NSB in Eindhoven 1933 -1941 deel 1

Snel menu artikelen deel 1

Deel 2 aparte pagina, klik hier
NSB 1941
Vrijheid of knechtschap
Wordt Pulles burgemeester?
Kringhuizen in Eindhoven
Foto kringhuis
Foto 2 kringhuizen
Muur tekst
Leiding NSB in 1941
Groep wijken
Functionarissen afd. arbeidszaken
WA 1934 /1940 /1941
Foto Markt met Duitse soldaten
1942
NSB aan de macht
Foto aanwezigen
Wie aanwezig
Feestprogramma Pulles
Illegaal pamflet
Foto erewacht NSB / WA
Eénpansmaaltijd
NSB Wethouders
Burgemeester op gemeentehuis
Uitvoerders van nazi regime
Gedwongen verhuizing en de opkoop woningen
Nazificering van het gemeentebestuur
De Opstand
Samenvatting van "De Opstand: Een Brabants NSB-blad
Foto Bezoek ir. A. Mussert
Bezoek ir. A. Mussert aan Eindhoven
N.S.D.AP. bijeenkomst
De jeugdstorm in Eindhoven
De Hitlerjeugd tijdens Sinterklaasbombardement.
Kerstpakketten voor het Oostfront
1943
2e Jeugdstorm kampioenschappen
Sinterklaas 1943
1944
Ook de techniek tegen Pulles
Max Blokzijl spreekt febr. 1944
Geruchten over een "luchtaanval op Eindhoven"
Tewerkstelling op het vliegveld
NSB'ers vechten tegen Nederlandse bevrijders
De vlucht van de burgemeester
NSB verboden
Lijst NSB mantelorganisaties
De naoorlogse zuivering
Zuivering bij Philips
Nationaal-Socialistische Vrouwenorganisatie
Sociaal voorman

Timeline

Nationaal Socialistische Beweging in Eindhoven

14 december 1931

1931 Oprichting N.S.B.

Op 14 december 1931 richtte Mussert de N.S.B. op. Vanwege haar anti-parlementaire standpunten noemde de NSB zichzelf consequent een 'beweging' in plaats van een politieke partij. Bij de eerste bijeenkomst waren slechts 12 mensen aanwezig, maar een jaar later claimde de beweging al 1000 leden leden te hebben. De term "Leider" verwees rechtstreeks naar Mussert, net zoals "Führer" in nazi-Duitsland naar Hitler verwees.
Vanaf 1933 had de beweging haar eigen weekblad: Volk en Vaderland (VoVa). Vanaf november 1936 breidde de NSB haar media-invloed uit met een dagelijkse krant: Het Nationale Dagblad. Deze krant bleef verschijnen tot 5 mei 1945, het einde van de Tweede Wereldoorlog in Nederland.

N.S.B. Eindhoven opgericht 1933

In maart 1933 begonnen we in Eindhoven met een kleine groep toegewijde leden aan de uitbouw van de NSB-kring. "Klein in aantal, maar groot in gedrevenheid", zegt een van de eerste leden. Hoewel we vastberaden waren, waren we slechts een van de vele extreemrechtse groeperingen die in die jaren actief waren.

maart 1933

1934

1934 NSB-kringhuis Lodewijk Napoleonplein 17.

Op 17 november 1934 werd de Eindhovense afdeling officieel door Mussert bevorderd tot een NSB-kring. Dit markeerde een belangrijke stap in hun groei en erkenning binnen de beweging. Met deze nieuwe status huurden ze een nieuw NSB-kringhuis aan het Lodewijk Napoleonplein 17, wat diende als een centrale ontmoetingsplaats en hoofdkwartier voor hun activiteiten.

1935 Colportage ploeg Woensel

De NSB-afdeling in Eindhoven groeide voornamelijk door de verkoop van het weekblad Volk en Vaderland. Hoewel de kring een paar honderd leden telde, was er een aanzienlijk verloop in zowel leden als bestuursleden, met veel interne conflicten. Ondanks deze interne strubbelingen behaalden ze bij de Provinciale Statenverkiezingen van 1935, met een Eindhovense lijsttrekker, twee Statenzetels. Dit was een teken van hun groeiende invloed in de regio, ondanks de interne problemen.

1935

1935 WA Eindhoven

Een krantenfoto van 13 juli 1935 toont de Weerbaarheidsafdeling uit Eindhoven, nog in uniform, voor kasteel Amstenrade. Deze foto is opgenomen in een collage van hoogtepunten in "De zwarte soldaat", een blad voor de WA, uitgegeven op 12 december 1941.
WA=Weerafdeling, Opgericht als bescherming maar feitelijk is de WA de knokploegen van de NSB.

1936 - '37 Na de "eb" komt de "vloed"

In maart 1936 zei Ir. Mussert op een vergadering te Leiden: "Thans maakt de beweging een eb-tijd mede, doch na de eb komt weer een vloed." "Wij hebben nu de tijd ons te consolideren en te verstevigen." De N.S.B. telt thans 54.000 leden en 7000 functionarissen. Dit laatste aantal is groot, maar dat is goed; als straks de vloed (Lees Duitse bezetting) komt, staan wij klaar." Rapport Centrale Inlichtingendienst stelt "Die verwachte vloed is echter tot heden (Maart 1937) niet gekomen. Indirect wordt zo nu en dan ook wel toegegeven, dat de beweging thans achteruitgaande is, en het ledental momenteel hoogstens 50.000 bedraagt. De vergaderingen vooral in de grote steden worden in de laatste tijd door een opmerkelijk minder aantal personen bezocht, terwijl het meermalen voorkomt, dat met vrijkaarten wordt gewerkt, om de vergaderzalen althans gedeeltelijk gevuld te krijgen."
Bron: Jaarbericht over 1936 opgesteld door Centrale Inlichtingendienst uitg. 1937.

1936 - 1937

1938

1938 Tussen de verkiezingen

De NSB was in 1938 actief in Eindhoven en Helmond met een wervingsactie, waarbij ze 5000 gratis exemplaren van hun krant 'Volk en Vaderland' verspreidden. Ondanks deze actie was de Eindhovense NSB-afdeling dat jaar relatief rustig. Ze organiseerden slechts enkele publieke evenementen, zoals een openbare vergadering met een spreker in maart en een avond met zangpropaganda in juli. Later in het jaar, in oktober en december, kwamen prominente NSB-leden Bruin en Vlekke toespraken houden.

1939 NSB verliest - wachtend op de vloed

Verkiezingskraam voor de NSB in Eindhoven, april 1939 Bron foto: Volk en Vaderland, 6 april 1939
Ondanks het einde van de economische crisis en de toenemende dreiging van oorlog met Duitsland, verliest de NSB in alle provincies terrein. De vriendschappelijke banden met Duitsland blijken een negatieve invloed te hebben op het imago van de partij. In het najaar van '39 wordt de NSB zelfs verdacht van het beramen van een coup in Nederland.

1939

mei 1940

1940 Bezetting Nederland en Eindhoven

De Duitse bezetting van Eindhoven, die begon op 10 mei 1940, werd een harde realiteit toen op 12 mei de eerste Duitse militairen strategische punten en gebouwen in bezit namen. De bezetting werd officieel bekrachtigd in Eindhoven op 18 mei 1940 met het hijsen van de Duitse vlag. Duitse soldaten verzamelden zich voor de Ortskommandantur, die tijdelijk was gevestigd in hotel-café-restaurant Du Commerce. De eigenaar van het hotel, S. J. Nijpels, was onder andere lid van de NSB en werd na de oorlog veroordeeld voor zijn collaboratie met de Duitse bezetter.

1941 Massa bijeenkomsten in Eindhoven

Op zondag 27 april 1941 probeerde de NSB in Eindhoven indruk te maken met een groots opgezette openluchtvergadering. Mussert sprak zijn aanhangers vurig toe, waarna de WA in een mars met veel vlagvertoon, uniformen en strijdliederen probeerde te imponeren. Deze poging tot een spectaculaire massabijeenkomst naar Duits model, met veel marcheren om discipline te tonen, miste echter zijn doel bij de meeste Nederlanders.
Foto https://beeldbankwo2.nl

1941

1942

NSB burgemeester in Eindhoven

Op 1 februari 1942 werd Hubertus Adrianus (Hub) Pulles officieel benoemd tot burgemeester van Eindhoven, hoewel zijn installatie pas op 21 februari plaatsvond in het Van Abbemuseum. Deze benoeming was het resultaat van een maandenlang proces waarin de Duitse bezetter nadrukkelijk aandrong op een NSB-burgemeester voor de zevende stad van Nederland.

In 1942 werden in maar liefst 14 grote steden NSB'ers aangesteld om de Duitse maatregelen uit te voeren. Pulles werd gekozen vanwege zijn fanatieke NSB-lidmaatschap en zijn functie als Kringleider. Hij sprak vloeiend Duits, was hoogopgeleid, Brabander van origine en woonde al sinds 1921 als dierenarts in Eindhoven, waar hij een uitgebreid netwerk had opgebouwd. Eenmaal in functie voerde hij het Duitse beleid voortvarend uit. In 1940 waren er 925 burgemeesters, vijfhonderd daarvan zijn tijdens de bezetting aangesteld als oorlogsburgemeester, hiervan waren 370 militant NSB'er.

April / mei ' 43 staking in Eindhoven

De gedwongen deportatie van Nederlandse soldaten als krijgsgevangenen veroorzaakt een golf van woede en verzet in het hele land. Werknemers van de grote Philipsfabrieken leggen massaal het werk neer, waardoor de productie volledig stilvalt.

