambt, van een vooraanstaande plaats in van voorspoed begeert en aanvaardt, die heeft tot onafwijsbare plicht een voorbeeld van moed te geven in tijden van beproeving en gevaar. U hebt groter verantwoording dan een arbeider werknemer of gewoon ambtenaar. Is Uw voorbeeld verkeerd, dan zijn de gevolgen onder de onder U staande mensen funest. Er wordt herinnerd aan de velen, die hun leven gaven in de oorlog, aan de 'vele stadgenoten die derving van salaris, gevangenis en concentratiekampbeproevingen doorstonden', aan eenvoudige arbeiders' en 'voormannen van de Katholieke en Christelijke vakbeweging' die 'hun plicht deden aan het binnenlandse front'. 'Verschuilt U niet achter de laffe die toch gaat. U bent persoonlijk verantwoordelijk. Meer dan ooit vraagt deze tijd om karakters. Neen, wij vragen van U geen offer, Wij vragen van U een weinig durf', aldus deze oproep, die besluit met LEVE DE KONINGIN. LEVE HET VADERLAND.

21 februari 1942: installatie van dr H.A. Pulles als NSB-burgemeester van Eindhoven. Na zijn installatie inspecteert dr Pulles een erewacht van de Weerafdeling van de NSB foto https://www.rhc-eindhoven.nl

Een ijsdag met gemiddelde temperatuur van -7.6 °C en een gevoelstemperatuur van -13.3 °C. De minimum temperatuur was -11.1 °C en de maximum temperatuur -4.8 °C. volgens weerverleden.nl

Ondanks de snijdende kou (overdag zo'n -4.8 ℃) en de sneeuwresten van de vorige dag, werd op 21 februari 1942 de NSB'er Pulles benoemd tot burgemeester van Eindhoven. Een verspreid pamflet had opgeroepen tot een boycot van de ceremonie. Deze oproep bleek effect te hebben: veel hoge ambtenaren bleven weg en ook de meeste Eindhovenaren toonden weinig interesse in de gebeurtenis, het geheel liet hun koud.

Op 21 februari 1942, de dag van de installatie van NSB-burgemeester dr. H.A. Pulles in Eindhoven, marcheert de Jeugdstorm over de met sneeuw bedekte Keizersgracht. De sneeuw is opgeruimd om uitglijden te voorkomen. Jongeren uit heel Brabant en Limburg zijn verplicht aanwezig te zijn bij deze demonstratie van de nationaalsocialistische jeugdbeweging.

Voorbeeld van een dienstorder uit Helmond
Dienstorder Nationale Jeugdstorm. Streek Helmond.
Dienst op Zaterdag 21 Sprokkelmaand 1942. Voor de stormers en stormsters van respectievelijk; wacht 1 en troep 1, voor alle zangstormers en stormsters en kaderleden: deelname aan de installatie van dr. Pulles tot burgemeester van Eindhoven.
De deelnemers ontvangen persoonlijk voor deze dienst nog nadere orders. Behoudens tegenbericht geldt echter het volgende: Aantreden aan het station Helmond om 10.45 uur op zaterdagmorgen. Allen in uniform met warme onderkleding. De reiskosten worden door de streek gedragen. Terugkomst te Helmond 19.05 uur.
In Eindhoven wordt winter uniform verstrekt.

Eénpansmaaltijd zogenaamd als teken van eenvoud en kameraadschap.
Aan tafel v.l.n.r.: Vroegindewey (voorman NAF (Nederlands Arbeidsfront) bij de NV Philips), H.J. Leeuwenberg (gemachtigde van Mussert voor Noord-Brabant), Mevrouw Pulles-Swinkels (echtgenote burgemeester Pulles), en dr H. A. Pulles (Pulles buigt hier naar voren.)

Eénpansmaaltijd na Pulles beëdiging

Om 16.45 uur was er een eénpansmaaltijd voor de formaties van W.A., S.S. en Jeugdstorm, daarna eten voor de N.S.B.-leden en genodigden. De maaltijd werd opgediend in het houten Philips gebouw aan de. Emmasingel.

Eenpansmaaltijd was de naam die gegeven werd aan openbare bijeenkomsten die bedoeld waren om de 'gemeenschapszin' te versterken. Dit deden ze door Duitsers en Nederlanders samen te brengen aan één tafel, ongeacht hun sociale status of achtergrond. Natuurlijk speelde ook mee dat voedselschaarste in 1942 al optrad en de gaarkeukens nodig waren.

Het idee van 'gemeenschapszin' werd misbruikt om steun te verwerven voor het nationaalsocialisme en de collaboratie met de bezetter.

Een klein feestje in besloten kring na de benoeming van de NSB-wethouders bij Pulles thuis, 6 juni 1942.

NSB Wethouders

Op 1 februari 1942 vond Hubertus Adrianus (Hub) Pulles zijn benoeming plaats als burgemeester van Eindhoven. De installatie was op 21 februari in het Van Abbemuseum. NSB begunstiger Th. A. Faro is secretaris geworden.Op 6 juni werden kameraad-wethouders benoemd: J.H.G Hermens (Onderwijs), H.W. Seegers (Sociale zaken), C.A.M. de Bont (Financiën) en zeer gedreven H. Apeldoorn (Technische zaken) [Apeldoorn is in maart 1944 als NSB-burgermeester van Oss benoemt en op 10 augustus 1944 door het Brabantse verzet doodgeschoten.] J. L. A. M. van Roessel, een zeer fanatieke nazi, volgde hem op, gelukkig slechts voor twee maanden. Hij verdween spoorloos na de bevrijding.

Het NSB-college "gezellig" bijeen Op de foto van links naar rechts op de achterste rij loco-secretaris Paro, wethouder Seegers, wethouder Hermens, burgemeester Pulles, wethouder Apeldoorn en wethouder De Bont. Zittend in het midden de Beauftragte van Rijkscommissaris Seys Inquart in Noord-Brabant SS'er Robert Thiel. Naast hem mevrouw Pulles en haar zoon Piet [ Piet is als SS'er omgekomen in het Oostfront]. Tweede van links mevrouw Thiel.

Documenten Frederiks betreffende NSB, anoniem pamflet en antwoord Pulles op stickers. Lees als PDF
collectie J.Spoorenberg / Frans Kortie

In Eindhoven had Pulles veel last van een anonieme bron in het stadhuis. Deze bron, die de codenaam "Janssens" gebruikte, tipte Mr.dr. K.J. Frederiks (secretaris-generaal van Binnenlandse Zaken) over misstanden van het NSB-bewind. Het contact verliep via Wim (W.A.) Gijsbers (alg. zaken en kabinet), die telegrammen naar Den Haag stuurde met meldingen van onregelmatigheden. De topambtenaren ir. H. van Veldhoven (adj. directeur gemeentewerf) en mr. Piet van Vlijmen (hoofd openbare werken) hadden afgesproken met Mr. J.M. (Jan) Kan (plaatsvervanger Frederiks) dat de anonieme meldingen met "Janssens" ondertekend zouden worden. Diverse meldingen gingen naar Binnenlandse Zaken in 's-Gravenhage, waarna Pulles, de burgemeester van Eindhoven, weer op de heersende wetten werd gewezen.
Bron: transcriptie van het interview met mr. van Vlijmen door Frans Dekkers.

Pulles in Eindhoven was vrijwel permanent met Frederiks in conflict en ontplofte bijna, oktober 1942 toen hij merkte dat enkele niet-nationaal-socialistische hoofdambtenaren vanuit het gemeentehuis met het departement belden om hun houding te helpen bepalen. (bron: Burgemeesters in oorlogstijd).
Op 25 mei 1944 beantwoord Frederiks op aantijgingen van Pulles dat hij een spion bij lagere overheden had neergezet. Zijn antwoord: "is zo absurt, dat zij het onder bepaalde omstandigheden beledigend zou zijn."
Het NSB-bestuur in Eindhoven heeft deze ambtelijke tipgevers, die vanuit het eigen stadhuis opereerden, nooit kunnen achterhalen.
Dertig jaar later vertelt mr. van Vlijmen de waarheid.

Burgemeester op gemeentehuis

"De benoeming van burgemeester Pulles in Eindhoven in 1942 stuitte direct op verzet. Nog voor zijn officiële installatie ging er een pamflet rond waarin opgeroepen werd om de bijeenkomst te boycotten. Op zijn eerste werkdag bleek men zelfs het sleutelgat van zijn werkkamer te hebben dichtgekit, zo vertelde secretaresse N. van Hooff aan Frans Dekkers.

De weerstand tegen Pulles hield aan. Tijdens de start van zijn dienstverband werd er stiekem een pamflet verspreid waarin stond dat de burgemeester niet aan ambtenaren mocht vragen of eisen dat zij lid van de NSB werden. Later werden er ook stickers van de "Bond Zonder Naam" met de tekst "Verbeter de wereld, en begin bij jezelf" geplakt op de college documenten.

Pulles, die deze laatste actie als "een openlijk vijandige daad" bestempelde, dreigde met "repressaile-maatregelen". De dader(s) van de stickeractie bleven onbekend, maar alle ambtenaren kregen wel voor enige tijd geen promotie. Niemand verraadde de gemeentebode Sjef de Vries, , die in het geheim stickers plakte. Later deed hij belangrijk werk voor het verzet, zoals het achterover drukken van persoonsbewijzen. Helaas liep dat niet goed af voor de verzetsgroep.
"Ondanks diverse verzetsdaden rondom de Eindhovense bevolkingsregisters, bleef veel voor de bezetter verborgen. De in april 1941 aangestelde NSB-secretaris A. Paro was na de oorlog overtuigd van de onschendbaarheid van het systeem. "Het ontvreemden van persoonsbewijzen was vrijwel onmogelijk, zeker in groten getale", verklaarde hij. "Dat kon men maar één keer doen, want het was allemaal geregistreerd in bevolkingsregister. Er is mij ook geen geval van bekend, want dan had ik het geweten."

Paro's uitspraken staan echter in schril contrast met de realiteit.
Dat Paro niet goed door heeft gehad dan het ook anders kon, blijkt wel uit de verhalen bij Hilda Verwey-Jonker die duizend gegevens heeft aangepast, ook andere ambtenaren zoals W. Maas hebben persoonsbewijzen ontvreemd. Daarnaast de vele trucs bij het arbeidsbureau om uitzending naar Duitsland of werkzaamheden in Zeeuws-Vlaanderen te saboteren. De meeste blanco ID-bewijzen kwamen uit de overval in Bladel of het ontvreemden in Geldrop. Deze originele papieren werden bewerkt door de Verzetsgroep TD waar Aart van Wijk deel uit maakten.

Op 5 september levert Pulles deze lijst in van 13 mannelijke personen van "Joodschen bloede" van 60 tot 64 jaar. Zes personen van deze lijst overleven de vernietigingskampen niet, zeven kunnen onderduiken en overleven volgens boek Joodse gemeenschap Eindhoven de Duitse bezetting.

Uitvoerders van nazi regime

Met het NBS college aan de macht van het gemeentelijke structuur verliep het doorvoeren van Duitse maatregelen relatief eenvoudiger. Hoewel de afgezette burgemeester Verdijk slaafs meewerkten aan de bevelen uit 1940 en 1941 zoals een doorgeven van Joodse inwoners aan het Devisenschutzkommando. Het verbod voor Joden om zich te begeven in cafes, parken, hotels en zwembaden. Ook het veranderen van woonplaats en of verhuizen binnen de gemeente. Vanaf november 1941 mochten Joodse kooplieden niet meer op de gewone markten staan. In plaats daarvan kregen ze aparte, omheinde marktterreinen toegewezen.
Onder het NSB bewind van Pulles werden meest de fatale Joodse maatregelingen getroffen zoals lijsten opstellen, verplicht verhuizen en augustus/september '42 de deportatie naar vernietigings- concentratiekampen. In het hoofdstuk over de politie in oorlogsjaren staat de oproep om zich te melden bij het spoorstation.

Zowel pro Duitse hoofdcommissaris W. Dijs als NSB burgemeester Pulles verschuilen zich achter de maatregelingen van de Duitse bezetter, waardoor Joden rechteloos waren. De brief toont aan dat in dit geval er sprake is van een formalistische, zakelijke en bureaucratische opstelling.

Gedwongen verhuizing en de opkoop woningen.

"Pulles en zijn Eindhovense NSB wethouders joegen joden door intimidatie uit hun huizen. De burgemeester beweerde ten onrechte dat joden 'vrijwillig' instemden om samen te wonen 'in het belang van de volkshuisvesting'. In werkelijkheid werden joden onder druk gezet door de wethouders en Pulles privé secretaris NSB'er Van Stratum om hun huizen te verlaten en gedwongen bij elkaar in te wonen. Geen enkele Joodse inwoner verliet zijn woning vrijwillig. De vrijgekomen woningen werden vervolgens toegewezen aan NSB'ers en Rijksduitsers. Later zijn zijn een groot aantal woningen opgekocht door o.a. een gemeenteambtenaar die op de hoogte was van de regelingen. Er zijn geen bewijzen dat de gemeente zelf huizen uit Joods bezit heeft gekocht. Lees hiervoor het rapport: Roof en rechtsherstel in Eindhoven. Met ondertitel: "Vastgoed uit joods bezit en de rol van de gemeente tijdens de bezetting en de naoorlogse jaren."

Nazificering van het gemeentebestuur

Ondanks pogingen tot nazificering bleef het gemeentelijk apparaat in Eindhoven relatief onaangetast. Uit gegevens van burgemeester Pulles blijkt dat op 1 februari 1944 slechts 117 van de 1186 gemeenteambtenaren lid of sympathisant van de NSB waren, oftewel minder dan 10%. Na de bevrijding zijn 281 gemeentelijke personeelsleden gezuiverd. (zo'n 23,42 %)

Pulles had wel enkele sleutelposities sinds 1942 weten te bezetten met NSB'ers. Zo waren de burgemeester (Pulles zelf), de vier wethouders, de gemeentesecretaris, de gemeenteontvanger en de chefs van de afdelingen Onderwijs en Personeel allen nationaalsocialisten. J.M. Sanders, de vorige gemeentesecretaris, ging om 'gezondheidsredenen' met vervroegd pensioen, waarna een A. Th. A. Faro NSB-sympathisant zijn plaats innam. De gemeenteontvanger, H.Th.M. de Groof, nam ontslag uit protest tegen de Winterhulp en werd opgevolgd door H. A. M. Noltes, NSB'er.

De chef van de afdeling Onderwijs, F. Deelen, werd ontslagen wegens sabotage en kwam in een gijzelaarskamp terecht. Pulles had zijn verkenning tot burgemeesterschap in 1941 hem al als een "gevaarlijk element" gezien.

De directeur van Gemeentewerken, Ir. G.C. Kools, kiest het zekere voor het onzekere en besluit op 3 mei 1943 onder te duiken. Spoedig wordt de 'vacature' door Ir J. H. J. op den Oordt een nationaalsocialist vervuld. Op Gemeentebedrijven brengen twee al in dienst zijnde ambtenaren, A. Hoksbergen en G. Vocking het op grond van hun N.S.B.-lidmaatschap tot adjunct-directeur.
De directeur Dr. H. H. Nijssen van het gemeentelijk slachthuis, de vroegere baas van Pulles, is al vóór de bezetting Duitsgezind en een "stilletjes" NSB lid.
Op de distributiedienst wordt de directeur op grond van zijn 'verdiensten' op 1 januari 1944 ontslagen en door partijgenoot P. C. v. Pelt, Adj. Dir die na de bevrijding zijn ontslag krijgt.
De directeur van de Centrale Keukens, de oud-officier J. Woortman, komt in conflict met burgemeester Pulles, die hem door een ondergeschikte laat bespioneren. Als de officieren van het Nederlandse leger zich weer voor krijgsgevangenschap, op 15-5-1942 moeten melden wordt dit door Pulles aangegrepen om Woortman te ontslaan. NSB-kringadministrateu M. J. Tolhoek NSB'er volgt hem op.