De Duitse bezetters reageren met meedogenloze repressie. Ze kondigen het standrecht af, wat betekent dat mensen zonder vorm van proces ter dood kunnen worden gebracht. In Eindhoven worden zeven mensen geëxecuteerd in een poging de staking te breken. Zelfs Frits Philips, de directeur van Philips, wordt met de dood bedreigd. Uiteindelijk nemen de Duitsers een aantal hooggeplaatste Philips personen in gijzeling om het verzet de kop in te drukken.

Hoewel de staking uiteindelijk wordt gebroken, wakkert dit de haat tegen de Duitse bezetters, de NSB en de SS alleen maar verder aan.
Lees volledige verhaal over deze staking in Eindhoven:
https://eindhoven4044.nl/50/April-meistakingen.html

1943

1944

Dagen voor de bevrijding op 18 sept. '44

Op Dolle Dinsdag, 5 september 1944, sloeg paniek toe onder de NSB'ers in Eindhoven, waardoor het voltallige college, inclusief NSB-burgemeester Pulles, de stad ontvluchtte. Later, op 10 september, onthulde een stafverslag dat Pulles drie maanden salaris had uitbetaald aan alle gevluchte partijgenoten. Als reactie hierop werden al zijn bezittingen in beslag genomen en zijn huis gedeeltelijk geplunderd. Drie gezinnen kregen vervolgens onderdak in zijn woning.

Hoewel Eindhoven bevrijd was, heerste er chaos en ontbering. De stad was zwaar beschadigd, er was weinig elektriciteit en voedsel, een avondklok was van kracht en er waren overal tekorten. Ondanks de herwonnen vrijheid gold er nog steeds militaire censuur in de Nederlandse kranten, omdat grote delen van het land nog steeds onder Duitse bezetting waren.

Nederland bevrijd

"Vrij onverveerd" benadrukt dat Het Parool een onafhankelijke krant is die niet gebonden is aan politieke partijen of belangengroepen. Ze zijn vrij om te schrijven wat ze willen zonder beïnvloed te worden. Dit was vooral belangrijk in de context van de Tweede Wereldoorlog en de daaropvolgende wederopbouw, waar persvrijheid niet vanzelfsprekend was. Parool werd in de bevrijdingsdagen uit gegeven in Eindhoven. Lees https://eindhoven4044.nl/9/Mia-van-Meurs.html

1945

1945 - 1951

De afrekening

Na de Tweede Wereldoorlog werden meer dan 400.000 Nederlanders onderzocht vanwege mogelijke collaboratie, verraad, NSB-lidmaatschap of dienstneming in het Duitse leger. Dit omvatte zowel veroordeelden als mensen van wie de verdenkingen ongegrond bleken. De dossiers van deze onderzoeken zijn bewaard gebleven in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Een deel hiervan zal vanaf 2025 online beschikbaar zijn, terwijl alle dossiers vanaf 2027 openbaar zullen worden.

Geschiedenis van het Nederlandse Nationaal Socialisme

Op 14 december 1931 stichtte Mussert, op aandringen van Van Geelkerken, de N.S.B. met een 20-puntenprogramma. Het leidend beginsel luidde: "Voor het zedelijk en lichamelijk welzijn van een volk is nodig een krachtig Staatsbestuur, zelfrespect van de natie, tucht, orde, solidariteit van alle bevolkingsklassen en het voorgaan van het algemeen (nationaal) belang boven het groepsbelang en van het groepsbelang boven het persoonlijk belang." Hoewel dit beginsel aanvankelijk een brede aantrekkingskracht leek te hebben, radicaliseerde het programma van de N.S.B. in de loop der jaren aanzienlijk, met steeds extremere standpunten en maatregelen.
In 1934 werd de NSB jeugdbeweging, de Jeugdstorm opgericht. Het programmapunt nummer 16 stelt: "Opvoeding van de jeugd tot zedelijkheid, orde, tucht, burgerzin en arbeidzaamheid bevordering van de vorming van leidende karaktervolle persoonlijkheden in iedere stand en in ieder beroep." Aanvankelijk had de NSB onder de invloed van economische conjunctuur en de toename van nationalistische gevoelens succes, voornamelijk bij de middenstand en in conservatieve kringen; bij de verkiezingen van 1935 behaalde zij bijna acht procent van de stemmen, ondanks dat een ambtenaren- en uniform verbod waren ingesteld. Het verzet tegen de N.S.B., die aanvankelijk meer en meer een Duitse koers ging varen, groeide echter snel; de verkiezingen in 1937 halveerden haar stemmenpercentage, terwijl zij in 1939 nog verder terugliep. De kritiekloze volgzaamheid van Mussert ten aanzien van de politiek van Mussolini en Duitsland had hierin een belangrijk aandeel.

De befaamde Dolle Dinsdag, vijf september '44 maakte in feite een einde aan zelfstandige bestaan van de NSB. Ongeveer 65.000 mensen, leden van ‘collaborateursgezinnen’, vluchtten, uit heel Nederland, toen naar voornamelijk Noord Nederland en hier van een deel zo'n 35.000 naar Duitsland. Bron: L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, deel 10a, p. 203).
De vlucht is niet geheel onvoorbereid. Al tussen november 1942 en september 1943 stelt de NSB een geheim evacuatieplan op. De beter gesitueerde evacués mogen alleen het hoogstnodige in een koffer meenemen. bron https://www.historischnieuwsblad.nl/het-lot-van-naar-duitsland-gevluchte-nsbers/

Na de oorlog wordt de NSB verboden. Kort na de oorlog worden naar schatting 150 duizend Nederlanders gearresteerd wegens collaboratie, landverraad en oorlogsmisdaden. Het grootste deel wordt niet vervolgd. In het kader van de bijzondere rechtspleging zijn 14 duizend vonnissen geveld, 154 personen krijgen de doodstraf. Van hen belanden 39 voor het executiepeloton. In 115 gevallen is de doodstraf omgezet in levenslang, die later weer is omgezet in een kortere straf.

Foto in Volk en vaderland / weekblad der Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland 15-06-1935
Etage vol propaganda voor de N.S.B., raam Lodewijk Napoleonplein 17 Eindhoven

Eindhovense N.S.B.

In maart 1933 zag de Eindhovense afdeling (groep 84) van de NSB het levenslicht, opgericht door een groep jonge mannen die samenwoonden in het Gezellenhuis, een tehuis voor alleenstaande mannen. W. van Aggelen werd tot groepsleider benoemd, L.W. Harms (eerste lid in Eindhoven) en zijn medebewoner J. Landré kregen bestuursfuncties. Landré was ook contactpersonen voor het partijblad Volk en Vaderland. H.Hol was lid. Feitelijke oprichter is L. Vrijdag die L.W. Harms stimuleerde om een NSB groep op te richten. Vrijdag beschreef deze beginperiode later als volgt: "In Eindhoven begonnen we met een handjevol leden aan de uitbouw van de NSB-kring. Klein in aantal, maar groot in gedrevenheid." Een aantal maanden later, december '33 neemt Aggelen, werkzaam bij kadaster al weer afscheid om in de anonimiteit te verdwijnen.

De leden kwamen elke twee weken bijeen voor vaste vergaderingen. Naast praktische zaken werd er afwisselend door een van de leden een theoretisch onderwerp geïntroduceerd en besproken. Het opbouwen van de afdeling ging echter moeizaam. In april '33 schreef men aan Volk en Vaderland: "Het werk hier in het Zuiden is moeilijk, maar wordt vastberaden voortgezet." De NSB was slechts één van de vele politieke groeperingen, zowel rechts als links, die in het katholieke Eindhoven actief waren. Al deze groeperingen hadden weinig leden en richtten hun energie vooral op het bestrijden van elkaar, en zelfs vaak op interne conflicten binnen hun eigen ideologische kamp.

In november 1933 opende de NSB een "groepshuis" aan de Tongelreschestraat 24 in Eindhoven. Dit pand was eigendom van N.V. Picus Houtindustrie en werd aan de partij verhuurd. De Eindhovensche krant citeerde de Eindhovensche en Meierijsche Courant, waarin werd beweerd dat "ir. Mussert" maandelijks de huur voor zijn verschillende zogenaamde "zwarthuizen" ontving van een Eindhovense grootkapitalist.

De belangrijkste activiteiten in het groepshuis waren discussies en de colportage van de NSB-krant Volk en Vaderland (VoVa). Dit deden ze vooral om hun aanwezigheid en overtuigingen te verspreiden. Ze reisden zelfs naar Tilburg en Helmond om daar de krant te verkopen en mensen te werven voor de NSB-idealen. Dit verliep niet altijd zonder problemen. In Helmond stuitten ze op "ernstige tegenstand" en moest de politie de verkopers beschermen tegen de "Roode opruiers".

De eerste openbare bijeenkomst van de NSB in Eindhoven vond plaats op 13 september 1933 in zaal "Snep" op de markt. De spreker was W.O.A. Koster, een cementfabrikant uit Geldermalsen, die in 1922 Tweede Kamerlid was geweest voor een andere partij en in 1933 was overgestapt naar de NSB.

In het najaar van '33 kreeg de Eindhovense NSB een nieuwe contactpersoon voor Volk en Vaderland: C. K. Esseling. Op 20 december werd een openbare vergadering gehouden met Paardekoper als spreker, waarbij tevens afscheid werd genomen van groepsleider W. van Aggelen. De NSB-kring Eindhoven zou in de daaropvolgende jaren veel wisselingen in leden en talloze interne conflicten meemaken.