Bron: Eindhoven: een samenleving in verandering, Dr. J.M.P. van Oorschot, p.989. Herschreven en aangevuld.
Het principiële ontslag, direct na benoeming Pulles, van vier ambtenaren is hier al beschreven.

Ondanks deze infiltratie bleven de meeste ambtenaren loyaal aan de oude orde en probeerden zij de maatregelen van de bezetter en zijn handlangers te zoveel mogelijk tegen te werken en soms te saboteren.

Samenvatting van "De Opstand: Een Brabants NSB-blad"
De positie van de NSB in Brabant
Het artikel benadrukt de geringe populariteit van de NSB in Noord-Brabant, zowel voor als tijdens de oorlog. Deze geringe aanhang wordt toegeschreven aan de sterke verbondenheid met de katholieke kerk en de invloed van de Roomskatholieke Staatspartij. Het blad "De Opstand" was bedoeld als spreekbuis voor de Brabantse NSB'ers, die zich in een minderheidspositie bevonden. De auteurs probeerden in het blad de nationaal-socialistische ideologie te propageren en te verdedigen, en reageerden op de kritiek vanuit de kerk en de maatschappij.

De geschiedenis van "De Opstand"
"De Opstand" verscheen van september 1941 tot september 1944. Het blad kende drie hoofdredacteuren: dr. H.A. Pulles, Joh.C.A. Vroegindeweij en A.A.M. Stoetzer. Onder Stoetzer, die ook districtsleider van de NSB was, verschoof de focus van het blad naar Tilburg en werd de toon feller. In de zomer van 1944 nam Stoetzer ontslag, hij ging in dienst bij de Waffen SS en werd het blad gerund door een opstelraad. De frequentie van verschijnen nam af en de inhoud werd beknopter, wat mogelijk wijst op een tanende belangstelling en demoralisatie binnen de NSB.

Samenvatting van:
NoordBrabants Historisch Jaarboek Jaargang: 11, 1994, pagina: 102 - 127. De Opstand : een Brabants NSB-blad, Auteur: J. Didden. Analyse over de NSB in Brabant.

In totaal zijn 61 nummers van de De Opstand verschenen van 1 sept. 1941 tot 1 sept. 1944.
Kringblad Eindhoven verscheen vanaf november 1940 tot augustus 1941, in totaal 14 nummers.

De belangrijkste thema's in "De Opstand" waren:
Politiek: De auteurs verdedigden de nationaal-socialistische ideologie, vielen tegenstanders aan en probeerden (twijfelende) NSB'ers te motiveren.
Kritiek op de elite: "De Opstand" ageerde fel tegen de "plutocraten", de gevestigde orde die werd beschuldigd van corruptie en het profiteren van de oorlog. Dit waren vooral ondernemers, gezagsdragers en ambtenaren.
De relatie met de kerk: Het blad reageerde op de afwijzing van de NSB door de katholieke kerk en viel individuele priesters aan die zich kritisch uitlieten over de beweging.
Antisemitisme: "De Opstand" verspreidde anti-joodse propaganda en betreurde de vermeende joodse invloed in Brabant. Ze bleven de "zondebok" ook al was in 1943 Noord-Brabant werd ‘Jodenvrij’ verklaard.
Brabant: Het blad presenteerde een beeld van Brabant als een provincie gekenmerkt door sociale ongelijkheid en achterlijkheid. De auteurs zagen het nationaal-socialisme als de oplossing voor de problemen van Brabant en riepen op tot emancipatie van de arbeiders en boeren.

De conclusie van het artikel
Het artikel concludeert dat "De Opstand" wel degelijk een "Brabants gezicht" had, doordat algemene nationaal-socialistische thema's werden vertaald naar de lokale context. Het blad besteedde veel aandacht aan vermeende wantoestanden in Brabant en richtte zich specifiek op personen en situaties in de provincie. De auteurs leken gedreven te worden door een mix van idealisme, rancune en frustratie. Mogelijk speelde ook een oprechte (maar misplaatste) bekommernis om de Brabantse arbeiders en boeren een rol.

Tot slot
"De Opstand" biedt een uniek inkijkje in de Brabantse geschiedenis tijdens de oorlogsjaren en de denkwijze van de NSB'ers in de provincie. Het blad laat zien hoe de nationaal-socialistische ideologie werd aangepast aan de lokale context en hoe de auteurs probeerden om aanhang te winnen in een regio waar de NSB weinig steun genoot.

Mussert spreekt in de grote zaal van het ontspanningsgebouw van Philips.
29 mei 1942. Op 30 mei bezoekt hij Van Abbe-museum.
Lees Van Abbe-museum in oorlogstijd
Verslag Dagblad van het Zuiden 30 mei 1942 p.1 -2.

Niet vlaggen voor Mussert bestraft
In een principiële zaak van burgerlijke ongehoorzaamheid heeft het Duitse "vredesgerechthof" een gemeenteambtenaar. J. A. Moonen uit Eindhoven veroordeeld tot twee weken gevangenisstraf. De verdachte, een technisch ambtenaar eerste klasse van de dienst gemeentewerken in Eindhoven, had een opdracht genegeerd van de NSB-directeur van zijn dienst (die op zijn beurt weer een opdracht had van Eindhovens NSB-burgemeester Pulles). Hij moest bij het officieel bezoek van NSB-leider Mussert aan Eindhoven van de gemeentelijke gebouwen het oranje-witblauw en de NSB-vlaggen uithangen. Die hingen er dus niet.

Bezoek ir. A. Mussert aan Eindhoven

Tijdens zijn driedaagse bezoek aan Brabant sloot ir. A. Mussert de tweede dag af met een bijeenkomst in de Philips-Schouwburg. De zaal was tot de nok toe gevuld, zelfs in de doorgangen stonden mensen dicht opeengepakt.
Onder de aanwezigen bevonden zich prominente figuren zoals de Beauftragte van den Rijkscommissaris voor de provincie Noord-Brabant, Hauptbereichsleiter Thiel, Ortsgruppeführer van de N.S.D.A.P. Deuschl, majoor Wap, Ortskommandant Hauptman Bade, vertegenwoordigers van de Wehrmacht, majoor de Bosch van de Nederlandse Arbeidsdienst, Heerbanleider van de W.A. Ouwerling uit Tilburg, gemachtigde van de leider der N.S.B. voor de provincie Limburg de heer Keller, Untersturmführer S.S. Kooijmans, de hoofdcommissaris van politie te Eindhoven de heer Dijs, commissaris Vermeulen, W. Weber van de SD, de heren Nolte en Merkel van de Philips Verwaltung en anderen. Op de eerste rij zaten ook de naastbestaanden van vier NSB Eindhovenaren die aan het Oostfront waren gesneuveld. Verder waren alle formaties van de N.S.B. aanwezig, evenals de leden van de N.S.D.A.P. in uniform.
Op de eerste rij: Vroegindeweij (eerste rij, eerste rechts van lege stoel), NSB burgemeester Pulles (eerste rij, tweede rechts van lege stoel), Weber (eerste links van lege stoel) en Leeuwenberg (eerste rij, tweede links van lege stoel).

De vergadering werd geopend door de Eindhovense kringleider Vroegindeweij, die de leider verzekerde, dat de Eindhovense kameraden trouw rondom hem staan wanneer het er om gaat zich in te zetten voor den opbouw van een nationaalsocialistisch Nederland.

Bron affiche: https://beeldbankwo2.nl

De jeugdstorm in Eindhoven

Vrijwel alle leden van de Jeugdstorm waren kinderen van NSB'ers. Voor de Duitse bezetting telde de Jeugdstorm landelijk zo'n 2000 leden, maar tijdens de oorlog groeide dit aantal tot meer dan 13.000. Leden waren tussen de 10 en 17 jaar oud, moesten de Nederlandse nationaliteit hebben en bij voorkeur 'Arisch' zijn, maar vooral geen Joodse achtergrond hebben.

De jongere leden (10-13 jaar) noemden zichzelf meeuwen en meeuwkes, terwijl de oudere leden (14-17 jaar) Stormers en Stormsters werden genoemd. Jongens en meisjes waren strikt gescheiden binnen de organisatie.
De activiteiten van de Jeugdstorm bestonden vooral uit sporten, exerceren, zingen en tijdens de bezetting ook uit politiek-ideologische vorming (rassenkunde e.d.). Samengewerkt werd er met de Befehlsstelle “Niederlande” van de Hitlerjugend

Zodra de jongens 18 werden, werden ze vaak direct opgenomen in de Nederlandse Arbeidsdienst of de Waffen-SS.
Hoeveel leden de Eindhovense Jeugdstorm had is onbekend.

Het is mogelijk dat er eind december 1942 in Eindhoven een "Kinder Weihnachtsfest" (Kinderkerstfeest) is georganiseerd voor de Hitlerjugend.
Bron foto: https://beeldbankwo2.nl vermeldt Eindhoven, hoewel dit evenement ergens is aangekondigd in de kranten of tijdschriften, wel zijn er soortgelijke bijeenkomsten in andere steden.
Het originele bijschrift achterop de foto luidt: 'Zo vergiftigden zij onze jeugd.'

Een gemeentelijke lijst uit oktober 1944, na de bevrijding Eindhoven toont aan dat er destijds ongeveer 100 kinderen lid waren van de Hitlerjugend in Eindhoven. Van deze kinderen hadden 18 de Duitse nationaliteit en 2 de Belgische. Het jongste lid op deze lijst was geboren in 1930, dit kind was 14 jaar oud in 1944.

De Hitlerjeugd in Eindhoven tijdens Sinterklaasbombardement.

Op zondagmorgen 6 december 1942 vond in het Philips Ontspanningsgebouw in Eindhoven een bijeenkomst plaats van de Hitlerjugend. De jongeren boden speelgoed aan dat ze zelf hadden gemaakt. Dit speelgoed was bestemd voor kinderen van wie de vaders aan het front vochten. Dat het front die middag om 12.30 ook in Eindhoven uitbrak was voor de Duitse "gasten" ook een verrassing.

De bijeenkomst werd bijgewoond door prominente figuren binnen de nazi-organisaties, waaronder: Fraulein Hilde Figue, leider van de Hitlerjugend in de regio Eindhoven (KreiStelle Eindhoven).
De heer K. Krebbers, de lokale leider van de NSDAP (de nazi-partij).
De heer Ulrich, leider van de Nationalsozialistische Volkswohlfahrt (NSV), een nazi-organisatie voor sociale welvaart.
De heer Pöthig, Kreisgeschaftsfuehrer van de NSDAP.
Rond 12.30 uur, waarschijnlijk na afloop van deze bijeenkomst, vond het Sinterklaasbombardement op de Philipsfabrieken plaats.

In de middag stond er een maaltijd (Eintppfessen) gepland voor ongeveer 600 personen, voornamelijk leden van de Duitse gemeenschap in Brabant. De Fliegerhorstkapelle, de muziekkapel van de Luftwaffe, zou daarbij optreden. Het bombardement moet een grote indruk hebben gemaakt op de aanwezige Duitse bezetter. De oorlog was nog niet gewonnen en de kapel was die middag uitgespeeld.

Bron: Dagblad van het Zuiden op 8 december 1942

Daar aan het Oostfront woedt de strijd om de vrijheid en veiligheid van Europa. Kerels van Nederland meldt u aan! Vrijwilligerslegioen Nederland.
affiche 1942 Bron: https://beeldbankwo2.nl

Kerstpakketten voor het Oostfront uit Eindhoven

In 1942 meldt het jaarverslag wat de Eindhovense afdeling allemaal georganiseerd had: twee jaarmarkten, de collecte voor het "Duitsche Roode Kruis", de verkoop van kinderpostzegels, het breien voor het Oostfront en de Jeugdstorm, Sint-Nicolaasfeest, verzorging van de Kerstpakketten, enz. Hiernaast zijn bijeenkomsten en lezingen o.a. over het verschil tussen communisme en nationaal-socialisme.

Men schrijft als toelichting: "Het verzorgen van kerstpakketten voor het Oostfront, omdat de Nederlandse soldaat niet vergeten mag worden." "Ver van het oude huis, ver van de vertrouwde omgeving, in de barre vlakten van Rusland, strijden duizenden Nederlanders bij de SS-Standarte Westland, bij het legioen, de N.S.K.K. of Luftnachrichtentruppe die de diepere zin en de betekenis van deze tijd begrepen hebben." "Zij zijn aangetreden voor de strijd tegen het Bolsjewistische gevaar, dat Europa bedreigt." "Zij strijden echter ook om Nederland een eervolle plaats in de rij van vrije Europese volkeren te verzekeren en de offers die zij brengen, hun leven, dat zij inzetten, tellen zij niet."

De NSB-leider Anton Mussert schudt de hand van jong meisje, die lid is van de Jeugdstorm, bij de prijsuitreiking op de 2e Jeugdstormkampioenschappen van 23 en 24 juli 1943 in Eindhoven.
foto beeldbankwo2.nl

2e Jeugdstorm kampioenschappen

De trein snerpte tot stilstand in Eindhoven, de deuren gleden open en een golf van jonge deelnemers stroomde het perron op. De opwinding van de Jeugdstormkampioenschappen maakte langzaam plaats voor een bedrukte stilte. Overal waar ze keken, zagen ze de littekens van de oorlog.

Gebouwen die ooit trots hadden gestaan, waren nu slechts skeletten, hun muren getekend door de felle branden. Het puin was grotendeels opgeruimd, maar de herinnering aan het bombardement van 6 december '42 hing nog zwaar in de lucht. De eens zo machtige Philips-gebouwen waren nu zwartgeblakerde reuzen, stille getuigen van de vernietiging.

De Stormmeeuw schreef een ander beeld: "...bij het verlaten van het station werd je opgenomen in de feestelijke, geestdriftige stemming, welke in geheel Eindhoven heerste. Vrolijke marsmuziek weerklonk over het stationsplein. De Jeugdstorm had bezit genomen van de "Gloeilampenstad ". Grote plakkaten kondigden overal het grootse gebeuren aan. "

De Jeugdstormkampioenschappen waren meer dan alleen een wedstrijd; ze waren een zorgvuldig georkestreerd schouwspel van de nazi-propaganda machine. Te midden van de ruïnes werden deze jonge mensen ingezet om een illusie van normaliteit en onverzettelijkheid te creëren. De lachende gezichten en sportieve prestaties moesten de harde realiteit van de oorlog maskeren en de jeugd indoctrineren met de idealen van het Derde Rijk.

Bron affiche beeldbankwo2.nl
Weersport kampen: jongen leert het werpen van een handgranaat.
Aanmelden: Keizersgracht 9 Eindhoven

De ware bedoelingen van de nazi-sport

De Stormmeeuw; orgaan van de Nationale Jeugdstorm, nr. 10, 1943 schrijft zelf het ware doel van deze wedstrijden:
" De landelijke sportwedstrijden waren veel meer dan een groots gebeurtenis voor den Jeugdstorm alléén! Zij hebben het Nederlandse Volk in het algemeen en de bevolking van Eindhoven in het bijzonder wel heel duidelijk laten zien tot welk een kracht ontplooiing de Nederlandse jeugdbeweging in staat is en hoe wij vastberaden en verbeten onze eigen weg gaan, zonder ons uit het veld te laten slaan door alles wat er rondom ons gebeurt en waardoor een ieder, die niet zo vast in zijn schoenen staat als wij. aan het wankelen gebracht zou worden. Voor ons bestaat er geen terug: wij hebben gekozen en marcheren doelbewust voorwaarts. En wat er ook nog rondom ons zal gebeuren, hoeveel redenen onze tegenstanders ook nog denken te hebben om te kunnen juichen, hoeveel wankelmoedigen onze rijen ook nog menen te moeten verlaten, wij weten, dat de overwinning ons niet kan ontgaan, omdat wat jong en fris is altijd zal winnen van wat oud en rot is!"