Ondanks het komen en gaan van kader- en gewone leden, vormde zich langzaam een vaste kern, bestaande uit onder andere Joh. C. A. Vroegindeweij, H. Apeldoorn, M. J. Tolhoek, L. Vrijdag, J. Landré, H. Hol, T. de Groot, E. Sengers, familie Potting en L. Knuvelder.

Het groepshuis werd te klein en op 17 november 1934 werd de Eindhovense afdeling officieel door Mussert bevorderd tot een NSB-kring. Ze huurden een nieuw kringhuis aan het Lodewijk Napoleonplein 17. Eindhoven, Helmond en Boxtel (en alle omliggende dorpen) vielen onder Kring 26, onderdeel van het Brabantse district 19.

Begin 1934 raakte de toekomstige burgemeester Dr. H. A. Pulles geïnteresseerd in de NSB. In 1942 en '43 publiceerde het Nationaal-socialistisch jaarboek zijn stamboeknummer, dat was 108815 of 108805. Dit hoge nummer suggereert dat hij pas laat lid werd, namelijk op 6 september 1940. Zijn vrouw, Catharina Henriette Maria (To) Pulles-Swinkels, was wel vanaf februari 1934 lid van de NSB en verklaarde later dat haar man geheim lid was. Hij zal het gedachtengoed vanaf die periode wel hebben ondersteund. Zelf schrijft hij in najaar 1942: "Na de opheffing van het ambtenarenverbod trad ik officieel toe."

NSB-leden, vier dames en zes heren en fotograaf verpozen zich in het NSB-kringhuis aan het Lodewijk Napoleonplein. Op de achterste rij geheel rechts, met vlinderdas, NSB-kringleider Han Hol. De foto dateert van 1935.
Foto Collectie Frans Dekkers

Afdelingsverslag Eindhoven 1934

"De eerste groepsvergadering onder leiding van groepsleider G. J. Sengers in het nieuwe jaar is gehouden in 'n geheel voor ons nieuwe entourage. Wij moesten nl. in plaats van naar het centrum der stad „Century" naar Stratum „Rozenstein". Ondanks dit alles waren er flink wat kameraden bijeen en was er direct N.S.B.-stemming, mede dank zij een aardig strijkje uit leden samengesteld. De leider begon met ons 'n gelukkig 1934 te wensen. Daarna nam L. Knuvelder (broer van letterkundige Gerard Knuvelder) het woord en schetste ons in diverse schakeringen wanneer en hoe wij honderd procent fascisme bereiken kunnen. Het was een buitengewone speech met 'n flink applaus."
Daarna kan het portret van onze Leider [Mussert] worden aangeschaft én diverse snuisterijen, zoals visitekaartjes e.a. Tot slot werden nog diverse nieuwe leden geïnstalleerd. "Wij zien allen de komst van onze Algemeen Leider met spanning tegemoet." "Zaterdagavond werd in onze stad 'n novum te zien gegeven namelijk het colporteren met „Volk en Vaderland" van onze W.A. afdeling. De W.A. kwam, zag en overwon; plusminus 150 ex. werden hier zaterdagavond in de stad verkocht, wat voor Eindhoven, waar' over het algemeen de mensen dwars tegen onze N.S.B. instaan, heel veel is."
Bericht overgenomen uit Volk en vaderland : weekblad der Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland. 3 februari 1934

De afdeling gaf in 1934 een blad uit: N.S.B. Koerier : groepsnieuws van de Groep Eindhoven van de Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland.

Diverse tijdschriften en posters van fascistische groepjes die actief zijn in Eindhoven.

NSB tegen de andere fascisten

Diverse fascistische groepjes bestreden elkaar en de NSB in de jaren 30, wie het beste zijn armpje gestrekt kon houden of in extreme standpunten.
In Brabant en Limburg had Zwart Front veel succes, omgedoopt in Nationaal Front na de Duitse bezetting. In Eindhoven zijn veel aanhangers voor deze politieke beweging, het Italiaans fascistische als voorbeeld. Wel was het Zwart Front (Nationaal Front in 1940) fel antisemitisch en trachtte het de NSB qua antisemitisme te overtreffen. Door de Duitse bezetters is het front in december 1941 verboden De Duitsers eisten een eed op de Führer ipv Meijer's wens op de Nederlandse vlag, bij uitzending naar het Oostfront. Veel leden sluiten zich noodgedwongen aan bij de NSB.

Verbond van Dietsche Nationaalsolidaristen, fascistische beweging die het samengaan van Nederland met geheel België en Luxemburg nastreven tot een "Dietsche Rijk der Nederlanden". G. Knuvelder schrijft voor hun tijdschrift Hier Dinaso!; het Dietsche rijk en orde! Eind 1940 is de beweging opgeheven en de Nederlandse leden aangeraden om over te stappen naar de NSB. Er was kleine Dietse afdeling in Eindhoven.
De NSNAP, de Nederlandse variant van de Duitse NSDAP, was voor het opgaan van Nederland in het Duitse Rijk. De NSDAP hakenkruis vlag wordt het nazisymbool. De Nederlandse afdeling overtreft de NSB in extreemheid. De contactpersoon voor Eindhoven was H.Th.A. v.d. Hurk Czn, Nic.Beetsstraat 14.
Eind 1941 werd de partij door de bezetters verboden, de fanatieke leden sluiten zich aan bij de SS, andere leden bij de NSB.
Uiteindelijk zijn in 1942 alle Nederlandse fascistische groepjes in de NSB ingestroomd.

J. Boddé
In maart 1935 trok de NSB-verkiezingskaravaan door Brabant. Op een rijdende platte kar, midden in een verkiezingsbijeenkomst in Eindhoven, stond J. Boddé, de Gewestelijke inspecteur uit Roermond.

Echter, zijn lidmaatschap bij de NSB was geen lang leven beschoren. In december 1937 stapte Boddé, een katholiek, uit de partij omdat hij zich niet meer kon verenigen met de politieke koers die de NSB voer.
foto: https://beeldbankwo2.nl

Verkiezingen Provinciale Staten 1935

De NSB veroverde met lijst 10, twee zetels. Verkiezingsslogan was onder andere: "Genoeg gepraat....De N.S.B. is daad" Sommige afdelingen verkorte de slogan naar "Fascisme is daad".

Maart 1935 levert de N.S.B. kring Eindhoven voor de verkiezing van de Provinciale Staten, vier kandidaten en zelfs de lijsttrekker Sengers komt uit Eindhoven. Hij was in 1934 nog waarnemend voorzitter van de Eindhovense N.S.B. Kandidaat Vroegindeweij die relatief weinig stemmen kreeg, maar wel van 1936 in de provinciale staten wordt benoemd door onenigheid, ruzie en het opstappen van diverse statenleden zoals; Sengers, Grinten en kandidaten Ziegler en Swinkels. Kandidaat was Dibbits was verhuist naar Antwerpen.
De NSB behaalt in de gehele provincie Brabant 11430 stemmen, de Katholieke Staat Partij bijna 300.000 stemmen.

Kandidatenlijst 1935, NSB lijst 10 (uitslag kieskring Eindhoven)
1 G. J. Sengers, Eindhoven (gekozen). Stemmen 2033
2 H. F. A. M. v. d. Grinten, Asten (gekozen). Stemmen 10
3 G. H. Th. Ziegler, Eindhoven. Stemmen 7
4 H. Swinkels, Helmond. Stemmen 8
5 J. L. P. Dibbits, Breda. Stemmen 1
6 J. C. A. Vroegindeweij, Eindhoven. Stemmen 6 (18 aug.1936 statenlid)
7 J. J. M. Andriessen, Bergen op Zoom. Stemmen 1
8 P. H. Couwenberg, Eindhoven. Stemmen 4
9 C. F. C. Vermunt, Roosendaal. Stemmen 0
10 M. Segers, B. op Zoom. Stemmen 1
11 H. v. Loon, Wijk en Aalburg. Stemmen 1
12. E. Th. Govaert, Oss. Stemmen 9
Bron: Nederlandsche staatscourant 8 mei 1935
Nieuwsblad van het Zuiden 18 maart 1935 geeft de voorlopige cijfers.
De naam Vroegindeweij wordt vaak geschreven als Vroegindewey echter met de letter "ij" is de juiste naamspelling. In 1934 gebruikt hij in N.S.B. Koerier de naam: J. C. A.Vroeg in de Wei.

Uitslag 2e kamerverkiezingen 1937 Bron Eindhovensch Dagblad 27 mei 1937
Bij deze link de uitslagen in een schema op pagina 1 en 2 van alle partijen.
Mussert heeft een wolfsangel-speltje op de verkiezingsposter 1937. Het wolfsangel symbool werd in die tijd veel verspreid. Het symbool is later ook door de Nederlandse SS-divisie Landstorm gebruikt en door de Weerbaarheidsafdeling (WA) van de NSB.

Landelijke verkiezingen in 1937

Met de leus "Mussert of Moskou" ging de NSB de verkiezingen voor de Tweede Kamer in. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 26 mei 1937 behaalde de NSB in Eindhoven 1259 stemmen, een aanzienlijke daling ten opzichte van de 1730 stemmen bij de Provinciale Statenverkiezingen van 1935. Ondanks het behalen van vier kamerzetels landelijk, was Mussert en zijn aanhang zeer teleurgesteld omdat hij tien zetels hadden verwacht. Hij weigerde zijn 2e kamerzetel in te nemen. Hij was nooit van plan geweest om in de 2e kamer te gaan zitten ondanks dat hij dat zijn aanhang wel wilden laten geloven, met zijn beeltenis op de affiches. Geen Eindhovense kandidaten stonden op de lijst, misschien ook wel logisch, de NSB aanhang in Brabant was minimaal. Zie de kandidatenlijst bij de bronnen.

In 1933 had de NSB niet deelgenomen aan de landelijke verkiezingen, terwijl veel andere fascistische partijen in die crisisjaren probeerden een zetel te bemachtigen. Zie hier een overzicht alle partijen die meededen in 1933.

De sterke terugloop van de NSB vóór de bezetting kan worden verklaard door de bisschoppelijke mandementen van 1934 en 1936, waarin het fascisme en nationaal-socialisme in het algemeen, en de NSB in het bijzonder, werden afgewezen. Daarnaast was het voor ambtenaren en militairen verboden om lid te zijn van extremistische politieke organisaties, zowel rechts als links. De economische crisis was voorbij.

Bron Delpher.nl Algemeen Handelsblad 20 april 1939.
Diverse pagina's met overzichten van andere provincies enz

NSB verliest, de oorlog komt dichterbij!

In het najaar van '39 wordt de NSB zelfs verdacht van het beramen van een coup in Nederland.

Geruchten over spionage-activiteiten door NSB-leden blijven de ronde doen, hoewel later is vastgesteld dat de NSB als organisatie hier niet bij betrokken was. Wel heeft de Duitse NSB-afdeling, onder de dekmantel van "Sport en Spel", meegewerkt aan de beruchte aanval op de bruggen in het Zuiden, waarbij Nederlandse uniformen werden gedragen. Dit was het werk van Julius Herdtmann, een oud-consul van Nederland met dubieuze motieven.
Bron De Tijd 4-11-1969

Herdtmann ronselde in opdracht van de Abwehr en zonder medeweten van de NSB-leiding 200 Nederlandse mannen die bereid waren deel te nemen aan een inval in Nederland. Uiteindelijk werden er tachtig van hen ingezet. Bron: Over de grens.

Het NSB-blad Volk en Vaderland liet er geen twijfel over bestaan wat het Nederlandse volk te wachten stond onder een nationaal-socialistisch bewind: een afrekening met tegenstanders, met name Joden, maar ook "Pinda-Chineezen", de tienduizenden Joodse vluchtelingen en "misdadigers en parasieten van eigen Volk".

De NSB-colporteurs waren in het najaar 1939 niet populair en durfden uit angst voor geweld nauwelijks de straat op. Veel leden verlieten de organisatie, om tijdens de bezetting weer terug te keren.

Ondanks de tegenwind organiseerde de NSB in aanloop naar de statenverkiezingen in april '39 zo'n 100 bijeenkomsten in verschillende steden.

Joh. Chr. A. Vroegindeweij, geboren op 9 september 1909, was een prominent figuur binnen de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) in Noord-Brabant. Al in 1934 actief lid. Vanaf 1936 tot 1941 was hij actief als NSB Statenlid. Zijn betrokkenheid bij de NSB ging echter verder dan alleen politieke functies. Tijdens de Duitse bezetting bekleedde Vroegindeweij de positie van Sociaal Hoofdvoorman bij Philips, was werkzaam bij de financiële afdeling en compensatie afdeling van Philips. Hij gaf in Eindhoven aan 17 sociale voormannen leiding.
Na de benoeming van Dr. H. A. Pulles tot burgemeester van Eindhoven, werd Vroegindeweij aangesteld als NSB Kringleider van de kring Eindhoven, hij werd overigens ook genoemd als wethouderskandidaat, maar niet geworden. Om zich volledig op deze nieuwe Kringleider taak te kunnen richten, legde hij zijn andere functies binnen de NSB en aanverwante organisaties neer, zoals de Winterhulp en de Nederlandsche Volksdienst. Hij schreef veelvuldig voor de NSB bladen zoals: Brabant Ontwaakt, Kringblad Eindhoven en De Opstand, het Brabantse districtsblad van de NSB.
Vroegindeweij's interesse in het fascisme bleek al in de jaren 1929 en 1930, toen hij een reeks artikelen schreef over Italië, het fascisme en Mussolini. Hij bewonderde de daadkracht en visie van Mussolini, maar uitte tegelijkertijd kritiek op de staatsverheerlijking binnen het fascisme. Deze ambivalente houding ten opzichte van het fascisme geeft een interessant inzicht in zijn ideologische ontwikkeling en zijn uiteindelijke keuze om zich aan te sluiten bij de NSB. Na de bevrijding van Eindhoven is hij actief bij Philips Duitsland en regelt daar werkt voor gevluchte NSB'ers. Na de bevrijding is hij opgesloten in kamp Vught, gedetineerd tot 1-2-1948. In 1948 bij zijn perszuivering veroordeeld om geen journalistische activiteiten te ontplooien tot 5 mei 1965.
Zie ook artikel Sociaal Voorman, in deel 2 onderaan.
Foto: collectie Frans Dekkers.
Bron: Artikel "Vroegindewey voor het tribunaal" in Eindhovensch Dagblad, 22 januari 1948. Deze krant niet aanwezig in Delpher.nl (2024)

1940

Hoewel er lijsten bestonden met honderden potentiële arrestanten, werden in de aanloop naar de Duitse inval slechts een beperkt aantal NBS'ers gearresteerd. Van de 21 arrestanten kwamen er vier uit Eindhoven, maar hun arrestatie had meer te maken met spionage dan met hun lidmaatschap van de NSB. [Zie lijst bij de bronnen] Landelijk vonden er wel enkele huiszoekingen plaats, maar niet in Eindhoven. De politie controleerde wel bezoekers van een NSB-lezing in Eindhoven, enkele dagen voor de Duitse inval. De Nederlandse overheid beschouwde de NBS destijds als een mogelijk gevaar. Wel heeft de Eindhovense politie in de nacht op 10 en 11 mei '40 een aantal "mannelijke Rijksduitsers" geïnterneerd. (Bron Jeager p.19)
Door de burgemeester van Eindhoven werd begin maart 1940 aan de commissaris van politie een zeer vertrouwelijke brief van de minister van binnenlandse zaken ter kennisneming toegezonden. In die brief werd melding gemaakt van het feit, dat "kringfunctionarissen en groepsleiders van de NSB, wanneer de Duitsers er toe mochten overgaan ons land binnen te vallen, tijdig opdracht zullen krijgen om naar de grensprovincies te vertrekken". In dat geval zouden zij worden voorzien van een armband, waarop een wolfsangel was aangebracht."(Bron Jeager p.5/6) De NSB'er zouden dan mogelijk als gids kunnen optreden of voorverkenningen zouden plegen.
Hoe drastisch anders was het denken over de NBS'ers na de bezetting. Collaboratie met de vijand werd als fout gezien, hetgeen leidde tot massale arrestaties en berechting van NBS'ers na de bevrijding.

Na de Duitse inval op 10 mei 1940 heerste er angst en onzekerheid onder de Eindhovense bevolking. Maar in de loop van het eerste bezettingsjaar maakte dit plaats voor een voorzichtig optimisme. Duitse soldaten waren zichtbaar in het straatbeeld, de WA van de NSB'er vervelend aanwezig maar iedereen leefde in zijn eigen wereld, naast elkaar. Een aantal Duitse maatregelen trof vooral Joden.

In oktober 1940 introduceerden de Duitsers een maatregel met verstrekkende gevolgen voor de Joodse bevolking in Nederland. Alle ambtenaren moesten een 'Ariërverklaring' invullen, waarmee ze verklaarden geen Joodse afkomst te hebben. Dit trof veel Joodse ambtenaren, zoals leraren, rechters en gemeenteambtenaren, die deze verklaring niet konden ondertekenen. Deze maatregel creëerde een duidelijke scheiding tussen Joden en niet-Joden. Joden werden uitgesloten van overheidsfuncties en degenen die al in dienst waren, werden ontslagen.

Burgemeester Verdijk riep de bevolking op tot correct gedrag tegenover de bezetter, om zo de belangen van volk en vaderland te dienen. Het optreden van Verdijk was zeer voorzichtig en hij verbood anti-Duitse uitingen. Het gemeentebestuur benadrukte in juni 1940 nogmaals het belang van respectvol gedrag tegenover de bezetter. Demonstraties waren verboden en oranje versierselen mochten niet gedragen worden.

In de zomer van 1940 ontstond de Nederlandsche Unie, een beweging die samenwerking met de Duitse bezetter bepleitte. Deze beweging genoot ook in Eindhoven populariteit en probeerde de NSB te overvleugelen. De Eindhovense NSB reageerde hier agressief op door vechtpartijen uit te lokken met aanhangers van de Unie. Uiteindelijk verbood de Duitse bezetter de Nederlandsche Unie. Veel Unie personen vinden elkaar later in de oorlog in het verzet.

Het opheffen van het colportageverbod voor de NSB leidde tot een hernieuwde inzet op het venten van hun krant in Eindhoven. Ondanks deze toegenomen zichtbaarheid leverde hun eerste openbare bijeenkomst in september 1940 slechts 12 nieuwe leden op. De Eindhovense kring richtte zich vervolgens op de organisatie van de eerste "Winterhulp"-collecte, een belangrijke liefdadigheidsactie van de NSB.
De belangrijkste activiteit van 1940 van de Eindhovense kring was het organiseren van een kerstfeest voor alle NSB-kinderen en de leden van de Jeugdstorm.