De tekst benadrukt dat de sportwedstrijden een demonstratie van kracht en vastberadenheid van de Jeugdstorm waren, bedoeld om het Nederlandse volk te imponeren. Ze presenteren zichzelf als de onwankelbare toekomst van Nederland, die zich niet laat afschrikken door tegenslagen en vastberaden is om te zegevieren over alles wat als oud en verrot wordt beschouwd.

Max Blokzijl aanwezig in zaal Rozenstein, Aalsterweg Eindhoven op 16 februari 1944. Uitsluitend toegang voor jongeren van 14 tot 22 jaar.
Na afloop ontvangen de bezoekers een vrijstelling op het uitgangsverbod. Dat vermeldt de NSB in Helmond

Max Blokzijl spreekt febr. 1944

In 1944 verschijnt het boek "Max Blokzijl spreekt tot de jeugd", met als ondertitel "Een boek voor de oude en de jonge generatie." Het boek biedt een kijkje in de propagandalezingen die Blokzijl door het hele land houdt om jongeren te rekruteren voor de gewapende strijd tegen de geallieerden. Het boek is opgedragen aan: "Aan hen, wier bloed vloeide voor de toekomst der jeugd."

Blokzijls toespraken komen erop neer dat de jeugd, die opgroeit in een tijd van oorlog en strijd, niet onverschillig mag blijven. Hij hamert erop dat ze hun eigen toekomst moeten vormgeven en zich niet moeten laten leiden door de oudere generatie die hen in de steek heeft gelaten. De jeugd wordt opgeroepen zich te richten op het "heldendom" van hen die vechten voor het vaderland. Blokzijl predikt eendracht en nationalisme, waarbij sociale en religieuze verschillen ("vaders portemonnaie of moeders geloof") als irrelevant worden afgedaan. Jongeren worden aangespoord te kiezen voor een leven van strijd, eer, moed en trouw, en zich volledig in te zetten voor het vaderland.

Om angst en enthousiasme op te wekken, gebruikt Blokzijl veel emotioneel geladen termen als "bloed", "heldendom", "strijd" en "lafheid". Hij roept jongeren op zich te verenigen en alle andere loyaliteiten (zoals klasse of religie) opzij te zetten.

Blokzijl stelt dat er een kloof gaapt tussen de "oude" en de "jonge" generatie. Hij schetst de oudere generatie als "lam" en incompetent, waarschijnlijk omdat alle beschikbare ouderen al zijn ingezet voor de oorlogsindustrie of de gewapende strijd. De "jonge" generatie moet volgens hem de toekomst redden.

Max Blokzijl werd na de oorlog gearresteerd en berecht voor zijn rol als propagandist van de NSB. Hij werd schuldig bevonden aan collaboratie met de vijand en ter dood veroordeeld. Ondanks gratieverzoeken werd het vonnis op 16 maart 1946 voltrokken op de Waalsdorpervlakte.

Tegen 't verspreiden van geruchten zal door de betreffende Overheid op de meest strenge wijze worden opgetreden. Eindhoven, 14 Juni 1944.
De Politiepresident, Mr. ir. N. J. v. LEEUWEN.
De Burgemeester, Dr. H. A. PULLES.

Geruchten over een "luchtaanval op Eindhoven"

In het oorlogsdagboek 1940 -1945 van Philips medewerker Feik Fast is opgetekend:
14 juni '44 ...om half twaalf als een lopend vuurtje het bericht de ronde doet, dat er strooibiljetten uitgegooid zijn, die een bombardement van het station ( en de fabrieken? ) aan zouden gekondigd hebben om twaalf uur!! In een minimum van tijd zijn alle fabrieken en kantoren leeg.
Ik vind thuis het huis leeg, zodat ik eerst, dat Rie al vertrokken is, maar die komt even later aan. We nemen onze koffers om naar mijn ouders te gaan; onze hele buurt stroomt al leeg."

"Op de Boschdijk, zoals op alle wegen, ziet het zwart van mensen met koffers, kinderwagens, fietsen en allerlei bagage, het is een paniektoestand. Alles gaat het vrije veld en de bossen in, waar ze een uurtje later op hevige gietbuien onthaald worden. De hele binnenstad is ontruimd, alle winkels dicht, alle scholen dicht, zelfs het ziekenhuis wordt in allerijl ontruimd.

Er gebeurt echter niets, zodat we om drie uur maar besluiten, terug te keren naar huis..... Om half vijf ga ik weer eens op het NatLab kijken, het blijkt, dat de fabrieken vanaf drie uur weer werken.

Niemand begrijpt achteraf, waar de geruchten vandaan gekomen zijn, de binnenstad moet trouwens officieel ontruimd zijn geweest, evenals het ziekenhuis en de scholen.

Dagboek Arie van der Linden beschrijft: "Paniek in de stad! Duizenden mensen verlaten de stad met gepakte koffers, tassen en volgeladen kinderwagens, bakfietsen, tandems of lopend met ransels en rugzakken. Een oude man draagt een volgepakte sloop op zijn rug. Op de achterkant van de sloop staat geborduurd: "Goede nacht."

"De oorzaak van de paniek schijnt het volgende te zijn: een uur voor een bombardement zijn pamfletten uitgeworpen met de mededeling dat er na één uur een bombardement zou plaatsvinden. Deze pamfletten zijn echter pas tegen 10 uur gevonden, waardoor men een foutieve conclusie trok en dacht dat het bombardement nog zou komen."
"Tegen de namiddag trok de hele stoet weer in omgekeerde richting terug. 's Avonds werd een waarschuwing van Pulles verspreid tegen geruchten."

Deze originele oproepbrief van 25 augustus 1944, ondertekend door Dr. H.A. Pulles, sommeert J. Brouwer, adjunct-directeur van de Linnenfabriek Van Dissel & Zonen te Eindhoven, zich te melden voor acht dagen dwangarbeid. De werkzaamheden bestonden uit graafwerkzaamheden op het vliegveld van Eindhoven, destijds een strategisch doelwit voor geallieerde bombardementen. Het is opmerkelijk dat een man in Brouwers positie voor dit soort zwaar werk werd opgeroepen, wat mogelijk wijst op een persoonlijke vendetta van Pulles. Brouwer heeft zich vermoedelijk aan deze oproep onttrokken, aangezien de brief bewaard is gebleven.

Tewerkstelling op het vliegveld

Augustus 1994
Namens de Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandsche gebied, deel ik U, ingevolge Verordening 139 van 1942, mede, dat U bent aangewezen voor tewerkstelling op het Vliegveld te Eindhoven, gedurende de tijd van circa 8 dagen. U dient 25 -8-1944 's ochtends om zeven uur, aan de hoofdwacht van het vliegveld aanwezig te zijn. (Zeelsterstraat over de brug rechts).
Voor voeding wordt gedeeltelijk gezorgd; brood moet worden medegenomen. U dient zo mogelijk mee te brengen een schop en eetgerei (etensketeltje of bord en lepel).
Correspondentie of telefonische gesprekken over deze te-werkstelling worden niet in behandeling genomen.
Zij, die menen op medische gronden niet in staat te zijn te werken, kunnen hun doktersverklaring aan de arts op het vliegveld tonen.
Niet nakoming van deze aanwijzing wordt gestraft door de Duitse Weermacht.
Deze oproep moet worden medegebracht en aan de hoofdwacht van het Vliegveld worden getoond.
Persoonsbewijs moet men bij zich hebben.

De Burgemeester van Eindhoven
Dr.H.A.PULLES.

Al eerder in 1944 werd anoniem uit Eindhoven gemeld dat de Duitse autoriteiten 750 man uit Eindhoven opeisten om voor twee à drie weken in de buurt van Goes graafwerkzaamheden te gaan verrichten. Burgemeester Pulles maakte van de gelegenheid gebruik om politieke tegenstanders en intellectuelen aan te wijzen, verder gemeentepersoneel en mensen uit het onderwijs met wie hij een appeltje te schillen had. ‘Wraakneming tegen bepaalde personen viert hier hoogtij’, aldus de ondertekenaar ‘Janssens’. Ook ontslagen politiecommissaris W. Dijs heeft verplicht staan graven.
Bron: Burgemeesters in oorlogstijd.

Oproep om o.a. in Hasselt te gaan vechten
Bevrijding van Nederland is nabij september 1944
De Duitse bezetter en hun aanhangers zien dat anders.
affiche 1944 Beeldbankwo2.nl

NSB'ers vechten tegen Nederlanders soldaten

Voor het eerst in de geschiedenis vochten Nederlandse soldaten tegen NSB'ers op Belgische bodem. Begin september 1944 werden enkele bataljons Landstormers, inclusief 160 jonge leden van de Jeugdstorm, naar Hasselt gestuurd om de opmars van de geallieerden te vertragen. Bij het Albertkanaal kwamen ze oog in oog te staan met de Prinses Irene Brigade, Nederlandse soldaten die in Groot-Brittannië waren getraind en in augustus 1944 in Normandië waren geland om samen met de Engelsen en Canadezen noordwaarts op te rukken. Bron: historischnieuwsblad.nl

Manschappen van de Irene Brigade, namen een aantal SS'ers en NSB'ers gevangen. "Executeren!" was Prins Bernhard's mening, commandant De Ruyter van Steveninck besliste anders, dankzij hem bleven veel jeugdige Jeugdstormers in leven. Tijdens de gevechten was een aanzienlijk deel van hen al uit eigen beweging overgelopen naar de geallieerden. Uiteindelijk keerden slechts veertig jongens later die maand terug naar Nederland; de rest was gedood, gedeserteerd of gevangengezet.

Uit Eindhoven waren daar o.m. aanwezig op het "Westfront":
Yme Meyer overtuigd N.S.B.’er, Streekleider - Nationale Jeugdstorm en in dienst getreden van de Landstorm Nederland. Nabij Hasselt vocht hij tegen de geallieerde bevrijdingslegers. Tien jaar gevangenisstraf.
T. M. van der Velden, uit Geldrop, was vanaf 1936 reeds een overtuigd aanhanger van Mussert. Hij wilde schijnbaar meer activiteit ontwikkelen en trad toe tot de Landstorm Nederland. Hij verrichtte dienst in de frontgebieden nabij Hasselt (B.) en Eist. Acht jaar gevangenisstraf.
H. Lonkhuizen, een 34-jarige Eindhovense kantoorbediende, was lid van de Landstorm en verrichtte tijdens de bezetting diensten aan het front in België. Eis: twaalf jaar.

De vlucht van de burgemeester

De Duitse bezetter en hun NSB-handlangers voelden de grond onder hun voeten wegzakken. Met de bevrijding van Parijs op 25 augustus 1944 was het duidelijk dat het einde van hun bewind naderde. Binnen een week bereikten de geallieerde troepen de Nederlandse grens in Limburg, met een opmars van zo'n 50 a 70 kilometer per dag.

Ook burgemeester Pulles besefte dat zijn tijd erop zat. Op zijn stoep verscheen de veelzeggende tekst: "Hier woont Pulles, die vandaag of morgen de lul is." Zelfs in deze gespannen tijden was er ruimte voor een grimmige grap. Annie Schutjes, secretaresse op het gemeentehuis, herinnert zich hoe Pulles kort voor de bevrijding een 0 waarschijnlijk pas na zijn vrijlating kunnen verkopen.

Pulles zelf, zijn vrouw en hun enige overgebleven zoon zoeken hun toevlucht in het Duitse Dessau. Twee van zijn zonen hebben het leven gelaten aan het Oostfront, zij hadden zich vrijwillig opgeven bij de SS. "Dat is het ergste wat ons is overkomen." Met die tragedie moet ik leven, zegt de burgemeestersvrouw later. In Dessau vindt Pulles tijdelijk werk bij een bedrijf waarmee hij via zijn eigen bedrijf, Aesculaap, contact had.

In juni 1945 keren ze terug naar Nederland, gedreven door het verlangen niet voor altijd op de vlucht te blijven en ook hun middelen van bestaan raakte op. Bij de grens in Maastricht worden ze gearresteerd. Pulles belandt onder erbarmelijke omstandigheden in kamp Vught, waar hij de vernederende taak krijgt om ratten te vangen.

Op 13 mei 1948 valt voor hem het harde vonnis: gevangenisstraf tot 1 januari 1950 en ontzegging van zijn kiesrecht. Uiteindelijk komt hij in december 1948 vervroegd vrij. Zijn vrouw, die vastzat in Valkenburg, wordt veroordeeld voor propaganda voor het nationaalsocialisme en komt vrij op 1 januari 1947.

Na hun vrijlating vestigen ze zich in Lieshout, waar Hub Pulles in 1969 op 73-jarige leeftijd overlijdt. Zijn vrouw overleeft hem bijna 32 jaar en sterft in 2001 op 100-jarige leeftijd. In de jaren '90 blikt ze nog eens terug op haar leven in het boek "B&W Rond de Tweede Wereldoorlog in Groot-Eindhoven" van Frans Dekkers.

In maart 1945 werd het wetsbesluit dat de NSB en aanverwante organisaties verbood, verlengd en opnieuw gepubliceerd in het Staatsblad. Deze verlenging zorgde ervoor dat het verbod op deze organisaties ook na de bevrijding van Nederland van kracht bleef en dat hun bezittingen definitief aan de Staat toekwamen. Het besluit werd tevens opgenomen in de wettenbank, waarmee het een permanent onderdeel werd van het Nederlandse rechtsarchief.
Scriptie over partij verboden

Besluit ontbinding landverraderlijke organisaties: Een verbod op de NSB en 41 andere organisaties

Op 17 september 1944 vaardigde de Nederlandse regering in ballingschap te Londen een wetsbesluit uit dat de Nationaal Socialistische Beweging (NSB) en [link] 41 andere aan de NSB gelieerde organisaties verbood. Dit besluit was een reactie op de dringende noodzaak om deze landverraderlijke organisaties te ontbinden.

Het wetsbesluit, ondertekend door Koningin Wilhelmina, bepaalde ook dat het vermogen van deze ontbonden organisaties, ongeacht hun juridische status, aan de Staat zou toevallen.

Het wetsartikel ging verder dan alleen het verbieden van bestaande organisaties. Het bevatte ook een bepaling die toekomstige partijen verbood die het gedachtegoed van de NSB zouden proberen voort te zetten. Dit betekende dat elke partij die de ideologie van de NSB omarmde of probeerde te verspreiden, op basis van dit wetsartikel kon worden verboden. Deze maatregel was bedoeld om te voorkomen dat het nationaalsocialisme in de toekomst opnieuw voet aan de grond zou krijgen in Nederland.

In werkelijkheid hadden de NSB en de meeste gelieerde organisaties zichzelf al feitelijk opgeheven. Na Dolle Dinsdag, toen het gerucht ging dat de geallieerden op het punt stonden Nederland te bevrijden, vluchtte het grootste deel van het kader van deze organisaties naar Duitsland.