Afbeelding https://www.deviantart.com/piejadak/art/Weerbaarheidsafdeling-Uniforms-HIS-908633920

WA afdeling NSB marcheert door Eindhoven

In Eindhoven waren er al vroeg openlijke manifestaties van geüniformeerde WA-mannen. Begin september 1940 werd in een vergadering van burgemeester en wethouders gemeld dat NSB-groepen regelmatig oefeningen hielden aan de rand van de stad en dat hun leiders mogelijk zelfs gewapend waren.

Diezelfde dag informeerde de burgemeester de commissaris dat hij vernomen had dat NSB-groepen niet alleen oefeningen hielden, maar dat op 30 augustus 1940 een groep NSB'ers zingend door de stad had gemarcheerd. Dit leidde in het centrum tot een vechtpartij met het publiek, waarbij de NSB'ers naar verluidt gummistokken gebruikten. De burgemeester verzocht de commissaris een onderzoek in te stellen en hem de resultaten te rapporteren.

Uit het onderzoek van de commissaris van politie bleek dat er inderdaad al in de eerste helft van augustus 1940 door NSB'ers werd gemarcheerd op een weg aan de rand van de stad. Op 8 augustus 1940 werd het publiek hinderlijk en begon te fluiten. Een NSB'er sloeg daarop een jong persoon uit het publiek, waarna een proces-verbaal werd opgemaakt. Op 30 augustus 1940 marcheerden opnieuw enkele NSB'ers door de stad, waarbij iemand uit het publiek hen uitschold. Deze persoon kreeg enkele klappen, maar deed geen aangifte. De politie vond echter geen bewijs dat NSB'ers vuurwapens gebruikten wel bezit van "gummistokken en boksbeugels".

Gewelddadige WA-mars in Eindhoven
Het Eindhovens Dagblad berichtte op maandag 4 november 1940 over de eerste "officiele" WA-mars die op zondag 3 november door Eindhoven trok. Leden van de Nederlandse Unie werden daarbij hardhandig aangepakt. Het krantenbericht vermeldde dat "een honderdtal NSB'ers op zondagmiddag door de stad trok en zonder enige aanleiding rustige burgers aanviel met gummistokken en boksbeugels". Vooral "onschuldige Unie-speldjes leken de vechtlust van de groep op te wekken".

De WA-mars op 10 november 1940 verliep aanzienlijk rustiger. Het goede verloop was zeker "voor een groot deel te danken aan het tactische optreden van de politie", volgens het Eindhovensche Dagblad. (Bron boek Jeager p.305 -313)

Het kraagnummer incident illustreert de toenemende macht van de WA en de Duitse invloed op de Nederlandse politie tijdens de bezetting. De politie werd gedwongen concessies te doen om escalatie te voorkomen, wat de positie van de WA verder versterkte.

WA tegen politie

Ondanks incidenten was er geen gespannen relatie tussen de politie en de NSB-kringleider (de later burgemeester Pulles). De kringleider richtte zijn woede op de hoofdredacteur van het Eindhovens Dagblad, die hij verantwoordelijk hield voor het ophitsen tegen de NSB. Vanwege onduidelijke richtlijnen over het optreden tegen WA-groepen, wendde de burgemeester zich tot de hoogste autoriteiten om aandacht te vragen voor onrechtmatig optreden van WA-leden.

Hoewel er in het begin geen sprake was van ernstige conflicten tussen de WA en de politie, werd de verstandhouding geleidelijk aan slechter. Een belangrijke factor hierin was de arrestatie van een WA-man die een lid van de Nederlandse Unie had mishandeld. De commandant van de WA riep daarbij de hulp in van passerende Duitse militairen, met het argument: "Dat is nu die Engelse democratische politie, die een nationaal-socialist arresteert". De Duitse militairen trokken hun pistolen en dwongen de politie de arrestant vrij te laten.

De WA-mannen grepen deze gelegenheid aan om de kraagnummers van de betrokken agenten te noteren. Ze lieten daarbij weten dat ze "de aanwezigheid van de agenten die deze nummers droegen niet meer in de stad zouden dulden". Dit leidde tot overleg op het hoofdbureau, waarna het personeel besloot "alle kraagnummers van de uniformen te verwijderen". Maar dit was niet naar de zin van de commissaris, die eiste dat "de nummers weer zouden worden aangebracht". Een deputatie ging naar de burgemeester om deze kwestie te bespreken. Uiteindelijk werden de "kraagnummers gedurende één dag weer aangebracht" en daarna voorgoed verwijderd.
(Bron boek Jeager p.305 -313)

Dr. H. A. Pulles met hoed, de voormalige bezettingsburgemeester van Eindhoven, staat 13 mei 1948 voor het Eindhovens tribunaal terecht. Hierboven een foto uit 1945 toen hij voor zijn eerste verhoor naar de Politieke Recherche Afdeling (PRA) in de Willemstraat 28 was gebracht. ( foto: Eindhovensch dagblad 12 mei 1948).

Dr. H.A. Pulles

Hubertus Adrianus (Hub) Pulles, geboren in Vlijmen op 15 december 1895, was een dierenarts die een controversiële rol speelde in de geschiedenis van Eindhoven. Tijdens de Tweede Wereldoorlog diende hij als NSB-burgemeester van de stad, van 1 februari 1942 tot 5 september 1944, de dag die bekend staat als Dolle Dinsdag.

Pulles studeerde diergeneeskunde aan de Rijksuniversiteit Utrecht, waar hij in 1921 afstudeerde. Hij zette zijn academische carrière voort met een promotie aan de Universiteit van Bern in 1934. Naast zijn werk als dierenarts, publiceerde Pulles regelmatig in vakbladen, zowel in Nederland als in Duitsland.

Zijn band met Eindhoven begon in 1921, toen hij zich in de stad vestigde als dierenarts. Hij bouwde een bloeiende praktijk op, met name in het villapark, waar hij veel klanten had, zoals Anton Philips. Tijdens de mobilisatie voor de oorlog was hij actief als Wijkmeester EHBO in dezelfde wijk. In 1929 werd hij aangesteld als plaatsvervangend directeur van het gemeentelijk slachthuis in Tongelre, een functie die hij parttime vervulde.
Pulles kwam uit een groot gezin met 11 kinderen. Zijn vader was mandenfabrikant. In 1922 trouwde hij met Catharina Henriette Maria (To) Swinkels. Het echtpaar kreeg drie zonen: Gerrit-Jan, Piet en Werner. Tragisch genoeg, voor het gezin, sneuvelden hun twee oudste zonen tijdens de oorlog. Gerrit-Jan, die in de voetsporen van zijn vader trad en geneeskunde studeerde, sloot zich aan bij de Waffen-SS en sneuvelde in maart 1944 als SS-Obersturmführer bij Narva, Estland. Ook Piet kwam om het leven aan het Oostfront in Rusland. Hun jongste zoon, Werner, overleefde de oorlog.

Hoewel Pulles al langer sympathie koesterde voor de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB), werd hij pas officieel lid op 6 september 1940. Het ambtenarenverbod, dat ambtenaren verbood lid te zijn van de NSB, had hem tot dan toe verhinderd zich aan te sluiten. Dit verbod werd na de bezetting opgeheven op 24 juni 1940. Zijn vrouw, To Swinkels, was al in 1934 lid van de NSB.

Binnen de NSB klom Pulles snel op in de rangen. Hij begon als groepsleider in 1940 en werd in februari 1941 benoemd tot kringleider van Eindhoven. Een jaar later, in februari 1942, greep de Duitse bezetter in door de zittende burgemeester Verdijk af te zetten en te vervangen door Pulles. De Duitsers wilden meer controle uitoefenen op Eindhoven en het gemeentebestuur.
Lees verder in deel 2: De vlucht van de burgemeester

Eindhovens politiebureau tijdens oorlogsjaren.
Hoofdcommissaris W. Dijs was in feite door de Duitsers in Eindhoven aangesteld als een "betrouwbare" commissaris. Hoewel hij al vroeg sympathie koesterde voor het Duitse naziregime, weigerde hij lid te worden van de NSB vanwege zijn sterke loyaliteit aan het Nederlandse koningshuis. In 1939 ontving hij zelfs persoonlijk van Hitler een oorkonde en in feite zijn benoeming, als erkenning voor zijn pro-nazistische activiteiten vóór de oorlog.

De relatie tussen hoofdcommissaris Dijs en NSB-burgemeester Pulles verliep echter zeer moeizaam. Op 1 maart 1943 werd Dijs door de Duitsers ontslagen. Na zijn vertrek had Pulles nauwelijks invloed op het politiebeleid; de Duitse bezetter dicteerde de regels.
lees:
eindhoven4044.nl/8/politie-eindhoven-oorlogsjaren.html

De WA tegenover de politie

Een van de ernstigste incidenten waarbij de WA betrokken was, richtte zich niet tegen burgers, maar tegen de politie zelf. Op 11 februari 1941 was er, zoals gebruikelijk, een politieagent aanwezig bij het kringhuis van de NSB om orde te handhaven. Toen een jonge fietser langsreed en 'oe, oe' riep naar marcherende WA-leden, eiste de WA-leider dat de agent de jongen arresteerde. De agent legde uit dat hij zijn post niet mocht verlaten en de jongen op de fiets was.

De WA-leider was ontevreden en eiste de komst van de inspecteur. Deze werd vervolgens gedwongen de agent te arresteren en een proces-verbaal op te maken. De inspecteur, bekend met de nerveuze aard van de WA-leider, nam de agent mee naar het bureau voor overleg. Daar aangekomen, informeerde hij de hoofdcommissaris persoonlijk.

Ondertussen verzamelden zich zo'n vijftig tot zestig WA-leden voor het politiebureau. De WA-leider eiste dat de nieuwe hoofdcommissaris W. Dijs binnen 15 minuten zou verschijnen, anders zou het bureau bestormd worden. De hoofdcommissaris kwam en probeerde de situatie te sussen, maar de WA-leider eiste de arrestatie van de agent en sloeg met zijn vuist op tafel, terwijl hij schreeuwde over "die democratische politie". De hoofdcommissaris weigerde, onder verwijzing naar richtlijnen van de Duitse Ordepolitie.

Uit angst voor wat er binnen gebeurde, begonnen WA-leden ruiten in te gooien. De leider kalmeerde hen tijdelijk, maar toen het gerucht ging dat een SS'er een nabijgelegen pension was binnengegaan, stormden WA-leden daarheen, richtten vernielingen aan en raakten in gevecht met aanwezigen. Marechaussees moesten ingrijpen, wat leidde tot gewonden aan beide kanten. Verschillende WA-mannen
"werden met of zonder gummistok van de trappen van 'Ons Thuis' geslagen".

Dit incident toonde de brutaliteit en het geweld van de WA, die zelfs de politie uitdaagden. Het incident benadrukte ook de complexe dynamiek tussen de Nederlandse politie, de Duitse bezetter en de collaborerende NSB en hun weerbaarheidstroepen de WA.
(Bron boek Jeager p.305 -313)

Deze lijst van medewerkers van de Centrale Keuken is opgesteld na de bevrijding. Bijna de helft van het personeel bleek verbonden te zijn aan de NSB of een soortgelijke organisatie. Een aanzienlijk aantal is op 5 september of na 17 september niet meer verschenen, waarschijnlijk omdat ze zijn opgepakt vanwege collaboratie of gevlucht voor de bevrijdingslegers. Vierentwintig medewerkers zijn direct na de bevrijding ontslagen. De eerste directeur van de Centrale Keukens in was NSB-kringadministrateur M. J. Tolhoek. Hij is najaar '43 nog benoemd tot NSB-burgemeester St. Oedenrode.

Philiprak versus NSB-keukens: Een maaltijd met een bijsmaak in bezettingstijd

In oktober 1941, toen de Tweede Wereldoorlog Nederland al anderhalf jaar in zijn greep hield, bood Philips al zijn personeelsleden een warme maaltijd aan om 10 uur 's ochtends. Deze maaltijd, die al snel de bijnaam 'Philiprak' kreeg, was een welkome aanvulling in een tijd waarin voedsel steeds schaarser en minder voedzaam werd. Brood moest zonder melk worden gemaakt en warme maaltijden bevatten geen vet meer, omdat dit simpelweg niet verkrijgbaar was.

De bezetter zag de dalende arbeidsproductiviteit als gevolg van de beginnende hongersnood en besloot ook in te grijpen. De NSB, de Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland, startte per 1 december 1941 in Eindhoven met een gaarkeuken, genaamd 'Centrale Keukens'. Dit initiatief was er ook in andere delen van het land.

Hoewel deze gaarkeukens gratis maaltijden of maaltijden tegen bonnen aanboden, was er een keerzijde. Om in aanmerking te komen, moesten mensen voldoen aan de voorwaarden die werden gesteld door de zogenaamde 'buurtschapshoofden'. Deze hoofden waren vaak NSB'ers of personen die verbonden waren aan de Winterhulp, een nationaalsocialistische hulporganisatie. Zo werd voedselvoorziening een middel om mensen te controleren en te beïnvloeden.

De Philiprak en de NSB-keukens vertegenwoordigen twee verschillende reacties op de voedseltekorten tijdens de oorlog. Aan de ene kant stond de Philiprak voor solidariteit en zorg voor het personeel, aan de andere kant waren de NSB-keukens een onderdeel van de bredere strategie van de bezetter om de Nederlandse samenleving te nazificeren. Door voedsel te koppelen aan politieke eisen, probeerden ze mensen te dwingen om zich aan te passen aan het nieuwe regime.

Hoewel de bevrijding in september 1944 een einde maakte aan de bezetting, bleef de behoefte aan extra voedselvoorziening, zoals de Philiprak en de gaarkeukens, bestaan. Pas halverwege juni 1945, in opdracht van het "Bureau Massa voeding" te Tilburg, werden de Centrale Keukens per 17 juni 1945 gesloten. Ironisch genoeg leidde de algemene treinstaking na de bevrijding van Zuid-Nederland tot de beruchte hongerwinter in het noorden van het land, waardoor de voedseltekorten daar juist nijpender werden.

Lidmaatschap NSB

Leden van de NSB moesten Nederlander zijn, minimaal 18 jaar oud, en mochten geen lid zijn van andere politieke organisaties. In 1940 werden mensen van Joodse afkomst uitgesloten. Toetreding moest worden goedgekeurd door het hoofdkwartier, dat een 'stamboeknummer' toekende. In mei 1940 was nummer 90.000 bereikt; in februari 1941 120.000, medio 1943 150.000 en medio 1944 165.000. Een laag stamboeknummer gaf aan wanneer een lid ongeveer was toegetreden. Deze nummers geven echter geen exact beeld van het totale ledenaantal, omdat nummers van uitgeschreven leden niet opnieuw werden uitgegeven. Zij, die op 10 mei 1940 lid waren, noemde men later de, “eerste ban", de later toegetredenen vormden de “tweede ban"

In mei 1940 waren er ongeveer 28.000 leden. Aanvankelijk waren leden alleen verplicht contributie te betalen; een eed van trouw werd niet gevraagd. Werkzaamheden werden vrijwillig verricht, al was er soms sprake van morele druk.
Alle NSB-leden met een stamboeknummer boven de 92.000 zijn pas in of na mei 1940 lid geworden van de partij. De nieuwe leden, waarvan velen zich in mei 1940 aansloten, werden door de oudgedienden van de partij vaak spottend "meikevers" genoemd.

In 1941 werden mannelijke leden tussen 18 en 40 jaar verplicht lid te worden van de WA, maar er werden geen maatregelen genomen tegen ontduiking. Voor de oorlog kende de NSB leden, donateurs en ongeveer 400 geheime leden. In 1941 werden de categorieën 'leden', 'werkende leden' en 'sympathiserende leden' ingesteld. Sympathisanten hadden dezelfde verplichtingen als leden, maar hoefden niet actief deel te nemen en kregen geen stamboeknummer. Dit was bedoeld om de toestroom van ongewenste elementen te beperken en een soort 'wachtlijst' te creëren.
Bron Tijdschrift Toezicht, nr 1 Maart / nr.2 April 1949 p. 14 - 16

In december 1941 was de NSB, door de Duitse bezetter, de enige toegestane politieke partij. Tussen 31 december 1940 en 31 december 1941 steeg het aantal 'werkende leden' weliswaar van 50.000 naar bijna 78.000, maar daalde vervolgens naar ruim 69.000 op 30 juni 1942. Het aantal 'sympathiserende leden' (inclusief donateurs) steeg in dezelfde periode van ongeveer 6.000 naar ruim 17.000. De totale aanhang van de NSB steeg dus maar licht, van 84.000 naar 86.000, ondanks hun monopoliepositie in het politieke landschap. (bron leden Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog. Deel 5. Eerste helft, p.233)

Lidmaatschapskaart NSB, voorzien van pasfoto, stamboeknummer en inschrijfdatum.
Het zakboekje nationaal-socialistische beweging was vast onderdeel.

NSB leden in Eindhoven

Ondanks de beperkte aanhang van de NSB in het katholieke Zuiden, met name door een tekort aan kaderleden en een charismatische leider, telde de Eindhovense afdeling in november 1933 zo'n 17 leden. In heel Brabant waren in dat jaar 121 leden (NSB deel 1, p.276). De kring Eindhoven samen Boxtel en Helmond groeide uit tot een paar honderd leden. Landelijk gezien is de NSB aanhang in het zuiden betrekkelijk klein gebleven.

Het ledenaantal daalde na het bisschoppelijk mandement aanzienlijk: in 1937 waren er nog 432 leden, en in december 1940 zelfs nog maar 199, volgens de doctoraalscriptie, N.S.B. in Eindhoven.
Hoewel het Eindhovensch Dagblad in '37 meldde dat de NSB in Eindhoven, Helmond en omliggende dorpen rond de 700 leden zou hebben, lijkt dit een onwaarschijnlijk hoog aantal gezien de 1259 stemmen die de partij bij de Tweede Kamerverkiezingen van '37 behaalde.

In Eindhoven nam de NSB geen deel aan de gemeenteraadsverkiezingen van 1939, omdat ze geen geschikte kandidaten konden vinden en bijna geen kader hadden. Pas na de Duitse inval en bezetting van Nederland kreeg de NSB, gesteund door de bezetter, de politieke macht in handen om het gemeentebestuur over te nemen. Dit gebeurde zonder enige democratische legitimiteit, aangezien 97% van de Eindhovense bevolking de NSB niet steunde.

In Brabant behaalde de NSB in 1935 ongeveer 3% van de stemmen, in 1937 en in 1939 zakte dit aantal kiezers naar slechts 1,5%.