Omdat er tijdens de Tweede Wereldoorlog geen parlement was waren er geen wetten in formele zin, alleen Koninklijke Besluiten. Dit Zuiveringsbesluit is in januari 1944 vastgesteld, maanden voordat Zuid Nederland bevrijd is en meer dan een jaar voordat heel Nederland bevrijd is.
Personen konden gestaakt, geschorst of ontslagen worden, uitleg klik hier
Bron: https://beeldbankwo2.nl

De naoorlogse zuivering

Direct na de bevrijding van Eindhoven onderging de gemeentelijke organisatie een grote zuivering. Van de ongeveer 1200 gemeentelijke medewerkers, variërend van ambtenaren tot personeel van de gemeentewerf en brandweer, werden 281 personen (zo'n 23,42 %) geschorst. De reden hiervoor, zoals gepubliceerd in het Publicatieblad van het Militair Gezag (nrs. 18/24, 1945), was dat "hun houding tijdens de vijandelijke bezetting geen vertrouwen gaf in hun medewerking aan de wederopbouw van het vaderland."

De schorsingen troffen diverse afdelingen:
* Gemeentehuis: 32 personen
* Centrale keukens: 24 personen
* Distributiedienst: 46 personen
* Gemeentewerken: 16 personen
* Brandweer: 10 personen
* Arbeidsbureau: 13 personen

Ook de politie ontsloeg een aanzienlijk deel van haar personeel. Volgens het politiejaarverslag van 1945 werden op de eerste bevrijdingsdag 56 personeelsleden (19.65% van de 285 medewerkers) "voorlopig buiten dienst gesteld" in het kader van de zuivering.

Direct na de bevrijding werden vooral NSB'ers opgepakt en vastgezet. Vanaf 8 oktober 1944, toen men begon met het bijhouden van gegevens, zaten er 1092 personen in arrest. Dit aantal liep op tot ongeveer 1600 half november 1944. Meer informatie over arrestaties is te vinden op https://eindhoven4044.nl/8/politie-eindhoven-oorlogsjaren.html

De Vrije Philips Koerier 28 juni 1945

Zuivering bij Philips

Na de oorlog voerde Philips een grondige zuivering uit onder haar personeel. Een speciale commissie, waar onder andere Jan Zwartendijk deel van uitmaakte, onderzocht "onvaderlandslievende personen" binnen het bedrijf. Philips riep medewerkers zelfs op om collega's met een "foute" achtergrond aan te geven.

Het eindrapport van de commissie, uitgebracht op 31 december 1946, leidde tot strenge maatregelen:

788 personeelsleden werden ontslagen.
536 personeelsleden werden voor langere tijd geschorst.
104 personeelsleden kregen een berisping.

Redenen voor ontslag waren onder andere:
* Lidmaatschap van de NSNAP of actieve betrokkenheid bij de NSB.
* Een leidinggevende functie binnen Philips bekleed hebben en tegelijkertijd lid zijn van de NSB.
* Dienst in de Duitse Wehrmacht, SS of Landwacht.
* Omgang met Duitse militairen of ander "onvaderlandslievend" gedrag.

Landverraderlijke organisaties opgezet door de NSB

Lijst behorende bij het Besluit ontbinding landverraderlijke organisaties
1°. Weer-Afdeeling.
2°. Germaansche S.S. der Nederlanden.
3°. Nationale Jeugdstorm.
4°. Nationaal Socialistische Vrouwenorganisaties.
5°. Nationaal Socialistisch Ambtenarencorps.
6°. Nationaal Socialistisch Studentencorps.
7°. Nationaal Socialistisch Rechtsfront.
8°. Medisch Front.
9°. Tandartsen Front.
10°. Apothekers Front.
11°. Dierenartsen Front.
12°. Economisch Front.
13°. Front voor Nering en Ambacht.
14°. Vervoerders Front.
15°. Nationaal Socialistische Opvoedersgilde.
16°. Technisch Gilde.
17°. Technische Noodhulp.
18°. Raad voor de Volkshuishouding.
19°. Frontzorg.
20°. Nederlandsch-Duitsche Kultuurgemeenschap.
21°. Sociaal Economisch Genootschap Nederland en Europa.
22°. Volksche Werkgemeenschap.
23°. Nederlandsche Volksdienst.
24°. Nederlandsch Instituut voor Volkshuishoudkundig Onderzoek.
25°. Heemkundig Instituut.
26°. Volk en Bodem.
27°. Instituut voor Sibbekunde.
28°. Sibbekundig Genootschap.
29°. Gemeenschap Vreugde en Arbeid.
30°. Stichting ter bevordering van de kennis van het nationaal-socialisme.
31°. Stichting "Het Nationaal Tehuis".
32°. Stichting "Fonds voor Gezins- en Jeugdzorg".
33°. Stichting Saxo-Frisia.
34°. Agrarisch Front.
35°. De Nieuwe Omroep.
36°. De Nationale Omroep.
37°. Nationale Pers.
38°. Nederlandsche Nationaal-Socialistische Uitgeverij (Nenasu).
39°. Nationaal-Socialistisch Museum.
40°. Verpleegstersgemeenschap van den Nederlandschen Volksdienst.
41°. Zeevaartfront.

„Eindhoven's felste NSB / NSVO-vrouw”

„Eindhoven's felste NSB-vrouw”, zo werd zij genoemd in de volksmond. Johanna Maria Jansen was reeds in 1934 lid van de NSB en tijdens de oorlog ook groepsleidster van de Nationaal-Socialistische Vrouwenorganisatie (NSVO). Bij feesten van de NSB hing zij de vlag uit en naar verering voor Mussert drukte zij uit door een foto van de „leider” in haar kamer te hangen. Teneinde de buren op te voeden in Nationaal-Socialistische geest, plaatste zij haar radio in haar tuin, wanneer Mussert sprak of Max Blokzijl zijn "brandende kwesties” aanprees. „Ze zullen het horen, of ze willen of niet”, was haar mening, daarbij doelend op de buren. Graag paradeerde zij in uniform en verder behoorde zij volgens de getuigen niet tot het soort, waarvan men zegt, dat een goede buur beter is dan een verre vriend. Bij de bevrijding van Eindhoven vertrok zij via Utrecht en Westerbork naar Duitsland. In 1945 werd zij, die tot de kern van de Eindhovense NSB behoorde, gearresteerd. Na de oorlog veroordeeld tot internering tot 1 mei 1947 met verlies van de kiesrechten. (bron: Eindhovensch dagblad 14-11-1946)

De Nationaal-Socialistische vrouw (N.S.V.O.)

Eindhoven is pas in april 1941 een afdeling van de Nationaal-Socialistische Vrouwen Organisatie opgericht. Het doel van de NSVO was: het bevorderen en versterken van de nationaal-socialistische levens- en wereldbeschouwing onder de Nederlandse vrouwen; de verzorging van nationaal-socialistische werkers die hier behoefte hieraan hebben. In hun eigen blad stellen ze dat zich bij de Eindhovense oprichtingsbijeenkomst zich ruim 80 leden hebben aangemeld. Relatief weinig omdat iedere actieve NSB-man zijn vrouw aanspoorde om lid te worden van de N.S.V.O. Het lidmaatschap van de N.S.V.O. was vrijwillig vanaf 18 jaar. Het lidmaatschap van de N.S.B. was daartoe niet vereist. Iedere vrouw met de Nederlandse nationaliteit, die bereid was de beginselen van de N.S.B. op vrouwelijke wijze te propageren en in de praktijk te brengen. Ook moest zij voldoen aan de morele en maatschappelijke eisen, die ook de N.S.B. aan haar leden stelde.
In 1944 was kringleidster: J. Biesen-Habraken

Dit NSB propaganda affiche moet de eenheid van de arbeiders uitbeelden na het verbod van de vakbonden.
"Het ideaal van jaren bereikt de eenheid van de arbeid! Sluit u aan in de gelederen van het Nederlandsche arbeidsfront.

NSB vakbond

Het Nederlandsche Arbeidsfront (NAF), een vakbond gelieerd aan de NSB, werd opgericht nadat de Duitse bezetter de vooroorlogse christelijke, katholieke en socialistische vakbonden, met in totaal 600.000 leden, had verboden. De Duitsers wilden hun controle over de arbeiders versterken en streefden naar een volledige gelijkschakeling van de Nederlandse maatschappelijke zuilen.