De doctoraalscriptie "N.S.B. in Eindhoven" van Joop Claessens uitgave 1979, daarin schrijft hij, echter zonder namen te noemen op pagina 39 - 40, : "Naast de ledenaantallen bieden de archieven ook waardevolle informatie over de maatschappelijke achtergrond van een aantal Eindhovense NSB'ers, waaronder hun functies en adressen. Opvallend is dat op de ledenlijst van november 1933 geen enkele fabrieksarbeider voorkomt. Pas op de kandidatenlijst voor de Provinciale Statenverkiezingen 1935 duikt de naam van een arbeider van Philips op. Een andere ledenlijst laat een soortgelijk beeld zien: geen arbeiders, maar wel vier ambtenaren (allen werkzaam bij het kadaster), twee leerkrachten, drie Philips-medewerkers, een kantoorbediende, een metaalbewerker, een werktuigbouwkundige en vijf zelfstandigen. Op de ledenlijst van 1933 is deze laatste groep nog sterker vertegenwoordigd, met 16 van de 17 namen die van zelfstandigen zijn, plus een inspecteur van de verzekeringen.

De adressen van de 17 NSB-leden op de lijst van november 1933, waarvan 16 middenstanders, zijn te vinden in alle zes delen van de stad. Echter, de echte arbeidersstraten ontbreken opvallend genoeg." Dit suggereert dat de NSB in Eindhoven aanvankelijk vooral aanhang vond onder de middenklasse, en minder onder de arbeidersbevolking.

Het aantal N.S.B.-leden in Eindhoven groeit tijdens de bezetting langzaam. Het komt nauwelijks boven 800 uit. Een analyse van hun adressen in Eindhoven toont aan dat Stratum 280, Woensel 181, Strijp 163, Gestel 98, Tongelre 51 en het centrum 29 N.S.B.-ers herbergt. In buurten met veel arbeiderswoningen wordt relatief hoog gescoord, maar ook in zgn "betere wijken komen overal partijleden voor.
De invloed van de N.S.B. op het gemeentebestuur is tot 1 februari 1942, als H.A. Pulles burgemeester wordt, te verwaarlozen geweest.

Viertal NSB leden en hun verhaal.

R. Venema, die reeds in 1933 lid van de N.S.B. was geworden. Om opportunistische redenen had hij er in 1939 voor bedankt, was in ’40 opnieuw lid geworden om in ’43 weer te bedanken. "Een weinig karaktervol lid", volgens zijn verdedigster Mr. v.d. Dungen. Zij wees er met nadruk op, in haar pleidooi, dat hij nooit van zijn lidmaatschap had geprofiteerd en er meer moeilijkheden dan voordeel uit getrokken had. Oordeel: in vrijheid stelling, wel werden zijn kiesrechten ontnomen. (Bron: Eindhovensch dagblad 5-9-1946)

Lambertus van den Berg was WA-man en lid van de NSB. Hij diende bij de Landwacht Nederland en ondertekende bij zijn sollicitatie voor de vrijwillige hulppolitie een verklaring, dat hij voorstander was van de „Nieuwe Europese Orde” en dat hij bereid was deze naar best vermogen te dienen. Als Landwachter liep hij met een dubbelloops jachtgeweer en vlak voor de bevrijding zocht hij zijn heil in „veiliger” oorden. Omdat hij zijn oudste zoon te jong vond voor de SS, liet hij hem toetreden tot de Landstorm, terwijl hij zijn andere kinderen de beginselen van de nieuwe orde liet bijbrengen in de Jeugdstorm. Om deze opleiding volledig te maken, stuurde hij zijn kinderen naar zomerkampen te Thüringen en de Ostmark in Duitsland. Voor zijn eigen opvoeding was hij geabonneerd op diverse partijbladen. Mej. v.d. Dungen voerde ter verdediging aan, dat haar cliënt reeds in 1935 NSB-lid werd, daar hij rondom zich allerlei sociale mistoestanden zag. Het tribunaal stelde Van den Berg onmiddellijk in vrijheid onder verlies van de kiesrechten. (Bron: Eindhovensch dagblad 21-11-1946)

H. Meulendijks, in dienst van de luchtbescherming bij de N.V. Philips Gloeilampen fabrieken, hij werd beschuldigd van lidmaatschap N.S.B. en Arbeidsfront. Hij was tevens assistent sociale voorman geweest. Vanaf 1934 was hij N.S.B.-lid geweest tot 1937 en in 1941 wederom lid geworden uit vrees naar Duitsland te worden gezonden. Het tribunaal achtte zijn handelingen dusdanig in strijd met de belangen van het Nederlandsche volk, dat hij, ondanks verklaringen van illegaliteit bescherming gedurende zijn taak als sociale voorman, de 17 maanden internering verlengd worden tot 1 oktober 1946 met verlies van de kiesrechten. (Bron: Eindhovensch dagblad 6-2-1946)

Hendrik Gargosky uit Geldrop was lid van de NSB, oppervaandrig in de WA, en lid van NVD en NAF. Vervolgens trad hij toe tot de Wach-und Schutsdienst; op particulier terrein bracht hij een opschrift aan: „Een jaar Unie is een jaar volksverraad”. Hij nam de leiding bij geweldplegingen en bedreigingen op het Schippershof tegen propagandisten van de Unie; hij sloeg personen, die afkeer vertoonden of van kritiek blijk gaven tegen daden van de WA; hij solliciteerde naar een aanstelling bij de vrijwillige hulppolitie; hij stak meermalen de Hakenkruisvlag uit en op de openbare weg bracht hij opschriften aan met „V is Victorie”. Hij mocht zijn radio behouden tijdens de bezetting; hij had met een gummiknuppel vrouwen en meisjes te geslagen en geschopt, die zich bij een optocht van de WA demonstratief omkeerden. Bij het fout bedrijf Slingerland verrichtte hij verklikkerswerk. De verdediger, mr. G. van den Dungen, gaf toe, dat Gasgosky zich ergerlijk had misdragen tijdens de oorlog. Het tribunaal legde aan Gargosky internering op tot 1 januari 1950 en verlies van de kiesrechten. (Bron: Eindhovensch dagblad 2-7-1947)

Extra informatie en bronnen:
Boek: B&W: Rond de Tweede Wereldoorlog in Groot-Eindhoven door Frans Dekkers, ISBN 90-6265-363-4 pagina's 252, [32] p. foto's, 20 cm, uitgave 1992
Boek: Eindhoven 1933 - 1945: kroniek van Nederlands Lichtstad in de schaduw van het Derde Rijk, geschreven door Frans Dekkers 1982, 270 pagina's. ISBN 9062651046 / 9789062651047

de Jaeger, D. M. (1999). De houding van de Nederlandse politie tijdens de Tweede Wereldoorlog in de grote
steden van Noord-Brabant. Drukkerij H. Gianotten b.v. Uitgegeven als boek ISBN 9066630418 en als download verkrijgbaar

Burgemeesters in oorlogstijd: Besturen onder Duitse bezetting, door Peter Romijn, uitg. 2006 / e-book 2012

NoordBrabants Historisch Jaarboek Jaargang: 11, 1994, pagina: 102 - 127. De Opstand : een Brabants NSB-blad, Auteur: J. Didden. Analyse over de NSB in Brabant.

Nationaal-Socialistische Beweging ( NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies ) archief link

Overzicht alle politieke partijen in Nederland https://www.rug.nl/research/dnpp/politieke-partijen/alle-index

NSB programma 1931 en toelichting 1932 https://dnpprepo.ub.rug.nl/11060/
Algemeen verhaal over NSB: https://historiek.net/nsb-nationaal-socialistische-beweging-tweede-wereldoorlog/129548/
Weerkorpsen: extreemrechtse strijdgroepen in Amsterdam, 1923-1942 https://dare.uva.nl/search?identifier=a42adc0b-2add-4d03-ab6b-f627badae900 of https://pure.uva.nl/ws/files/2194060/150954_Proefschrift.pdf
Het Nederlandse fascisme 1923-1940 https://research.rug.nl/nl/publications/in-de-ban-van-een-beter-verleden-het-nederlandse-fascisme-1923-19
wikipedia https://nl.wikipedia.org/wiki/Nationaal-Socialistische_Beweging

NSB kort beschreven: https://www.verzetsmuseum.org/nl/kennisbank/de-nationaal-socialistische-beweging
21 gedetineerden http://www.zuidfront-holland1940.nl/index.php?page=de-21-gedetineerden (geen HTTPS)

Marcheren-voor-Mussert https://anderetijden.nl/programma/1/Andere-Tijden/aflevering/371/Marcheren-voor-Mussert-

Doodstraf: https://www.volkskrant.nl/kijkverder/mijnbevrijding/v/een-nazi-op-zolder-hoe-landverrader-jacques-philippa-de-doodstraf-ontliep/
Anti Joodse maatregelen https://psychotraumanet.org/nl/de-beleving-van-de-tweede-wereldoorlog-door-de-verschillende-kategorie%C3%ABn-oorlogsgetroffenen
Rapport Joodse onteigeningen in Eindhoven, 2021 38 pagina's:
https://www.ru.nl/sites/default/files/2023-08/rapport_joodse_onteigeningen_eindhoven.pdf

NSB standaard werk 1 t/m 3
Boek: De NSB [Deel 1]: Ontstaan en opkomst van de Nationaal-Socialistische Beweging, 1931-1935 /
Robin te Slaa & Edwin Klijn, 2009, Uitgever: [Amsterdam] : Boom, Annotatie: Met lit. opg., reg, Omvang: 939 p., [16] p. pl
ISBN 9789024443031 2e druk

Boek: De NSB [Deel 2]: Twee werelden botsen, 1936‐1940 / Edwin Klijn & Robin te Slaa
Auteur: Edwin Klijn (1970-) ; Robin te Slaa (1969-), [Amsterdam] : Boom uitg. [2021], 999 pagina's, XLVIII pagina's platen, ISBN: 9789461058386 (paperback) (ook als e-book)

Boek: De NSB [Deel 3] verwacht 2026 1940 - 1945, Auteur: Edwin Klijn (1970-) ; Robin te Slaa (1969-)

N.S.B. in Eindhoven, Doctoraalscriptie van J.A.M. ( Joop) Claessens (1949 - 2012). 's Hertogenbosch, augustus 1979, 82 p. Exemplair aanwezig bij https://www.rhc-eindhoven.nl Scriptie bevat voornamelijk economische gegevens over Eindhoven in de jaren dertig.

NSB materialen: https://www.hinkepink.nl
NSB-Duitsland https://www.westervoort1940.nl/nsbnd.html
Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Kringblad voor Kring 26 der N.S.B. Eindhoven, nr 1, 3 -14 (1940/41)
Nationaal-socialistisch jaarboek, jrg 1, 1942, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB16:002395001:00206

Foto's https://brabantinbeelden.nl/verhalen/dagboek-september-1944-eindhoven

Inwoners van de 15 grootste steden van Nederland in 1937
1) Amsterdam 783351
2) Rotterdam 598621
3) Den Haag 486754
4) Utrecht 161826
5) Haarlem 133305
6) Groningen 116742
7) Eindhoven 104793
8) Tilburg 90657
9) Enschede 88563
10) Arnhem 86396
11) Apeldoorn 69394
12) Maastricht 66430
13) Schiedam 62266
14) Leeuwarden 53326
15) Breda 49796
Bron: Statistiek van den loop der bevolking van Nederland over ..., uitgave 1939, vanaf pagina 96
Aantal inwoners Nederland in 1937: 8.557.000
Aantal inwoners Nederland in 1940: 8.834.000

foto's
https://beeldbankwo2.nl
https://geheugen.delpher.nl/nl
https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/fotocollectie/
https://brabantinbeelden.nl/verhalen/dagboek-september-1944-eindhoven

https://oorlogvoorderechter.nl/ Het project Oorlog voor de Rechter

De eerste Eindhovense NSB pioniers waren in 1933 volgens L. Vrijdag: L.W. Harms , J. Landré. W. van Aggelen, H.Hol, T. de Groot, F. Heijmans, E. Sengers, familie Potting en L. Knuvelder. Bron transcriptie interview met Frans Dekkers voor B&W boek

Nederlandsche staatscourant
11 mei 1937 Tweede Kamerverkiezingen 1937 (Kandidaten kieskring 1 's-Hertogenbosch)

Lijst 15. 1. Mussert, Ir. A. A., Utrecht. 2. de Marchant et d'Ansembourg, M. V. E. H. J. M. Graaf, Amstenrade. 3. Kamphuis, R. H., Sittard. 4. Dekker, J. A., Goes. 5. de Boek, H. G. J. M., Kerkrade. 6. Herweijer, Dr. W. A., Aken (Duitschland). 7. van der Goes, Jhr. Mr. W., Zeist. 8. Donders, A. F. C., Tilburg. 9. Hendriks, M., Ouderkerk a/d IJssel. 10. Meijer, J. H., Montfort (L.). 11. Welters, M. F. L. H., Tegelen. 12. Paes, H. W., Nijmegen. 13. Ilcken, Ir. A. J., Zierikzee. 14. Mentjens, K. H. H. H. P. L., Nieuwstadt. 15. de Waard, A., Dubbeldam. 16. Frowein, Mr. J. W., Arnhem. 17. Jager, W. R., Markelo. 18. de Ruyter, J. D., Ginneken. 19. Koert, J. C., Wolphaartsdijk. 20. Munnichs, L. P. J. A., Echt (L.).
Vier zetels gehaald

In 1939 werkten de ministeries van Justitie en Defensie samen om een lijst op te stellen van personen die als staatsgevaarlijk werden beschouwd en geïnterneerd zouden kunnen worden. Deze lijst werd uiteindelijk teruggebracht tot 21 personen, die in mei 1940 daadwerkelijk werden gearresteerd.

De meesten van hen werden geïdentificeerd als nationaalsocialisten of fascisten, met een enkele communist. Opvallend is dat vier van de gearresteerden uit de omgeving van Eindhoven kwamen, en dat drie van hen verdacht werden van spionage voor de Duitse Abwehr.

De lijst met namen van de gedetineerden is als volgt:
1 - J.J. Arendse [1905, Delft]
2 - A.G. Bouten [1888, Rotterdam]
3 - H.J.W. van Dillen [1900, Arnhem]
4 - P.H.J. van Duynen (Duinen) [1901, Waalre, Abwehr agent]
5 - J.H. Feldmeyer [1910, Utrecht, NSB kader]
6 - A.J. Feij [1895, Rotterdam, communist]
7 - W.Th.M. Geelen [1900, Eindhoven, Abwehr agent]
8 - G. Hasperhoven [1902, Enschede, uniformsmokkel]
9 - H.A. van Hilten [1896, Arnhem, NSB kader]
10- J. van den Hoonaard [1891, Rotterdam, communist]
11- F.E.H. Jelinger [1884, Haarlem]
12- G. Kossen [1906, Nijmegen]
13- W. N. A. Kröller [1891, Rotterdam, NSB kader]
14- P.A.E. Lalieu [1911, Amsterdam, uniformsmokkel]
15- J.A. Niks [1903, Arnhem]
16- A. van den Oord [1889, Gravenhage, fascistisch publicist]
17- J. Proost [1882, Rotterdam, communist]
18- K.H. Thomas [1909, Eindhoven, Abwehr agent]
19- M.M. Rost van Tonningen [1894], NSB kader
20- A. Verhoef [1889, Eindhoven-Waalre, Philips inlichtingendienst]
21- J.H. Wolsink [1909, Apeldoorn]

Kranten noemen ook de naam J. H. Callenfelt, maar het is onduidelijk of hij daadwerkelijk is gearresteerd. Er waren ook plannen om Anton Mussert, de leider van de NSB, te arresteren in de meidagen van 1940. Echter, door toeval was hij niet aanwezig op de locatie waar de autoriteiten hem verwachtten aan te treffen. Dit betekende dat Mussert aan arrestatie ontkwam en vrij bleef tot na de Duitse inval.

Aantal NS georiënteerde dag- en weekbladen
Volk en Vaderland, 24 mei 1940.
Deutsche Zeitung in den Niederlanden, 5 juni 1940.
Signaal, 25 juli 1940.
De Weg: Weekblad van Nationaal Front, 26 juni 1941.
Storm: Weekblad der Nederlandsche SS, 4 juni 1943.
Het Nationale Dagblad was een Nederlandse krant, die tussen 1936 en 1945 door de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) werd uitgegeven.

NSB in Eindhoven deel 1

1933 -1941

Snel menu artikelen deel 1

Timeline

Nationaal Socialistische Beweging in Eindhoven

1931 Oprichting N.S.B.

N.S.B. Eindhoven opgericht 1933

1934 NSB-kringhuis Lodewijk Napoleonplein 17.

1935 Colportage ploeg Woensel

1935 WA Eindhoven

1936 - '37 Na de "eb" komt de "vloed"

1938 Tussen de verkiezingen

1939 NSB verliest - wachtend op de vloed

1940 Bezetting Nederland en Eindhoven

1941 Massa bijeenkomsten in Eindhoven

NSB burgemeester in Eindhoven

April / mei ' 43 staking in Eindhoven

Dagen voor de bevrijding op 18 sept. '44

Nederland bevrijd

De afrekening

NSB in Eindhoven 1933 -1944

Geschiedenis van het Nederlandse Nationaal Socialisme

Eindhovense N.S.B.

Afdelingsverslag Eindhoven 1934

De Musketiers, die marcherend strijdliederen zingen en ...

NSB tegen de andere fascisten

Verkiezingen

Verkiezingen Provinciale Staten 1935

Landelijke verkiezingen in 1937

LIJST n°. 3. NSB provinciale verkiezingen 1939

NSB verliest, de oorlog komt dichterbij!

1940

Najaar 1940 Verordening 189/1940 ariërverklaring

WA afdeling NSB marcheert door Eindhoven

WA tegen politie

Dr. H.A. Pulles

NSB Kerstmis 1940

1941

De WA tegenover de politie

Schippershof tegen WA

Ruiten ingooien

Philiprak versus NSB-keukens: Een maaltijd met een bijsmaak in bezettingstijd

Dilemma van NSB kinderen

10 jaar NSB in 1941

Lidmaatschap NSB

NSB leden in Eindhoven

Viertal NSB leden en hun verhaal.

Eindhoven wordt klaar gestoomd voor een NSB bewind

Machtsvertoon in Eindhoven op zondag 27 april 1941

1941 De leider in EindhovenDe zwarte soldaat : blad voor de WA29-04-1941

"Op de Keizersgracht heeft de Leider zich opgesteld, staande in zijn wagen." De zwarte soldaat : blad voor de WA29-04-1941

Lees verder deel 2 NSB in EindhovenKlik hier

NSB in Eindhoven
deel 1

1941 De leider in Eindhoven
De zwarte soldaat : blad voor de WA
29-04-1941

"Op de Keizersgracht heeft de Leider zich opgesteld, staande in zijn wagen."
De zwarte soldaat : blad voor de WA
29-04-1941

Lees verder deel 2 NSB in Eindhoven
Klik hier