De term "vakbondsman" werd vervangen door "sociale voorman" en het tijdschrift Arbeid werd het officiële vakbondsblad. In 1942 zegden veel vakbondsleden massaal hun lidmaatschap op en moesten bestuurders vaak onderduiken. Hilda Verweij-Jonker vertelt hoe ze leden van de vakbeweging NVV hielp die zich na de Duitse inval hadden afgemeld: "We regelden onderduikadressen, vervalste identiteitsbewijzen, bonkaarten en geld."

Het NAF behield slechts 100.000 leden, voornamelijk landarbeiders die buiten het seizoen afhankelijk waren van een uitkering. Als vakbond had het NAF weinig invloed: de nazificering stuitte op veel weerstand bij de werkende bevolking en omdat de bezetter het loonbeleid bepaalde, speelde het NAF geen belangrijke rol.

Na de oorlog werden in Eindhoven verschillende sociale voormannen veroordeeld omdat ze anti-Duitse arbeiders hadden aangegeven of verraden. Vaak waren ze ook actief in andere NSB-organisaties. Niet alleen bij Philips en DAF, maar ook bij veel andere Eindhovense bedrijven waren "voormannen" actief die in feite spioneerden voor de Duitse bezetter omdat anti-Duitse aan te geven. Gelukkig wisten de meeste arbeiders wie de foute NSB elementen in hun bedrijf waren. Bij Philips is bijvoorbeeld C. P. Blinkhof verraden omdat hij illegale krantjes las, gearresteerd en later om gekomen in concentratiekamp Vught.

Extra informatie en bronnen:

Zie Bronnen deel 1 onderaan.

Zuiveringsmaatregelingen
De onder 1 genoemde maatregel zal worden toegepast in de reeds eerder genoemde twijfelgevallen, waarin nog niet met zekerheid vaststaat of de betrokkene in aanmerking komt voor schorsing of ontslag. Hij is te beschouwen als een veiligheidsmaatregel ter vermijding van alle risico, hoe gering ook, dat met minder betrouw- bare elementen zou worden gewerkt. Toepassing van dezen maat- regel heeft dan ook geen verlies van de aan de functie verbonden inkomsten en voordeelen ten gevolge.

Bij de tweeden maatregel, schorsing, is dit wel het geval. Blijkt echter bij het nader onderzoek dat geen redenen aanwezig zijn om de schorsing te handhaven of de betrokkene uit zijn ambt te ontslaan, dan worden de sinds den aanvang der schorsing gederfde inkomsten alsnog uitgekeerd. Tevens zijn de autoriteiten, belast met de uitvoering van het Zuiveringsbesluit, bevoegd te bepalen, dat in daarvoor in aanmerking komende gevallen aan de geschorste of zijn gezin een voorlopige ondersteuning voor het noodzakelijk levensonderhoud wordt uitgekeerd.

Bij ontslag. tenslotte, verliest de betrokkene niet alleen alle aanspraken op pensioen en andere rechten die hij krachtens wet- telijk voorschrift of arbeidsovereenkomst zou kunnen doen gelden, maar komen ook de aanspraken van zijn nagelaten betrekkingen op bij wettelijk voorschrift of arbeidsovereenkomst geregeld pensioen, geheel te vervallen. Het Zuiveringsbesluit laat echter de mogelijkheid open, dat in nader te bepalen gevallen, in plaats van de vervallen pensioen- en andere rechten, aan het gezin van den ontslagen functionaris een zekere ondersteuning worden toegekend.

NSB in Eindhoven deel 2/2

1941 -1944

Snel menu artikelen deel 2Klik hier voor deel 1 = zwart

1941

Vrijheid of knechtschap

Wordt Pulles burgemeester?

Kringhuizen in Eindhoven

NSB functionarissen in 1941

Leiding NSB in 1941

Functionarissen afd. arbeidszaken Kring 26

WA

1942

NSB aan de macht

Feestprogramma Pulles

Illegaal pamflet om de installatie van Pulles als burgemeester te boycotten.

Eénpansmaaltijd na Pulles beëdiging

NSB Wethouders

Burgemeester op gemeentehuis

Uitvoerders van nazi regime

Gedwongen verhuizing en de opkoop woningen.

Nazificering van het gemeentebestuur

Bezoek ir. A. Mussert aan Eindhoven

De jeugdstorm in Eindhoven

De Hitlerjeugd in Eindhoven tijdens Sinterklaasbombardement.

Kerstpakketten voor het Oostfront uit Eindhoven

1943

2e Jeugdstorm kampioenschappen

De ware bedoelingen van de nazi-sport

Jeugdstormkampioenschappen in het Philips Sportpark.

Jeugdstormkampioenschappen.

Jeugdstormkampioenschappen toekijkend nazi-officieren en hun vrouwen.

Sinterklaas 1943

Hitler-Jugend organiseerde na Sinterklaas in het Philips Ontspanningscentrum (POC) een grootse speelgoedactie voor kinderen van vaders die aan het front strijden. Deze kinderen kunnen in het POC gratis speelgoed komen afhalen.

1943 Sinterklaas aankomst haven Eindhoven.NSB-burgemeester Pulles begroet Sinterklaas met een handdruk, gekleed in zijn NSB-uniform in plaats van zijn burgermeesterlijke kledij.

1943 Sinterklaas aankomst haven Eindhoven.Kinderen van nationale Jeudstorm in uniform zwaaien naar Sinterklaas.Nieuws van week 50 uit 1943.

1943 Sinterklaas aankomst haven Eindhoven.Meisjes van de Jeugdstorm delen appels en taaitaai uit.Weekjournaal van Polygoon Hollands

1943 Sinterklaas aankomst haven Eindhoven.NSB'er in uniform deelt taaitaai uit op een overvolle markt in Eindhoven.Bron: zoeken.beeldengeluid.nl

1944

Ook de techniek tegen Pulles

Max Blokzijl spreekt febr. 1944

Geruchten over een "luchtaanval op Eindhoven"

Tewerkstelling op het vliegveld

NSB'ers vechten tegen Nederlanders soldaten

De vlucht van de burgemeester

Besluit ontbinding landverraderlijke organisaties: Een verbod op de NSB en 41 andere organisaties

De naoorlogse zuivering

Zuivering bij Philips

Landverraderlijke organisaties opgezet door de NSB

Aantal mantelorganisatie actief in Eindhoven

Nationaal-Socialistische Vrouwenorganisatie (NSVO)Sociaal voormanLijst van 41 NSB organisaties

Nationaal-Socialistische Vrouwenorganisatie (NSVO)

„Eindhoven's felste NSB / NSVO-vrouw”

De Nationaal-Socialistische vrouw (N.S.V.O.)

Sociaal voorman

De NSB gebruikte de term "sociaal voorman" als een bewuste vervanging voor de term "vakbondsman". Dit was onderdeel van hun strategie om de traditionele vakbonden te ondermijnen en te vervangen door hun eigen nationaal-socialistische organisaties.

NSB vakbond

NSB in Eindhoven
deel 2/2

Snel menu artikelen deel 2
Klik hier voor deel 1 = zwart

1943 Sinterklaas aankomst haven Eindhoven.

NSB-burgemeester Pulles begroet Sinterklaas met een handdruk, gekleed in zijn NSB-uniform in plaats van zijn burgermeesterlijke kledij.

1943 Sinterklaas aankomst haven Eindhoven.
Kinderen van nationale Jeudstorm in uniform zwaaien naar Sinterklaas.
Nieuws van week 50 uit 1943.

1943 Sinterklaas aankomst haven Eindhoven.
Meisjes van de Jeugdstorm delen appels en taaitaai uit.
Weekjournaal van Polygoon Hollands

1943 Sinterklaas aankomst haven Eindhoven.
NSB'er in uniform deelt taaitaai uit op een overvolle markt in Eindhoven.
Bron: zoeken.beeldengeluid.nl

Nationaal-Socialistische Vrouwenorganisatie (NSVO)
Sociaal voorman
Lijst van 41 NSB organisaties